OSMANLI DEVLETİ’NİN BALKAN MİRÂSINDA PARA VAKIFLARININ YERİ: PRİZREN ÖRNEĞİ

Yıl 2017, , 195 - 208, 31.12.2017

Ahmet Demir

https://doi.org/10.31679/adamakademi.373850

Öz

Osmanlı Devleti XIV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Balkanlarda fetihler yapmaya başlamıştır. Fetihlerin akabinde takip ettiği iskân politikasıyla birlikte stratejiler geliştirmiştir. Bu çerçevede devlet, fetih sonrasında burasının içerisinde bulunduğu sosyal, ekonomik ve kültürel şartları kendi idarî yapısına uygun hale getirebilmek için pragmatik bir politika takip etmiştir. Balkanlarda tesis ettiği yapıyı güçlendirmek için birçok enstrüman kullanmıştır. Vakıf müessesesi de bunların en önemlilerinden birisi olmuştur. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin önem verdiği bölgelerden Kosova’nın önemli bir şehri olan Prizren seçilmiştir. Uzun bir dönem boyunca Rumeli Beylerbeyliği’nin merkezi olan şehrin Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa’ya açılma düşüncesinde önemli bir rol oynadığı düşünülürse yapılan seçimin ne denli haklı olduğu anlaşılacaktır. Şehrin gelişmesini sürekli destekleyen Osmanlı devlet adamları ve vakıf kuran hayırseverler, kurdukları vakıflarla Prizren’de sağlam bir yapı oluşturmaya çalışmışlardır. Bu vakıflar arasında para vakıfları da önemli bir yere sahip olup, bölgenin imar ve ihyasına, hayrın ve hayratın sürekliliğine katkı sağlamıştır. Bu çalışmada Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Kültür Tescil Dairesi Başkanlığı Arşivi’nde bulunan Prizren’e ait para vakıfları ele alınmış, genel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Balkan Şehirleri, Prizren, Para Vakıfları, Osmanlı Medeniyeti

PLACE OF CASH WAQFS IN THE BALKAN HERITAGE OF THE OTTOMAN STATE: PRIZREN EXAMPLE

Öz

The Ottoman State began to conquer the Balkans from the second half of the fourteenth century. Following each conquest, the Ottomans developed strategies along with the resettlement policy. In this context, they pursued a pragmatic policy to adapt the social, economic and cultural conditions of each conquered land to their administrative structure. The Ottomans used many instruments to reinforce the structure they established in the Balkans. Waqfs were one of the most important of these instruments. In this study, Prizren, which was an important city of Kosovo, one of the regions the Ottoman Empire attributed great importance, has been chosen. This choice can be justified on the ground that the city had been the place of the Ottoman Rumelia Governor for a long time and played an important role in the Ottoman plan of expanding toward the Central Europe. The Ottoman statesmen and philanthropists who constantly supported the development of the city tried to establish a solid structure in Prizren through the waqfs they founded. Money waqfs had an important place among these waqfs and they contributed to the development and the vitality of the region and to the continuity of charity works. In this study, money waqfs belonging to Prizren are studied and assessed by using documents in the Archives of Cultural Registration Office of the General Directorate of Foundations.

Anahtar Kelimeler

Balkan Cities, Prizren, Money Waqfs, Ottoman Civilization

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• VGMA Defter No: 989, Sayfa: 073, Sıra: 056.
• VGMA Defter No: 632, Sayfa: 171, Sıra: 95.
• VGMA Defter No: 987, Sayfa: 209-212, Sıra: 68.
• VGMA Defter No: 582/1, Sayfa: 59, Sıra: 31.
• VGMA Defter No: 990, Sayfa: 25, Sıra: 38.
• VGMA Defter No: 991, Sayfa: 34, Sıra: 39.
• VGMA Defter No: 989, Sayfa: 193-194, Sıra: 148.
• VGMA Defter No: 990, Sayfa: 2, Sıra: 2.
• VGMA Defter No: 989, Sayfa: 227, Sıra: 180.
• VGMA Defter No: 990, Sayfa: 31, Sıra: 24.
• VGMA Defter No: 600, Sayfa: 091, Sıra: 112.
• VGMA Defter No: 602, Sayfa: 18, Sıra: 24.
• VGMA Defter No: 991, Sayfa: 50, Sıra: 63.
• VGMA Defter No: 989, Sayfa: 189, Sıra: 145.
• VGMA Defter No: 991, Sayfa: 41, Sıra: 49.
• VGMA Defter No: 990, Sayfa: 52, Sıra: 45.
• VGMA Defter No: 990, Sayfa: 91, Sıra: 76.
• VGMA Defter No: 990, Sayfa:43, Sıra: 34.
• VGMA Defter No: 990, Sayfa: 25, Sıra: 21.
• VGMA Defter No: 990, Sayfa: 61, Sıra: 55.
• VGMA Defter No: 989, Sayfa: 231, Sıra: 183.
• VGMA Defter No: 602, Sayfa: 18, Sıra: 24.
• VGMA Defter No: 990, Sayfa: 081, Sıra: 067.
• VGMA Defter No: 989, Sayfa: 073, Sıra: 056.
• VGMA Defter No: 590, Sayfa: 198, Sıra: 179.
• Araştırma Eserler
• Akgündüz, A. (1996), İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, OSAV Yayınları, İstanbul.
• Berki, A. H. (1966), Vakfa Dair Yazılan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Vesikalarda Geçen Istılah ve Tâbirler, Vakıflar Genel Müdürlüğü Neşriyatı, Ankara.
• Bulut, M. (2017), “Modern İktisat-Finans Geleneği ve Osmanlılar”, İslam Ekonomi ve Finansı Dergisi, C. 3, Sayı: 1, Bahar, ss. 33-55.
• Derviş, F. (2007), “XVIII.-XIX. Yüzyıllarda Prizren: Siyasi ve Sosyo-Ekonomik Tarihi”, Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Gülten, S. (2012), “XVI. Yüzyılda Prizren Kazası” (Prizren in 16th Century), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), C. 5, Sayı: 20, Kış, ss. 184-199.
• İbrahimgil, M. (2002), “Kosova’daki Türk Eserleri”, Türkler, Editörler: Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek-Salim Koca, C. XII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, ss. 23-33.
• Karal, E. Z. (1957), “II. Mahmud”, İslam Ansiklopedisi, C. VII, MEB Yayınları, İstanbul, ss. 165-170. Kiel, M. (2007), “Prizren”, DİA, C. 34, Ankara, ss. 349-351.
• Köprülü, F. (1942), “Vakıf Müessesesinin Hukukî Mahiyeti ve Tarihî Tekâmülü”, Vakıflar Dergisi, Sayı: II, Ankara, ss. 1-35.
• Ömer Hilmi Efendi (1977), İthâfü’l-Ahlâf fî-Ahkâmi’l-Evkaf, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Özcan, T. (2003), Osmanlı Para Vakıfları Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği, TTK, Ankara.
• Öztürk, N. (1983), Menşei ve Tarihî Gelişimi Açısından Vakıflar, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.