AN EVALUATION ON MONEY OPERATIONS METHODS OF CASH WAQFS

Yıl 2017, , 257 - 271, 31.12.2017

Aydın Kudat

https://doi.org/10.31679/adamakademi.354000

Cited By: 1

Öz

Real estate waqfs which operated insitutions such as madrasahs, souphouses, hans, mosques, and hospitals had been active in the fields of education, religion and charity. These waqfs which tried to meet institutional needs of the society generally consisted of real estates. In close connection with these waqfs, there were their sections, which contributed to the emergence of cash (nukud) waqfs to meet educational, religious, social and economical needs of the society and to ensure the maintenance of waqfs by providing their supplies. The waqfs other than real estate waqfs were generally established to serve the second aim. The cash waqfs which had many different functions constituted the majority of these waqfs which provided indirect services. These waqfs had been more active in meeting minimum needs of the society in accordance with its social situation and in producing goods and services for this purpose. The waqfs were the part of charity works within Islamic civilization and helped to fulfill financial requirements of Islam. They had a unique composition and a unique method of operation. Nevertheless, a rich theoretical and practical corpus was created around this organization, beginning from the codification period of the fiqh. Waqfs were non-profit instiutions; they were not supposed to create any financial gain for their founders. They would work only to meet the needs of the society. Especially, with the widespread use of cash waqfs, waqfs had an important place in economic life to realize this aim. Within this rich cultural heritage, it is possible to find money operation methods in cash waqfs similar to those in other financial institutions. In this article, money operating methods of cash waqfs will be studied.

Anahtar Kelimeler

Cash waqfs, Company, Methods and Models in Money Operations

PARA VAKIFLARININ PARA İŞLETME YÖNTEMLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Genel manada ilmiye diniye ve içtimaiye diye tabir edilen kamusal alanlarda, medrese, imarethane, han, cami, şifahane ve imaret gibi akarat vakıflar vardır. Kurumsal ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla toplumumun istifadelerine direk olarak sunulan bu akarat vakıflar gayri menkullerden müteşekkildir. Bunların yanı başında hem bu mekânların iaşe ve idamesini sağlamak hem de toplumun ilmî, dinî, sosyal ve ekonomik gibi birden fazla açıdan ihtiyaçlarını karşılamak üzere nukûd vakıflarının doğmasına vesile olan vakıf kısımları da vardır. Akarat dışındaki vakıflar, genelde ikinci maksada matuf olarak kurulanlardır. Birden fazla cihetten daha yaygın bir işleve sahip olan para vakıfları bi’ttab’ (dolaylı olarak) sunulan vakıfların ekseriyetini teşkil etmektedir. Bu tür vakıflar, toplumun içtimai durumuna göre asgari ihtiyaçlarını karşılamada buna bağlı olarak mal ve hizmetlerin üretiminde daha aktiftir. İslam medeniyetine ait infak ameliyesinin bir kısmını teşkil eden ve mali ibadet hüviyetli olan vakıf organizasyonlarının nev’-i şahsına münhasır teşekkül ve işleyiş biçimi vardır. Bununla beraber, fıkhın tedvin döneminden itibaren tarihi süreç içerisinde bu organizasyon etrafında zengin bir teorik ve pratik külliyat oluşmuştur. Bunun iki önemli özelliği tebarüz etmiştir. Kâr amacı taşımaması diğer bir ifadeyle sahibine maddi kazanç sağlamaması ve toplumun sosyal ihtiyaçlarını karşılama amacının olmasıdır. Özellikle para vakıflarının yaygınlık kazanmasıyla bu amacı gerçekleştirmek üzere iktisadî hayatta önemli bir alan işğal edebilmiştir. Bu zengin kültür mirastan hareketle nukûd vakıflarında diğer iktisadi organizasyonlara benzer işletme yöntemleri olabilmektedir. Biz bu makalemizde para vakıflarının işletme yöntemlerini ele almaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Para Vakıfları, Şirket, Para İşletme Yöntemleri ve Modelleri

