Architectural Building Material Production and Approach within the Economic Environment Industrialization Behaviour in Turkey Between 1950 – late 1980s

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 77 - 110, 30.06.2025

Ece Sınmaz , Çiğdem Tekin

https://doi.org/10.31679/adamakademi.1384671

Öz

Significant changes will be experienced in construction technologies and new material productions by Industry 4.0. Adapting the construction and building materials sector to these changes within the national borders is necessary for international cooperation and a competitive environment. For Turkey to participate in these changes and the near plans to be done, it is crucial to determine the approach of the current building materials sector in the development process. The economic regime, governance, and development targets of the country since the establishment date have made an essential contribution to the formation of the current structure of the building materials sector. To determine this process and this contribution, investment, production, capacity, quality, standard, technical, and technology issues related to the building materials sector were determined by content analysis through development plans in this study, especially for the planned development period when the speed of industrialization had increased. The range of the study covers the period between 1950 and the late 1980s. In the research, document analysis was used by application of content and thematic analysis. The units of the research are the first five development plans.

Anahtar Kelimeler

Architectural building material , Industrialization , Development plans.

Türkiye’de 1950-Geç 1980 Yıllar Arası İktisadi Ortam Sanayileşme Davranışı İçinde Mimari Yapı Malzemesi Üretim ve Yaklaşımı

Öz

Endüstri 4.0 ile inşaat teknolojileri ve yeni malzeme üretimlerinde önemli değişimler yaşanacaktır. Ulusal sınırlarda inşaat ve yapı malzemesi sektörünün de bu değişimlere uyum sağlayabilmesi uluslararası iş birliği ve rekabet ortamı için gereklidir. Türkiye’nin bu değişimlere katılım sağlayabilmesi, yakın gelecek planlamalarının yapılabilmesi için mevcut yapı malzemesi sektörünün gelişme süreci içindeki yaklaşımının belirlenebilmesi oldukça önemlidir. Yapı malzemesi sektörünün bugünkü yapısının oluşumunda; ülkenin kuruluş tarihi itibari ile iktisadi rejim, yönetim ve kalkınma hedeflerinin önemli katkısı vardır. Bu süreç ve katkının belirlenebilmesi için bu çalışmada özellikle sanayileşme hızının arttığı planlı kalkınma döneminde yapı malzemesi sektörüne ilişkin; yatırım, üretim, kapasite, kalite, standart, teknik ve teknoloji konuları kalkınma planları üzerinden içerik analizi ile belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın aralığı; 1950 ile geç 1980’li yıllar arasını kapsamaktadır. Araştırmada doküman analizi; içerik ve tematik analiz uygulanarak kullanılmıştır. Araştırmanın birimleri ilk beş Kalkınma planıdır.

Anahtar Kelimeler

Mimari Yapı malzemesi , Sanayileşme , Kalkınma Planları

Kaynakça

• Adnan, A. (1934). Yeni mimaride milli ve beynelmilel vasıflar. Arkitekt Dergisi, 32-10, 7, 331–334.
• Anonim, (1934). Haberler. Arkitekt Dergisi, 6(47), 190.
• Anonim, (1963). Birinci beş yıllık kalkınma planında inşaat sektörü. Arkitekt Dergisi - 01, 38, 42.
• Avcı, Ü., Kurtoğlu, M., & Seferoğlu, S. S. (2010). Türkiye’de planlı kalkınma ve teknoloji politikaları. Akademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri. 465–474.
• Batur, A. (1998). 1925-1950 Döneminde Türkiye Mimarlığı, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık. (209-234). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Bilgin, İ. (1998). Modernleşmenin ve Toplumsal Hareketliliğin Yörüngesinde Cumhuriyetin İmarı. 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (255–272). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Ulusun İnşası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Hayri, S., (2019). Uluslararası sermaye ile etkileşim açısından türkiye’de üretken sermaye süreci: 1960-1980 dönemi. (Yüksek Lisans) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens., İstanbul.
• Kahraman, H. . (2004). Postmodernite ile Modernite Arasında Türkiye. İstanbul: Everest Yayınları.
• Kalkınma Planları; Birinci, İkinci, Üçüncü, Dördüncü, Beşinci. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ Erişim tarihi: 06.05.2022
• Kocabaş, S. (2011). TC Devleti Tarihi V, Menderes Dönemi DP İktidarı ve 27 Mayıs 1960 Darbesine Giden Yol (1950-1960). Süleyman Kocabaş Kütüphanesi TC Devleti Tarihi Dizisi 5, Kayseri., 166.
• Mogalakwe, M., (2006). The use of documentary research methods in social research. African Sociological Review. 10(1), s.221-230.
• Mortaş, A. (1948). Memleketimizde yapı ve mimari işleri. Arkitekt Dergisi, 1948-01-02, 39–41.
• Özer, İ. (2015). Demokrat Parti Dönemi Siyasi ve Sosyal Hayat. İstanbul: İskenderiye Kitap.
• Özgüven, Y., Cantürk, E., (2019). Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde yapı malzemesi endüstrisi ve mimari üretim/kültür ortamı. Megaron / Yıldız Technical University, Faculty of Architecture E-Journal, 14(4), 507–520.
• Sayar, Z. (1954). Yapı malzemesi buhranı. Arkitekt Dergisi, 06-03, 51-56.
• Sayar, Z. (1976). Yapı sanayimiz gelişiyor. Arkitekt Dergisi -01, 3-4.
• Selah, Z. (1934). Türkiye’de çimento bir lükstür. Arkitekt Dergisi, 155–156.
• Serter, G. (2018).Türkiye’de 1980 Sonrası Neoliberal Dönemde İktidar Mekan İlişkisi ve Muhafazakar Kentin İnşası. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sey, Y. (1998). Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Mimarlık ve Yapı Üretimi. 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (25-39). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Şenyapılı, T. (1998). Cumhuriyetin 75. Yılı Gecekondunun 50. Yılı. 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık. (301–316). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tekeli, İ. (2001). Modernite Aşılırken Kent Planlaması. Ankara: İmge Kitabevi.
• Yücel, F., (2015). Cumhuriyet Türkiye’sinin Sanayileşme Öyküsü. Ankara: Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı.
• Yıldız, M., (2017). 1945-1960 Dönemi Hazırlanan Yabancı Raporların Türk Sanayi Politikalarına Etkileri. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/31, 303-318.