Considering the Transfer of Tax Liabilities Arising from Factoring Contracts within the Scope of the Principle of Freedom of Contracts

Yıl 2024, Sayı: 73, 929 - 950, 25.10.2024

Ayfer Kahraman

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1573694

Öz

The principle of freedom of contract, which dominates private law and is based on the principle of autonomy of will, gives individuals the freedom to make contracts in the content and manner they want. Factoring contracts are contracts drawn up as a result of the principle of freedom of contract. Law No. 6361 art. Although it is defined in Article 38, the contract is considered to be a mixed contract in anonymous contract types since its essential elements are not included in the Law. A number of tax liabilities arise as a result of the conclusion of factoring contracts shaped according to the will of the parties. Factoring companies, which are the financially strong side of the contract, can transfer their tax liabilities to the customer. The unlimited use of the freedom of contract guaranteed by the Constitution is not accepted and is subject to legal restrictions. The transfer of tax liabilities in factoring contracts should also be considered within these limits. Accordingly, although the transfer of tax liabilities through a contract is not accepted in terms of tax law, these provisions bind the parties in internal relations in individual contracts. However, in factoring contracts that contain general transaction conditions, it may be decided that they are invalid if it is understood that the transfer of tax liabilities is decided without negotiation with the customer, the other party of the contract, and that it does not comply with the fairness of the contract.

Anahtar Kelimeler

Factoring, Freedom Of Contract, Transfer Of Tax Liability

FAKTORİNG SÖZLEŞMELERİNDEN KAYNAKLANAN VERGİSEL YÜKÜMLÜLÜKLERİN DEVRİNİN SÖZLEŞME SERBESTİSİ İLKESİ KAPSAMINDA ELE ALINMASI

Öz

Özel hukuka hakim olan ve temeli irade özerkliği ilkesine dayanan sözleşme serbestisi ilkesi bireylere istedikleri içerikte ve şekilde sözleşme yapma özgürlüğü sağlar. Faktoring sözleşmeleri de sözleşme serbestisi ilkesinin bir sonucu olarak düzenlenen sözleşmelerdir. 6361 sayılı Kanun m. 38’de tanımı yapılsa da Kanun’da esaslı unsurlarına yer verilmediğinden sözleşmenin isimsiz sözleşme türlerinden karma sözleşme niteliğinde olduğu kabul edilmektedir. Tarafların iradelerine göre şekillendirilen faktoring sözleşmelerinin akdedilmesi sonucunda bir takım vergisel yükümlülükler ortaya çıkmaktadır. Sözleşmenin finansal yönden güçlü tarafını oluşturan faktoring şirketleri vergisel yükümlülüklerini müşteriye devredebilmektedir. Sözleşme serbestisi ilkesi, bir taraftan Anayasa ile güvence altına alınırken diğer taraftan bu ilkenin sınırsız kullanımı kabul edilmeyerek, kanuni sınırlamalara tabi tutulmaktadır. Faktoring sözleşmelerindeki vergisel yükümlülüklerin devrinin de bu sınırlar içinde ele alınması gerekir. Buna göre, vergi hukuku bakımından sözleşme ile vergisel yükümlülüklerin devri kabul edilmediği halde bu hükümler bireysel sözleşmelerde iç ilişkide tarafları bağlar. Ancak genel işlem koşulu içeren faktoring sözleşmelerinde vergisel yükümlülüklerin devrinin sözleşmenin karşı tarafı olan müşteri ile müzakere edilmeksizin kararlaştırıldığı ve sözleşme adaletine uygun düşmediği anlaşılırsa geçersiz olduğuna karar verilebilir.

