MİLENYUMUN İLK ÇEYREĞİ BİTERKEN TÜRKİYE CUMHURİYETİ-AB İLİŞKİSİ:“TECRÜBE” İLE “GÜVENSİZLİĞİN” REKABETİ

Yıl 2025, Sayı: 75, 493 - 510, 08.10.2025

Ali Eravci

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1799454

Öz

Duygu ve düşünce gibi özelliklere sahip insan çevreyle ilişkisinde bu özelliklerinden dolayı öznel yorumlamalarda bulunabilmekte ise de tüzel kişiliği ifade eden kurumların ilişkilerinde beklenti kurumsal politikalar doğrultusunda ve nesnel yaklaşımlar yönünde olmuştur. Bu beklenti Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği arasındaki ilişkide de geçerli olmuştur. İki taraf arasında 1959 yılında başlayan ilişkide Ankara Anlaşması maddeleri uyarınca gerekli mevzuat uyumunun sağlanarak tam üyelik amaçlanmıştır. Ancak, 2024 yılının sonlarına gelindiği şu dönemde tam üyelik hedefi nihayete erdirilememiştir. Başlangıcından itibaren inişli çıkışlı bir şekilde devam eden bu süreç bazen nesnel, bazen de öznel yorumlamalarla yol almıştır. Peki, tarafları bu ikileme sevk eden unsurlar nelerdi? Taraflar arasındaki ilişkide özellikle iki unsur belirleyici olmuştur: “Tecrübe” ve “Güvensizlik”. “Tecrübe” her iki tarafın kurumsal kimliklerinin çok uzaklarına dayanmakta ve ilişkiye bazen dev bir adım, bazen de deryada damla etkisi de olsa katkı sağlamıştır. Katkının niteliği ya da niceliği her ne olursa olsun, “Tecrübe” esas alındığında iki taraf da ilişkiye nesnel şekilde yaklaşabilmiştir. “Güvensizlik” ise ilişkiyi kurumsal zeminden çıkartmış, bireysel beklentilerin kurumsal hafızanın önüne geçmesine neden olmuştur. Taraflara “Güvensizlik” hakim olduğunda geçmişteki endişeler ve gelecekteki gayeler doğrultusunda öznel yargılamalar ilişkiye yön verebilmiştir.
Uluslarüstü yapısına rağmen Avrupa Birliği, özellikle güvenlik ve savunma konusunda oybirliğine dayalı karar alma sistemini kullanmaktadır. Avrupa Birliği’nin çok üyeli yapısı ise karar alma sürecini daha da zorlaştırmaktadır. Ele alınan bu makalede Türkiye Cumhuriyeti ile Avrupa Birliği arasında milenyum sürecinde gündemi meşgul eden Müzakere Çerçeve Belgesi, Geri Kabul Anlaşması ve Vize Süreci Diyaloğu gibi imza atılan belgeler, varılan mutabakatlar irdelenmiştir. XXI. yüzyılda ilişkinin zeminini oluşturan söz konusu anlaşmaların hangi saiklerle ortaya çıktığı ve neden arzu edildiği gibi sonlandırılmadığı hususu açıklanmaya çalışılmıştır. Yapılan değerlendirmeler ilişkiye ivme kazandırmak adına tecrübe rehberliğinde adım atılmasına rağmen, güvensizliğin bu durumu sekteye uğrattığı ancak buna rağmen her seferinde de ilişkiye yön verecek yeni bir kıvılcım beklendiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği , Geri Kabul Anlaşması , Vize Serbestisi Diyaloğu

The Relationship Tetween The Republic of Turkey and the EU As the First Quarter of the Millennium Ends:The Competition Between Experience and Insecurity

Öz

Altough humans, who have charecteristics such as emotions and thoughts, can make subjective interpretations in their rehationship with the enviroment due to these characteristics, in the relations of institutions expressing legal personality, the expectation has been in line with corporate policies and objective approaches. This expectation has also been valid in the relationship between the Republic of Turkey and the European Union. In the relationship between the two parties, which started in 1959, full Membership was aimed by ensuring the necessary legislative compliance in accordance with the articles of the Ankara Agreement. However, as we reach the end of 2024, the goal of full Membership has not been achieved. This process, which has continued with ups and downs since its beginning, has sometimes progressed with objective and sometimes subjective interpretations. So, what were the factors that led the parties to this dilemma? Two factors in particular were decisive in the relationship between the parties:”Experience” and “Distrust”. “Experience” goes far beyond the corporate identities of both parties and has contibuted to the relationship, sometimes as a giant step, sometimes as a drop in the ocean. Regardless of the quality or quantity of the contribution, both parties were able to approach the relationship objectively, based on “Experience”. “Distrust”, on the other hand, removed the relationship from the institutional ground and caused individual expectations to take precedence over institutional memory. When “distrust” prevailed in the parties, subjective judgments in line with past concerns and future goals could direct the relationship.
Despite its supranational structure, the European Union uses a unanimous decision-making system, especially regarding security and defense. The multi-member structure of the European Union makes the decision-making process even more difficult. In this article, the documents signed and the agreements reached between the Republic of Turkey and the European Union, such as the Negotiation Framework Document, the Readmission Agreement and the Visa Process Dialogue, which occupied the agenda during the millennium period, were examined. In the 21st century an attempt has been made to explain the reasons behind the agreements that formed the basis of the relationship and why they were not terminated as desired. The evaluations have shown that altough steps were taken with the guidance of ewperience to accelerate the relationship, distrust disrupted this situation, but a new spark was expected to direct the relationship each time.