Kaynakça

• Arşiv:
• Hüsrev Bey Kütüphanesi Vakıf Sicil: 1 Sh. 111-110-109
• VGMA Defter No: 626, Sayfa No: 666-667, Sıra No: 694
• VGMA Defter No: 989, Sayfa No: 37, Sıra No: 31
• VGMA, Defter No: 629, Sayfa No: 29, Sıra No: 13
• VGMA, Defter No: 987, Sayfa No: 263, Sıra No: 093
• VGMA Defter No: 989, Sayfa: 89, Sıra: 67
• VGMA Defter No: 738, Sayfa: 025-028, Sıra: 018
• Rodoscuk Şeriye Sicilleri: 08606.00005
• Rodoscuk Şeriye Sicilleri: 8639.00013, v.25a-b
• Saraybosna Hüsrev Bey Kütüphanesi Vakıf Sicil: 1 Sh. 111-110-109 (jpg: 108-107-106) Sıra: 233
• Diğer Kaynaklar:
• Âbidîn, İ. (1984). Muhammed b. Ömeri’l-Hanefî (ö. 1252/1836). Hâşiye ‘alâ Reddi’lmuhtâr, 731.
• Akdağ, M. (1959). Türkiye'nin iktisadî ve içtimaî tarihi (No. 131). Türk Tarih Kurumu Basimevi.
• Akgündüz, A. (1996) İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, OSAV Yayınları, İstanbul.
• Akgündüz, A. (2000) Bilinmeyen Osmanlı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı
• Alaüddin el-Kasanî (1910) Bedaiu’sanâi’ fi tertibi’ş-şerâi’ 7. cilt, Matbaatü’l-Cibaliye
• Ali Haydar Efendi (1330) Dürarü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, İstanbul.
• Aslan, N. (1998) Osmanlı Toplumunda Para Vakıflarının Kurumsallaşmasında Rol Oynayan Faktörler. Dînî Araştırmalar Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 93-119.
• Aydın, D., Saglam, N., Basar, M., & Ozturk, M. (1999). Kâr Amaci Gütmeyen Sektör Olarak Vakıflar. Eskişehir.
• Bilmen, Ö. N. (1969) İstilahat-ı Fıkhiye Kamusu, İstanbul
• Birsen, K. (1958) Medeni Hukûk Dersleri, İstanbul.
• Bulut, M., Korkut, C. (2017) A Look to The Ottoman Cash Waqfs As Altruistic Finance Model. Conference on Philanthropy for Humanitarian Aid, ss. 1-14. Sultan Sharif Ali Islamic University (UNISSA), Brunei.
• Çizakça, M. (2006). Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları. Türkiye’de Hayırseverlik: Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet Araştırması, TÜSEV, İstanbul.
• Döndüren, H. (1991) Karz-ı Hasen, Altınoluk Dergisi, 63.
• Ebu Dâvud, Süleyman b. Eşas es-Sicistanî, (1988) Sünenü Ebi Davud, (I-II), Beyrut.
• Fevzan Salih (2006) el-Mulahasü’l-Fıkhî, Beyrut.
• Eymen S. (2009) el-Ukûdu’l-Medeniyye el-bey’u ve’l-icâr, Cidde.
• Faroqhi, S., & Kalaycıoğlu, N. (1994). Osmanlı'da kentler ve kentliler: Kent mekanında ticaret zanaat ve gıda üretimi, 1550-1650. Tarih Vakfı Yurt Yayınları. İstanbul.
• Gazzali, (1997) el-Mustasfa fi usuli’l-fıkh, Talik: Muhammed el-Aşkar, Beyrut.
• Hatemi, H. (1994) İslam Hukûku Dersleri, İstanbul,
• İbn Küdame, Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed (1981) Ravzatü’n-Nazır. Beyrut
• İbn Küdame, Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed (1983) el-Muğni. Beyrut
• İbn Teymiyye Ahmed b. Abdulhalim, (1995) Mecmu’u fetava şeyhi’l-islam, el-Medinetu’l-Munevvere.
• İnalcık, H. (2012) Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-1, İş Bankası Yayınları.
• İpşirli, M. (2006), Osmanlı’da Vakıfların Tarihi Gelişimi, Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi, 15. ss. 61-72.
• Kahf M. (2000) İslami Vakıfların Gelişimi, Yönetimi ve kalkındırılması, Darü’l-Fikir, Dimeşk.
• Kardavi Y. (1969) Zekat Fıkhı, Beyrut.
• Kastallânî, A. (1996) İîrşâdu’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, (Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî), Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, Beyrut
• Köse, M. (1998). İslam hukûku ve modern hukûka göre tüzel kişilik. Ekev Akademi Dergisi, 1(2), 221-230.
• Kurt, İ., (1996), Para Vakıfları, İslami İlimler Araştırma Vakfı, Ensar neşriyat, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi: 23, İstanbul
• Mağribî, M. E. F. (2010). El Vakfu'l Hayrî el İslâmî: Dirâse Fıkhiyye, İktisâdiyye, İdâriyye, Kahire, ts.
• Merginani (1965), el-Hidaye Şerhû Bidayetü'l Müctehid, Kahire
• Nezih, M. S. (1986) Durus fi’n-nazariyyeti’l-ammeti, Li’l-İltizamati, Darü’n-Nahda, 1. Bsk.
• Nüceym, İ. (1985). Zeynü’l-Abidin. el-Eşbah ve’n-Nezâir. Gamzu Uyûnî’l-Besâir ile birlikte. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• Nüceym, İ. (1980). Zeynüddin, el-Bahru’r-râik şerhu kenzi’d-dekâik. Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, ts., el- Eşbâh ve’n-nezâir, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• Özcan, T. (2008), Osmanlı Toplumuna Özgü Bir Finansman Modeli: Para Vakıfları, Çerçeve, İslam Ülkeleri Arasında Ekonomik İşbirliği Dosyası, İstanbul
• Özsunay, E. (1969) Medeni Hukûkumuzda Tüzel Kişiler, İstanbul
• Öztürk, N. (1983) Menşei ve Tarihî Gelişimi Açısından Vakıflar, VGM Yayınları, Ankara
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilıatından Kapıkulu Ocakları I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Vehbe ez-Zuheyli, (1994) Karz, İslam Fıkhı Ansiklopedisi, İstanbul
• Yalçın, A. (1979). Türkiye iktisat tarihi. Ayyıldız Matbaası. Ankara.
• Yediyıldız, B. (1986). Vakıf, İslam Ansiklopedisi, Cilt 13