Anahtar Kelimeler

Faktoring, Sözleşme Serbestisi, Vergi Yükümlülüğünün Devri

Kaynakça

• Akkanat H, “Gerçek Factoring Sözleşmesi”, Prof. Dr. Ömer Teoman’a 55. Yaş Günü Armağanı, İstanbul 2002, ss. 889-911.
• Akkaya M, “Vergi Borcunu Etkileme Çabalarının Anayasal Vergilendirme İlkeleri Karşısında Konumu,” Vergiden Kaçınmanın Önlenmesi, ed. Billur Yaltı, Beta, İstanbul, 2014.
• Akkaya M, “Özel Hukuk Sözleşmesinde Yer Alan Vergisel Hükümlerin Geçerliliği Sorunu”, Y. 8, s. 95, Kasım 2000, Yaklaşım, ss. 145-151.
• Aktürk Y, İpek, “Tüzelkişi Tacirin Tüketici Sıfatı”, C. XX, Y. 2016, Sa. 2, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 103-128.
• Atamer Y, Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi, 2. Baskı, Beta, İstanbul, 2010.
• Atamer Y, “Yeni Türk Borçlar Kanunu Hükümleri Uyarınca Genel İşleme Koşullarının Denetlenmesi- TKHK m. 6 ve TTK m. 55, F. 1, (f) ile Karşılaştırmalı Olarak”, Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Sempozyumu, Bildiriler Tartışmalar, 8 Nisan 2011, BATİDER, Ankara, 2011.
• Atamer Y, “Genel İşlem Koşulu mu Bireysel Pazarlıkla Kurulan Sözleşme mi? Tüketici ve Tacir İşlemleri Açısından Karşılaştırmalı Olarak Başvurabilecek Değerlendirme Kriterleri”, Yeni Türk Borçlar Kanunu ve Yeni Türk Ticaret Kanunu Sempozyumu Makaleler, Tebliğler, Çiğdem Kırca (ed.), TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul, 2013.
• Batı M/Gafar U H, “Vergi Ceza Hukukunda ‘Ne Bis in Idem’ İlkesi: Sorumluluk Hükümleri Açısından Farklı Bir Bakış”, 2020; 64, Maliye Çalışmaları Dergisi, ss. 15-29.
• Çeker M, “Uluslararası Factoring Sözleşmeleri ve Karşılan Bazı Hukuki Sorunlar”, C. 17, S. 4, 1994, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, ss. 111-127.
• Dalcı N, “Müstakbel Alacakların Toptan Devri”, Prof. Dr. Erdal Onar'a Armağan, C. I, 2013, ss. 749-767.
• Doğancı E D, Genel İşlem Koşullarında Saydamlık Denetimi, Oniki Levha, İstanbul, 2018.
• Ekergil V/Çağıran Kalıpçı F, “Türkiye Muhasebe Standartlarının Faktoring Muhasebe İşlemlerine Etkileri Ve Uygulamada İskontolu Faktoring İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi”, C. 12, S. 30, 2016, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ss. 213-236.
• Eren F, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 11. Baskı, Yetkin, Ankara, 2023a.
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 28. Baskı, Ankara, 2023b.
• Erol A, “Faktoring İşleminin Vergisel Boyutu ve Karşılaşılan Sorunlar”, https://www.turmob.org.tr/ekutuphane/detailPdf/a5f09d06-2606-4ec6-9710-59e25bf7853a/faktoring-islemlerin-vergisel-boyutu-ve-karsilasilan-sorunlar.
• Güneş G, Verginin Yasallığı İlkesi, 3. Baskı, XII Levha, İstanbul, 2011.
• Güneş G, “Vergi Yükümlülüğüne Ya da Vergi Sorumluluğuna Yönelik Özel Hukuk Sözleşmelerinin Vergi Dairesi Açısından Bağlayıcılığı”, C. 68, S. 7-8-9, 1993, İstanbul Barosu Dergisi, ss. 594-609.
• Karakoç Y, “Anayasal Vergilendirme İlkeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, C. 15, Özel Sayı, 2013, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 1259-1308.
