Islamism’s Political Vision: Mapping the Ideology of Hasan al-Banna

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 163 - 191, 30.06.2025

Mehmet Rakipoğlu

https://doi.org/10.31679/adamakademi.1468199

Öz

This study examines the political ideas of Hasan al-Banna, one of the most influential figures in Islamic literature. When examining his political thoughts and ideas, it was evident that his geopolitical context clearly affected his political ideas. Al-Banna's political ideology was decisively shaped by the end of the Ottoman caliphate and the rise of imperialism, especially in Egypt and the Middle East. Furthermore, al-Banna's spiritual beliefs and Sufi teachings deeply influenced his worldview, political approach, and social outlook. Despite his political awareness and Salafist tendencies, Al-Banna was not strictly loyal to either the established order or the opposition. There have been times when he has criticized King Farouk and the Egyptian regime, but there have also been times when he has sought common ground with them. Affirming a stance encouraging political participation, al-Banna avoided a divisive stance towards parties and partisanship. As he advocates establishing an Islamic state, he also approaches nationalism positively, showing that he is open to nationalism as long as it does not encourage division. Thus, al-Banna's political ideas reflect both the complexity and flexibility of the political and social environment of his time

Anahtar Kelimeler

Hasan al-banna , ıslamism , egypt , politics

İslâmcılığın Siyâsî Vizyonu: Hasan el-Bennâ’nın İdeolojik Haritası

Öz

Bu çalışma, İslamcılık literatüründe önemli bir figür olarak kabul edilen Hasan el-Benna’nın siyasi fikirlerini analiz etmektedir. Siyasi düşünceleri ve fikirleri incelendiğinde, döneminin jeopolitik bağlamının derin etkilerini açıkça gösterdiği görülmüştür. Özellikle Mısır ve genel itibari ile Ortadoğu’da Osmanlı halifeliğinin sona erdirilmesi ve emperyalizmin yükselişi, el-Benna’nın siyasi ideolojisini şekillendirmede belirleyici olmuştur. Ayrıca, el-Benna’nın manevi inançları ve tasavvuf öğretilerinin, dünya görüşüne, siyasete ve topluma olan yaklaşımını derinden etkilemiştir. Siyasi bilinçli bir şekilde hareket eden ve Selefi bir eğilime sahip olan el-Benna, ne yerleşik düzene ne de muhalif güçlere katı bir biçimde bağlılık göstermemiştir. Kral Faruk’u ve Mısır rejimini eleştirdiği zamanlar olduğu gibi, iktidardaki aktörlerle ortak bir zemin bulmaya çalıştığı zamanların da var olduğu gözlemlenmiştir. Partilere ve partizanlığa yönelik ayrıştırıcı bir tavır sergilemekten kaçınan el-Benna, siyasi katılımı teşvik eden bir duruş sergilemiştir. Bir İslam devletinin kurulmasını savunurken, aynı zamanda milliyetçiliğe de olumlu yaklaşması, bölünmeyi teşvik etmediği sürece milliyetçiliğe açık olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, el-Benna’nın siyasi düşünceleri, döneminin karmaşık siyasi ve toplumsal ortamının yansımalarını yansıtırken, aynı zamanda kendine özgü bir çeşitlilik ve esneklik sergilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Hasan el-Benna, , İslamcılık , Mısır , İdeoloji, , Siyaset

