The Prohibition of Trade Union Discrimination in Turkish Labour Law and Observations of the Ilo on Our Legislation

Yıl 2025, Sayı: 74, 789 - 820, 17.04.2025

Atike Eda Manav Özdemir , Beyza Aydin

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1676928

Öz

Trade union discrimination is defined as unfair and unjust treatment that employees face due to their participation in trade union activities or membership. In Turkish labor law, various legal regulations, including primarily the Constitution, the Labor Law No. 4857, and the Law on Trade Unions and Collective Bargaining Agreements No. 6356, safeguard trade union rights and prohibit trade union discrimination. In cases of violations of this prohibition, workers are entitled to claim trade union compensation. The regulations of the International Labour Organization (ILO) prohibiting trade union discrimination play a crucial role in protecting workers' rights and ensuring justice in working life.
To prevent trade union discrimination, the ILO encourages member states to align their national legislation with international standards, particularly through Convention No. 87 on Freedom of Association and Protection of the Right to Organize and Convention No. 98 on the Right to Organize and Collective Bargaining. The Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations and the Committee on Freedom of Association prepare reports and express their observations regarding countries’ compliance with these conventions. In this context, ensuring effective protection against trade union discrimination requires the inclusion of protective provisions in legislation, the establishment of procedures that allow discrimination complaints to be examined swiftly, impartially, accessibly, and effectively, the creation of preventive and corrective mechanisms, and the regulation of effective and deterrent sanctions in the law.

Anahtar Kelimeler

Trade union discrimination , trade union membership , trade union activities , trade union rights , ILO , Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations.

TÜRK İŞ HUKUKUNDA SENDİKAL AYRIMCILIK YASAĞI VE ILO'NUN MEVZUATIMIZA YÖNELİK GÖZLEMLERİ

Öz

Sendikal ayrımcılık, çalışanların sendikal faaliyetlere katılmaları veya sendika üyesi olmaları nedeniyle maruz kaldıkları haksız ve adil olmayan muameleler olarak tanımlanmaktadır. Türk iş hukukunda, başta Anayasa, 4857 sayılı İş Kanunu ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu olmak üzere çeşitli yasal düzenlemelerle sendikal haklar güvence altına alınarak, sendikal ayrımcılık yasaklanmıştır. Sendikal ayrımcılık yasağının ihlali halinde işçiler bakımından sendikal tazminat hakkı düzenleme altına alınmıştır. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) sendikal ayrımcılığı yasaklayan düzenlemeleri, işçilerin haklarını koruma ve çalışma hayatında adaleti sağlama açısından büyük bir öneme sahiptir.
ILO, sendikal ayrımcılığı önlemek amacıyla özellikle 87 Sayılı “Sendika Özgürlüğü ve Örgütlenme Hakkının Korunması Sözleşmesi” ve 98 Sayılı “Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi” aracılığıyla üye devletlerin ulusal mevzuatlarını bu standartlara uyumlu hale getirmelerini teşvik etmektedir. Sözleşme ve Tavsiye Kararlarının Uygulanmasına İlişkin Uzmanlar Komitesi ve Sendika Özgürlüğü Komitesi ülkelere yönelik raporlar hazırlamakta ve gözlemlerini ifade etmektedir.
Bu kapsamda, sendikal ayrımcılığa karşı etkin bir korumanın sağlanabilmesi için mevzuatta koruyucu düzenlemelere yer verilmesi, ayrımcılığa ilişkin şikayetlerin hızlı, tarafsız, erişilebilir ve etkili şekilde ele alınmasını sağlayacak yöntemlerin belirlenmesi, önleyici ve düzeltici mekanizmaların kurulması ve kanunlarda caydırıcı, etkili yaptırımların öngörülmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sendikal ayrımcılık , sendika üyeliği , sendikal faaliyet , sendikal hak , ILO , Uzmanlar Komitesi