• Kayhan F/ İslamoğlu M, “Türk Faktoring Sektöründe Finansman Ve Nakit Yönetiminin Yapısı: Kümülatif Nakit Akış Modeli Önerisi”, C. 9, Y. 9, S. 2, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, ss. 171-187.
• Kırbaş S, Vergi Hukuku Temel Kavramlar İlkeler ve Kurumlar, 21. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2018.
• Kırkbeşoğlu N, Türk Özel Hukukunda Kısmi Hükümsüzlük, 10. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2011.
• Kocaman Arif B, Factoring (Genel Alacak Devir ve Satımı İşlemi), Türkiye Bankalar Birliği, Ankara, 1994.
• Kocaman A B, Factoring İşleminin Hukuki Niteliği, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara, 1992.
• Nazalı E, “Vergi Hukuku-Özel Hukuk İlişkisi ve VUK’un 3. Maddesinde Yer Alan Ekonomik Yaklaşım İlkesinin Uygulanması”, Yaklaşım, Y. 16, S. 181, Ocak-2008, s. 102.
• Oktay S, “İsimsiz Sözleşmelerin Geçerliliği, Yorumu ve Boşluklarının Tamamlanması (İsimsiz Sözleşmeler)”, C. 55, S. 1-2, 1995, İÜHFM, ss. 263-296.
• Oranlı B, “Faktoring Leasing Sözleşmeleri ve Vergisel Boyutu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mali Hukuk Anabilim Dalı, İstanbul, 2002.
• Onursal E, “Dış Ticaretin Finansmanında Factoring Ve Factoringin Hukuki Çerçevesi”, S. 6 (22), 2001, Dış Ticaret Dergisi, ss. 65-84.
• Öncel M/ Kumrulu A/Çağan N, Vergi Hukuku, 32. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2023.
• Onaepemipo Eletta-Zubairu, Umaru-Abubakar, Bilkisu- Araga, Simeon-Umar, Hadiza-Ochepa, “Factorıng As An Effectıve Workıng Capıtal Optıon: A Crıtıcal Revıew”, International Journal of Commerce and Finance, Vol. 5, Issue 1, 2019, ss. 60-69, s. 60. (http://ijcf.ticaret.edu.tr/index.php/ijcf/article/view/112).
• Özakman C, “Faktoring İşlemlerinin Hukuki Niteliği ve Fonksiyonları”, İstanbul, 2008, Finans Hukuku Panelleri-2 Faktoring Hukuku ve Sorunları, ss. 31-42.
• Özakman C, Factoring Sözleşmeleri, İstanbul 1989.
• Özbek V Ö/Doğan K/Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Baskı, Seçkin, Ankara 2022.
• Özdemir Z, “Dış Ticaret Finansman Tekniklerinden Faktoring ve Forfaiting İşlemleri”, S. (10) 2005 / 2, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ss. 194-224.
• Saraç Ş, Yargıtay Kararları Işığında Factoring, Ankara 2017.
• Sarısoy T, “Faktoring İşlemleri ve Vergilendirilmesi”, S. 78, Ekim-Kasım, 2005, Vergi Raporu, ss. 22-29.
• Sirmen L, “Tüketici Sözleşmelerindeki Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi”, Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Sempozyumu, Ankara 2012, ss. 109-134,
• Şener O H, Faktoring’de Borçlunun Hukuki Durumu ve Özellikle Temlikin Sözleşmeyle Yasaklanması, Seçkin, Ankara, 2005.
• Şenyüz D, Vergi Hukuku Açısından Özel Hukuk Sözleşmeleri, Yaklaşım Yayınları, Ankara, 2002.
• Toroslu V, M, Hukuksal ve Finansal Açıdan Factoring, 4. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• Uzun K Ö, Faktoring Sözleşmesi, 2. Baskı (Tıpkı Bası), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• Yücesoy Y Y, Hukuki Açıdan Faktoring İşlemi, Yetkin, Ankara, 2018.