Anahtar Kelimeler

European Union , Readmission Agreement , Visa Liberalization Dialogue

Kaynakça

• Batır K, “Avrupa Birliği’nin Geri Kabul Anlaşmaları: Türkiye ile AB Arasında İmzalanan Geri Kabul Anlaşması Çerçevesinde Hukuki Bir Değerlendirme”, C:15, S:30, 2017, Yönetim Bilimleri Dergisi, ss.585-604
• Cavlak H, “Türkiye Avrupa Birliği İlişkilerinde Kırılma Noktaları”, 1. Baskı, Onion Kitabevi, Ankara, 2018, Avrupa Birliği’nin Uluslararası İlişkileri ve Türkiye, İlhan Sağsen/Mehmet Dalar (Ed.), ss.33-58
• Çakmak H, Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri, 5. Baskı, Barış Kitap, Ankara, 2019,
• Çelik Didem Şahar/Şemşit Sühal, C:18, Özel Sayı,“Türkiye-Avrupa Birliği Geri Kabul Anlaşmasının Uygulanmasında Suriyelilerin Etkisi ve Rolü” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, ss.66-84
• Dağdemir E, “Türkiye Avrupa Birliği İlişkilerinin Mevcut Durumu ve Geleceği” Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri, Rıdvan S. Karluk/Betül Yüce Dural (ed.), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2019,
• Demir O. Ö./Soyupek Y, Mülteci Krizi Denkleminde AB ve Türkiye: İlkeler, Çıkarlar ve Kaygılar, Global Politika ve Strateji Yayınları, 2015,
• Erhan Ç/Arat T, “AET’yle İlişkiler” Türk Dış Politikası, Baskın Oran (ed.), 25. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2022,
• Günuğur H, Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri, EKO Yayını, Ankara, 2007,
• İleri Ç/Çapanoğlu Gençay S/Akses S/vd., Açıl(a)mayan Müzakere Fasıllarında Ne Durumdayız?, Dünya Yayıncılık, İstanbul, 2016,
• İnaç H, “Türkiye-AB İlişkileri: Entegrasyonu Zora Sokan Saikler”, S:25, 2016, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, ss.229-246
• Karaca H. A, “Türkiye-Avrupa Birliği Geri Kabul Antlaşması ve 18 Mart 2016 Tarihli Türkiye-Avrupa Birliği Zirve Bildirisi Uyarınca Düzensiz Göçle Mücadele ve Bazı Sorunlu Alanlar”, C:24, S:4, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.155-194
• Karluk S. R, Avrupa Birliği-Türkiye İlişkileri: Bir Çıkmaz Sokak, Beta Basım, İstanbul, 2013,
• Kentmen Çiğdem, “Determinant of Support for EU Membership in Turkey: Islamic Attachments, Utilitarian Considirations and National İdentity”, C:9, S:4, 2008, European Union Politics, ss.487-510
• Kışlık M, “Türkiye-Avrupa Birliği Geri Kabul Anlaşması ve Vize Muafiyeti Süreci”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrupa Birliği Anabilim Dalı, İzmir, 2018,
• Özdal B/Vardar E, “Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinde Göç Sorunu”, Onion Kitabevi, 2018, Avrupa Birliği’nin Uluslararası İlişkileri ve Türkiye, İlhan Sağsen-Mehmet Dalar (Ed.), ss.251-276
• Reçber K, “Türkiye ile Avrupa Birliği Arasında Vize Muafiyetinin Yasal Ve/Veya Yasadışı Göç Olgusuna Bağlanmasının Anlamsızlığı”, C:38, S:2, 2017, Public and Private İnternational Law Bulletin, ss.670-688
• Stratejik Araştırma Merkezi, Türkiye-Avrupa İlişkileri ve Avrupa’nın Geleceği “Türkiye Avrupa’dır”, https://www.sam.gov.tr/bilgi-notlari/turkiye-avrupa-iliskileri-ve-avrupa-nin-gelecegi-turkiye-avrupa-dir-0,
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı, Vize Serbestisi Diyaloğu, https://www.ab.gov.tr/ab-ile-yurutulen-vize-serbestisi-diyalogu_51819.html