Kaynakça

• Akyiğit E, “Yeni Sistemde Sendika Üyeliği ve Güvencesi”, C.2, S. 37, 2013, Çalışma ve Toplum Dergisi, s. 41-90.
• Akyiğit E, Türk İş Hukukunda İş Güvencesi (İşe İade), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2007.
• Alpagut G, “6356 Sayılı Kanunun Avrupa Konseyi, AB ve ILO Normlarına Uyumu Açısından Değerlendirilmesi”, İş Hukukunda Güncel Sorunlar 3, Seçkin Yayıncılık, 2013, s. 113-148.
• Baycık G, Analysis of Legislative Gaps Between ILO and EU Standarts and Turkish Law on Social Dialogue and Collective Labour Rights, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Baycık G, Özel Sektör ve Kamu Sektöründe Sendikal Ayrımcılığın Tespitine Yönelik Veri Toplama Sistemi Oluşturma Yöntemleri ve Türkiye için Model Önerisi, Ankara, 2019a.
• Baycık G, Sosyal Diyalog, Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu Sözleşme Hakkına İlişkin ILO ve AB Standartlarına Uyum Değerlendirmesi ve Öneriler, Ankara, 2019b.
• Baysal U, “Türk Hukukunda Sendikasızlaştırmanın Derman Olmayan İlacı Sendikal Güvencelerin Sendika Özgürlüğü Komitesi Kararları Işığında Değerlendirilmesi”, Emeğin Hukuku Kurultayı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2016, ss. 429-446.
• Bozkurt Gümrükçüoğlu Y, “Toplu İş İlişkileri”, Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri’nin İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2021, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2023, ss. 291-502.
• Bozok S, İşe İade Davasında Karar ve Kararın İcrası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Çelik N/ Caniklioğlu N/ Canbolat T vd. İş Hukuku Dersleri, 36. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2023.
• Demir F, İş Hukuku ve Uygulaması, 7. Baskı, Birleşik Matbaacılık, İzmir, 2013.
• Demir K, “İş Sözleşmesi Görüşmeleri Esnasında İşçi ve İşverenin Sorumluluğu”, C. 12, S. 2, 2022, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 1075-1090.
• Demir K, İş Hukukunda 6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Bağlamında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Doğan Yenisey K, “Eşit Davranma İlkesinin Uygulanmasında Metodoloji ve Orantılılık İlkesi”, S.7, 2005, Legal İHSGHD, ss. 973-1003.
• Doğan Yenisey K, “İş Kanunu’nda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı”, C. 4, S. 11, 2006, Çalışma ve Toplum, ss. 63-82.
• Ekmekçi Ö, “Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararından Sonra Sendikal Tazminata Hak Kazanma Koşulları ve Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar”, C. 30, S. 3, 2016, Çimento İşveren Dergisi, s. 8-21.
• Ekmekçi Ö, Toplu İş Hukuku Dersleri, 4. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• Erkanlı B, Tarafların İş Sözleşmesinin Yapılması Sırasındaki Hak ve Yükümlülükleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• Freedom of Association Compilation of Decisions of the Committee on Freedom of Association, Sixth Edition, International Labour Organization, by., 2018.
• Freedom of Association: Digest of decisions and principles of the Freedom of Association Committee of the Governing Body of the ILO, Fifth (Revised) Edition, International Labour Office, Cenevre, 2006.
• Göktaş S/ Yılmaz G, 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Şerhi, 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Gülmez M, “İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi: Aykırı Düşünceler”, C. 2, S. 25, 2010, Çalışma ve Toplum, ss. 217-266.
• Gülmez M, Sendikal Hakların Ulusalüstü Kuralları Oluşumu ve Uygulanması Cilt I, Hatiboğlu Yayınevi, Ankara, 2014.
• Güneş B, Türk İş Hukukunda Bireysel Sendika Özgürlüğünün Korunması, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2020.
• Köksal D, “AİHM’nin Sosyal Haklara Bakışı ve Uyguladığı Yorum Metodu”, İş Hukukunda Güncel Sorunlar 5, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015, ss. 55-69.
• Manav E, “AB Direktifleri Çerçevesinde İş Hukukunda Ayrımcılıkla Mücadele ve Türkiye’deki Uygulamalar”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. M. Polat Soyer’e Armağan I, C. 15, Özel Sayı, İzmir, 2014, ss. 731-779.
• Manav E, “İş İlişkisinde İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması”, C. 19, S. 2, 2015, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 95-136.
• Mollamahmutoğlu H/ Astarlı M/ Baysal U, İş Hukuku, 7. Baskı, Lykeion Yayınları, Ankara, 2022.
• Narmanlıoğlu Ü, “6356 sayılı Kanunda Sendikal Tazminat Talep Hakkının Kapsamı Hakkında Düşünceler”, C. 11, S. 41, 2014, Legal İHSGHD, ss. 27-44.
