HEAVY INDUSTRY PROBLEMATIC IN ATATÜRK ERA

Yıl 2019, , 307 - 328, 31.12.2019

İrfan Kalaycı , Mehmet Kaya , Hatice Özkurt Çokgüngör

https://doi.org/10.31679/adamakademi.544453

Cited By: 1

Öz

In this study, a part of Turkey’s economy has been analyzed by political-economy perspective in case of heavy industry problem of Atatürk era. This problem is related to historical and material conditions that prevent the passage of heavy industry. Because these conditions are heavy, the development process based on heavy industry has become clogged and the expected miracle has not occurred. Atatürk era could be a Westernization period but not heavy industry period. Because there was not heavy industry in Atatürk era but there was an intense will and craving. There was not only money and capital but also balance budget discipline to activate this will; so, will became dysfunctional. Heavy industrialism was an element of Atatürk’s pragmatic model of development but remained weak as a component in their historical context. This period was a source of great inspiration and experience as a the antithesis of the One-Party and the National Chief that continues its political spectrum and power a decade in 1950s.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Era, Heavy Industry, Industrialization Plans

ATATÜRK DÖNEMİNDE AĞIR SANAYİ SORUNSALI

Öz

Bu çalışmada, Atatürk döneminde ağır sanayi sorunsalı özelinde Türkiye ekonomisinin bir kesiti ‘ekonomi-politik’ açıdan incelenmektedir. Söz konusu sorunsal, ağır sanayiye geçişi engelleyen tarihsel ve maddi koşullarla ilgilidir. Bu koşullar ağır olduğu içindir ki, ağır sanayiye dayalı kalkınma süreci tıkanıp durmuş ve beklenen ‘mucize’ gerçekleşmemiştir. Atatürk dönemi bir Batılılaşma dönemi olabilir, fakat bir ağır sanayi dönemi değildir. Çünkü Atatürk döneminde ağır sanayinin kendisi yoktu fakat bunun için yoğun bir özlem ve irade vardı. Ancak iradeyi harekete geçiren yeterli para-sermaye olmayınca ve bu da denk bütçe disipliniyle birleşince, o irade de işlevsiz kalmaktaydı. Ağır sanayicilik, faydacı olarak kabul edilen Atatürk’ün kalkınma modelinin bir bileşeniydi; fakat kendi tarihsel koşulları içinde zayıf bir bileşen olarak kaldı. Bu dönem, Tek Parti ve Milli Şef’in karşıt savı olarak 1950’lilerde on yıl iktidarını sürdüren bir siyasal yelpazeye büyük bir esin ve deneyim kaynağı oldu.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Dönemi, Ağır Sanayi, Sanayileşme Planları

Kaynakça

• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu - AKDTYK (1989), Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci Sanayi Planı 1936, Ankara.
• Avcıoğlu, D. (1980). Devrim ve Demokrasi Üzerine, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Avcıoğlu, D. (1984). Türkiye’nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın, 1. Kitap, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Başkaya, F. (1992). Batılılaşma, Çağdaşlaşma, Kalkınma: Paradigmanın İflası-Resmi İdeolojinin Eleştirisine Katkı, İstanbul: Doz Yayınları.
• Berkes, N. (1997). 200 Yıldır Neden Bocalıyoruz - 2, İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Boratav, K. (1982). Türkiye’de Devletçilik, Ankara: Savaş Yayınevi.
• Can, B. (2000). Demiryolundan Petrole Chester Projesi (1908-1923), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Cem, İ. (1989). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Clark, E. C. (1974). Ottoman Industrial Revolution, International Journal of Middle East Studies, 5(1), 65-76.
• Divitçioğlu, S. (2003). Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu-Marksist Üretim Tarzı Kavramı, İstanbul: YKY.
• İnan, A. (1989a). İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat-4 Mart 1923, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnan, A. (1989b). Önsöz-1973, içinde. Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci Sanayi Planı 1936, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Gözcü, A. (2008). 1929 Ekonomik Bunalımı Sonrasında Dünyada ‘Yeni Türkiye’ Algısı ve Türkiye’nin Ekonomik Arayışlarına İlişkin Saptamalar, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7(16), 273-289.
• Hamitoğulları, B. (1974). Kamu Kesimi ve Sanayileşme, içinde. Cumhuriyetin 50’nci Yılında Türkiye’de Sanayileşme ve Sorunları Semineri, Ankara: AÜSBF Maliye Enstitüsü Yayınları No: 36, 133-206.
• İnönü, İ. (1998). Cumhuriyetin İlk Yılları - II (1923-1938), İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Kalaycı, İ. (2008). Atatürk’ün Kalkınma Modeli: Devletçi İktisat Politikası Boyutu, Ekonomik Yaklaşım, 19, Özel Sayı (Aydın Güven Gürkan’a Armağan), 227-249.
• Kalaycı, İ. (2009). Atatürk’ün Kalkınma Modeli (AKM): Günümüz Sanayisi İçin Kazanımlar, Maliye Dergisi, 156, 152-176.
• Karluk, S. R. (2005). Cumhuriyetin İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm, İstanbul: Beta Yayınları.
• Kazgan, G. (1999). Tanzimat’tan XXI. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kerwin, R. W. (1995). Türkiye’de Devletçilik, Çev. N.Coşar, N. Coşar (Ed.), içinde Türkiye’de Devletçilik, İstanbul: Bağlam Yayınları, 97-114.
• Kılıçbay, A. (1999). Türk Ekonomisi: Modeller-Politikalar-Stratejiler, İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.
• Kipal, U. & Uyanık, Ö. (2001). Türkiye Milli İktisat Tarihi/Devletçilik, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Koraltürk, M. (1999). Devletçi Sanayi Politikaları ve Âli İktisat Meclisi, içinde 75 Yılda Çarklardan Chip’lere, İstanbul: T.İş Bankası-İMKB-Tarih Vakfı Ortak Yayını, 63-69.
• Kuruç, B. (1987). Türkiye’nin Sanayileşmesinde Kamu Sektörü ve Planlama. içinde1987 Sanayi Kongresi Bildirileri, Ankara: TMMOB Yayını No: 127, 249-270.
• Morgil, O. (2002). Büyüme ve Sanayileşme Politikaları, B. Yediyıldız (Ed.), içinde Atatürk’ten Günümüze Türkiye Ekonomisi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi AİİTE Yayını, 37-51.
• Ökçün, A. G. (1981). Türkiye İktisat Kongresi 1923-İzmir: Haberler-Belgeler-Yorumlar, AÜSBF Yayınları.
• Önsoy, R. (1984). Tanzimat Dönemi Sanayileşme Politikası 1839-1876, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(2), 5-12.
• Pakdemirli, E. (1991). Ekonomimizin 1923’ten 1990’a Sayısal Görünümü, 2.b.,İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Parasız, İ. (1999). Türkiye Ekonomisi: 1923’ten Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Quataert, D. (2008). Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, çev. T. Güney, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, H. (2000). Türkiye Ekonomisi, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Tekeli, İ. & İlkin, S. (1983). 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Ankara: ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Yayın No: 30.
• Uluatam, Ö. & Tan, T. (1982). Türk İktisat Politikasının Hukuki Çerçevesi, Ankara: AÜSBF, Yayını.
• Ülgener, S. (1971). Takdim: Türkiye’de Planlama ve Planlı Döneme Geçiş, içinde Türkiye’nin İktisadi Gelişme Meseleleri Konferans Serisi, 1. İstanbul: İ.Ü. İktisadi Gelişme Enstitüsü Yayın No: 20, 3-9.