Kaynakça

• Al-Anani, K. (2013). The Power of the Jama’a: The Role of Hasan al-Banna in Constructing the Muslim Brotherhood’s Collective Identity. Sociology of Islam, 1 (1-2), 41-63.
• Akgün, B. ve Bozbaş, G. (2013). Arap Dünyasında Siyasi Selefizm ve Mısır Örneği. Akademik Ortadoğu, 7 (14), 1-38.
• Al-Abidin, A. Z. (1989). The Political Thought of Hasan al-Banna. Islamic Studies 28 (3), 219-234.
• Ayyash, A., & elAfifi, A., & Ezzat, N. (2023). Broken Bonds: The Existential Crisis of Egypt's Muslim Brotherhood, 2013-22, Century Foundation Press: New York.
• Azoulay, R. (2015). The Powers of Ideas: The Influence of Hassan al-Banna and Sayyid Qutb on the Muslim Brotherhood Organization. Przeglad Strategiczny 5 (8), 171-182.
• Bozkurt, A. (2021). Müslüman Kardeşler, Siyasal Meşruiyet ve Seçimler: Ürdün Üzerine Bir İnceleme. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 8 (2), 51-84.
• Bozkurt, A., & Rakipoğlu, M. (2022), Küresel İhvan: Müslüman Kardeşlerin Rejimlerle İlişkisi ve Ulus Ötesi Niteliği, Ketebe: İstanbul.
• Cankara, Y., & Cankara, P. Ö. (2019). Ortadoğu’nun En Köklü İslamcı Yapılanması Olan Müslüman Kardeşler Örgütü’nün Uluslararası Sistemde Algılanması. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Ekonomi& Siyaset Özel Sayısı, 121-142.
• Commins, D. (1994). Hassan al-Banna (1906-1949), Pioneers of Islamic Revival. ed. Rahnema, A. London: Zed Books.
• Culbertson, S. (2016). The Fires of Spring: A Post-Arab Spring Journey Through the Turbulent New Middle East- Turkey, Iraq, Qatar, Jordan, Egypt, and Tunisia, St. Martin’s Press: New York.
• Çınkara, G. (2024). Filistin’de İslami Hareketin Siyasallaşması: Hamas (1946-2024). Ombudsman Akademik 2,163-194.
• Dalar, M. (2010). Mısır’da Müslüman Kardeşler Hareketinin Demokrasi Anlayışı ve Sisteme Etkisi. Alternatif Politika 1, 48-73.
• Dağ, A. E. (2017). Çağa İz Bırakan Önderler: Hasan El-Bennâ, İlke Yayıncılık: İstanbul, 14. Baskı.
• el-Bennâ, H. (2014). Hatıralarım: Müslüman Kardeşler. (Çev. Beşir Eryarsoy). Beka Yayıncılık: İstanbul.
• el-Bennâ, H. (2016). Müslüman Kardeşler Teşkilatı. (Çev. H. Hüseyin Yılmaz). Özgü Yayınları: İstanbul.
• el-Bennâ, H. (2016). Risaleler, (Çev. Mehmet Akbaş, Recep Songül, Mehmet Eren ve Ahmet Akbaş). Nida Yayıncılık: İstanbul.
• el-Hudeybi, H. (2013). Davetçiyiz, Yargılayıcı Değil. (Çev. M. Beşir Eryarsoy). İnkilab Yayınları: İstanbul.
• el-Karadavi, Y. (2018). Hasan El-Bennâ Düşüncesinde Siyaset (Çev. Faruk Yıldız). Nida Yayıncılık: İstanbul.
• Esposito, J. L., & Shahin, E. E. (2018). Key Islamic Political Thinkers, Oxford University Press: Oxford.
• Ganim, İ. E. (1995). “Hasan el-Bennâ”, TDV İslam Ansiklopedisi 16, İstanbul.
• Ganim, İ. E. (2015). Hasan el-Bennâ’nın Siyasi Düşüncesi. Ekin Yayınları: İstanbul, 2. Baskı.
• Gannuşi, R. (1987). İslami Yöneliş. (Çev. Abdullah Baykal). Bir Yayıncılık: İstanbul.
• Güney, Z. B. (2018). Hasan el-Bennâ ve Seyyid Kutup’ta Siyasi İslam Düşüncesi. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi 6, 290-315.
• Güney, Z. B. (2015). Ahmed Sukkeri’nin Müslüman Kardeşler’den İhrâcı ve Bennâ’ya Yönelttiği Eleştiriler. Ortadoğu Etütleri 7 (1), 110-130.
• Güney, Z. B. (2017). Hasan el-Bennâ’yı Yeniden Okumak: Müslüman Kardeşlerde Söylem Eylem İlişkisi. Açılım Kitap: İstanbul.
• Güney, Z. B. (2015). Müslüman Kardeşler’de Cemaat İçi İlk İhtilâflar: Hasan el-Bennâ Dönem. Akademik Ortadoğu 10 (1).
• Havva, S. (1980). 50. Yılında Müslüman Kardeşler Hareketi (Çev. Said Şimşek). Uysal Kitabevi: Konya.
• İşler, A. (2022). Müslüman Kardeşler Teşkilatı Lideri Hasan el-Benna’nın Milliyetçilik Düşüncesine Yaklaşımı. Tarih Okulu Dergisi 15 (60), 2742-2770.
• Kazak, C. (2018). Devrimden Darbeye: Müslüman Kardeşler’in İktidar Tecrübesi. Pınar Yayınları: İstanbul.
• Köycü, E. (2022). Dünden Bugüne Prof. Dr. Yusuf el-Karadâvî. Sonçağ Yayınları: Ankara.
• Köycü, E. (2023). İhvân-i Müslimîn Teşkilâtının Bânisi Hasan el-Bennâ’nın Hadis Risâlesi Üzerine Bir Değerlendirme. 17.Uluslararası Güncel Araştırmalarla Sosyal Bilimler Kongresi V, Rize,1108-1121.
• Larsson, T. (2017). The Islamist Ideology of Hassan al-Banna and Sayyid Qutb, Master Thesis. Department of Archaeology, Conservation and History Faculty of Humanities University of Oslo: Oslo.
• Lia, B. (2014). Müslüman Kardeşlerin Doğuşu: 1928-1942. (Çev. İhsan Toker). Ekin Yayınları: İstanbul.
• Mitchell, R. P. (1993). The Society of Muslim Brothers. Oxford University Press: Oxford.
• Mercan, M. H. (2020). Müslüman Kardeşler’in Yükselişi ve Düşüşü: İslami Hareketlerde Siyasi Kurumsallaşma Sorunu. İLEM: İstanbul.
• Moussalli, A. S. (1993). Hasan Al-Banna’s Islamist Discourse on Constitutional Rule and Islamic State. Journal of Islamic Studies 4 (2), 161-174.
• Mulcaire, C. (2016). Hasan al-Banna and the Political Ideologisation of Islam in the 20th Century, E-IR.
• Özbadem, F. (2018). Hasan el-Bennâ, Sude Yayınları: İstanbul.
• Özdemir, A. Y. (2013). From Hasan al-Banna to Mohammad Morsi: The Political Experience of Muslim Brotherhood in Egypt, Master Thesis, Middle East Technical University.
• Pargeter, A. (2016). Müslüman Kardeşler: Muhalefetten İktidara. (Çev. Semih Çelik). Ayrıntı Yayınları: İstanbul.
• Reid, M. D. (1982). Political Assassination in Egypt, 1910-1954. The International Journal of African Historical Studies 15 (4), 625-651.
• Ünal, İ. H. (2008). Saati, Ahmed b. Abdurrahman. TDV İslam Ansiklopedisi 35, İstanbul.
• Zurcher, E. J. (2002). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. (Çev. Yasemin Saner Gönen). İletişim Yayınları: İstanbul.