• Narmanlıoğlu Ü, İş Hukuku II Toplu İş İlişkileri, 2. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2013.
• Okur Z, “İş Hukukunda İşçinin Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü”, C. 8 S. 4, 2006, Kamu İş, ss. 41-88.
• Öktem Songu S, Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarında Sendika Hakkı, Beta Yayınları, İstanbul, 2020.
• Özbek M S, İşe İade Davasında Davacı İşçinin Tedbiren İşe İadesi, C. 4, S. 35, 2012, Çalışma ve Toplum, ss. 11-40.
• Özcan D, İş Hukukunda Fesih ve İş Güvencesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013.
• Özcan D, İşe İade Davalarında İhtiyati Tedbir Yoluyla veya Duruşma Açılmadan İşe İadeye Karar Verilip Verilemeyeceği Meselesi, S. 29, 2013, Sicil İş Hukuku Dergisi, ss. 98- 107.
• Özkaraca E, “6356 Sayılı Kanun’da Sendikal Güvenceler”, C. 3, S. 38, 2013, Çalışma ve Toplum, ss. 173-216.
• Öztürk B, “Sendikal Tazminat”, S. 4, 2013, Ankara Barosu Dergisi, ss. 78-119.
• Protection Against Acts of Ani-Union Discrimination: Evidence from the Updated IRLex Database, International Labour Organization, by., 2022.
• Report of the Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations, International Labour Office, İsviçre, 2019.
• Report of the Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations, International Labour Office, İsviçre, 2023.
• Report of the Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations, International Labour Office, İsviçre, 2024.
• Report of the Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations, International Labour Office, İsviçre, 2025.
• Senyen Kaplan E T, “İş Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Cinsiyet Ayrımcılığı”, Özel Sayı, 2017, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, ss. 225-268.
• Servais J M, “Anti-Union Discrimination in the Field of Employment”, Volume 115, No. 3, 1977, International Labour Review, ss. 293-303.
• Sur M, İş Hukukunun Uluslararası Kaynakları: Avrupa Konseyi Çerçevesinde Kabul Edilen Belgeler, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, İzmir, 1995.
• Sur M, İş Hukuku Toplu İlişkiler, 10. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2022.
• Sümer H H, “İş Güvencesi Kapsamı Dışında Kalan İşçinin Sendikal Nedenle Feshe Karşı Güvencesi”, Prof. Dr. Fevzi Demir’e Armağan, Özel Sayı, 2016, Legal İHSGHD, s. 203-229.
• Sümer H H, “Toplu İş İlişkileri”, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi Semineri 2016, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018, ss. 585-721.
• Süzek S, “İşverenin Eşit Davranma Borcu”, S. 12, Y. 3, 2008, Sicil İş Hukuku Dergisi, ss. 24-38.
• Süzek S/ Başterzi S, İş Hukuku, 24. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2024.
• Şahlanan F, “Sendika Üyeliğinin Güvencesi (Bireysel Sendika Özgürlüğünün Korunması)”, C. 10, S. 37, 2013, Legal İHSGHD, ss. 3-13.
• Şahlanan F, Toplu İş Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Tiryaki Çavuşoğlu B A, İşe İade Davası Sırasında İhtiyati Tedbir Yoluyla İşe İade, C. 18, S. 53, 2022, MİHDER, ss. 813-854.
• Tuncay A C/ Savaş Kutsal B/ Bozkurt Gümrükçüoğlu Y, Toplu İş Hukuku, 9. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2025.
• Uçkan B, “Sendika Güvenliğinin Teorik Çerçevesi ve Endüstri İlişkileri Sistemine Etkisi” C. 56, S. 3, 2001, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, ss. 157-176.
• Ugan Çatalkaya D, “İş Hukukunda Eşitlik İlkesinin İki Bileşeni: Dar Anlamda Eşit Davranma Borcu ve Ayrım Yasağı”, C. 2, S. 69 2021, Çalışma ve Toplum, ss.859-898.
• Ulucan D/ Nazlı S, “Sendikalar Kanunu Taslağının Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan Cilt II, Beta Yayınları, İstanbul, 2011, ss. 1665-1720.
• Ünsal E, Sendika Özgürlüğü ve Uluslararası Çalışma Örgütü ile T.C. Hükümetleri İlişkileri, Beta Yayınları, İstanbul, 2003.
• Yıldız G B, İşverenin Eşit İşlem Yapma Borcu, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2008.
• Yücel Bodur M, “İşverenin İş Görüşmelerinde Soru Sorma Hakkı ve Bunun Sınırları”, C. 19, S. 218, 2021, Legal Hukuk Dergisi, ss. 651-694.
• Yürekli S, “İş Hukukunda Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluk (Culpa in Contrahendo)”, C. 72, S. 2, 2014, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, ss. 541-579.
• Elektronik Kaynaklar
• https://karararama.yargitay.gov.tr/ (Yargıtay Karar Arama)
• legalbank.net (Legalbank)
• https://research.wolterskluwer-online.de/
• https://www.kazanci.com.tr (Kazancı)
• (https://hudoc.echr.coe.int/)
• https://www.ilo.org/tr/
• https://normlex.ilo.org
• ttps://www.bundesverfassungsgericht.de/
• https://www.bundesarbeitsgericht.de