Hak ve Hukuk Kavramları Üzerinde Bir Değerlendirme

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 87 - 106, 01.12.2014

Aydın Kudat

Öz

Hak, İslam dini literatürüne ait bir kavramdır. Semantik olarak doğalın ve bozulmamış fıtratın gereği olan her şeyin, hak ettiği yerde sabit olması manasınadır. Hakk’ın çoğulu hukûk’tur. Her hakkın dayandığı bir hukûk manzumesi vardır. Hukûk da hakkın yerine getirilmesi için vazedilmiş kurallar manzumesidir. Birden fazla anlama sahip olan hak kavramı, Kur’an-ı Kerim’de üç yüze yakın yerde geçmektedir. Allah, hakkın gerçekleştirilmesini ister. Her türlü hak ihlalleri Hak olan Allah’ın gayretine dokunur. Peygamberimiz (s.a.v.)’in yirmi üç sene risalet vazifesi boyunca, hep hak ve adaletin tesîsi için uğraş verdi. Çünkü o hak ile gönderilen son hak peygamberdi. İslâm Hukûkçularının hak kavramına yükledikleri bütün tanımlarda “şâri‘in vazetmiş olduğu her bir hakkın mutlaka ya ferdin ya da toplumun yararına matuf olduğu” hususu ortak noktayı teşkil ettiğini görmekteyiz. Hakka dayanması gereken hukûkun kaynağı, İslâm nazarında ilâhî iradedir. Bir delile dayanmayan şer’î haktan söz edilemez.

 

Anahtar Kelimeler: Dilbilim, Kur’an, Sünnet, Hak, Hukuk, Fıkıh

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• El-Buharî, Abdülaziz (1997), Keşfu’l-Esrar ‘an Usûlu’l-Pezdevî, Beyrut.
• Akın, İlhan (1980), Kamu Hukûku, İstanbul.
• Aral, Vecdi (1984), Hukûk Felsefesinin Temel Sorunları, İstanbul.
• Bedrân, Ebû’l-Ayneyn Bedrân (1967), el-Fıkhu’l-Mukaran li’l-Ahvâli’ş-şahsiyye, Beyrut.
• Berki, Ali Himmet (1955), Hukûk Tarihinde İslâm Hukûku, Ankara.
• El-Buhari, Bezdevi (1997), Ala’üddin Abdül-Aziz bin Ahmet, Keşf ’ü-l Esrari, an Üsul fahr’ilİslami, Beyrut.
• Bilge, Necip (1990), Hukûk Başlangıcı Hukûkun Temel İlkeleri, Ankara.
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1985), Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fikhiyye Kamusu, İstanbul.
• Ceviz, Nurettin v.d. (2013), Yedi Askı, Arap Edebiyatının Harikaları, Ankara Okulu.
• Cüburi Hüseyin Halef (1988), Avarid’ü-l Ehliyye, Mekke.
• Çam, Esat (1977), Siyaset Bilimine Giriş, İstanbul.
• Dağcı, Şamil (1996), İslâm Ceza Hukûkunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller, Ankara.
• Duman, Ali (1999), İslâm Hukûkuna Göre Siyasî Fikir Hürriyeti, Basılmamış Doktora Tezi, Konya.
• Ebû Ceyb, Sa`îd (1988), Kamûsu’l-Fıkhiyye Luğaten ve Istılahen, Dımaşk.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (1926), Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul, ts, 1296.
• Erdoğan, Mehmet (1998), Fıkıh ve Hukûk terimleri sözlüğü, İstanbul.
• Gökmenoğlu, H. Tekin (1991), İslâm Hukûkunda Şahsiyet Hakları, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Göğer, Erdoğan (1974), Hukûk Başlangıcı Dersleri, Ankara.
• Hatemi, Hüseyin (1996), İslam’da İnsan Hakkı ve Adâlet Kavramları, Doğu ve Batı’da İnsan Hakları Sempozyumu, Ankara.
• İbn Abidîn, Muhammed bin Emin bin Ömer (1992), Reddu’l-Muhtâr ‘ale’d-Dürri’l-Muhtâr, Beyrut.
• İbn-i Emir (1317), Et-Takrir ve’t-Tahrir, Mısır, 1317.
• İbn Manzûr, Cemalüddin Muhammed bin Mükerrem (1997), Lisanü’l-Arab, Beyrut, 1997.
• İsfehanî Rağıb el- (1986), Müfredat fi Garibi’l- Kur’an, Daru Kahraman İst 1986.
• Kaboğlu, İbrahim (1994), Özgürlükler Hukûku, İstanbul.
• Karadeniz, Özcan (1989), Roma Hukûku, Ankara.
• Karaman, Hayrettin (1998), Yeni Gelişmeler Karşısında İslam Hukûku, İstanbul., (1987), Ana Hatlarıyla İslâm Hukûku, İstanbul.
• Kaya, Ali (2005), İslam Hukûkunda Örfün Kaynaklık Değerinin Sınırları Konusunda, Hukûk Felsefesi Açısından Bir yaklaşım, İslam Hukûku Araştırmaları Dergisi, 5 (2005), 181–206.
• Mutçalı, Serdar, El-Mu’cemu’l- Arabiyyu’l-Hadis, İstanbul, ts.
• Mustafa İbrahim, Ez-Zeyyat, Ahmet Hasan, Abdulkadir Hamid, ve En-Neccar Muhammed Ali (1992), Mu’cem’ü-l Vesit, İstanbul.
• Mumcu, Ahmet (1992), “Türkiye’de İnsan Haklarının Tarihi Gelişimi”, Türkiye İnsan Hakları Sempozyumu 9 Eylül 1992.
• Râgıb el-Isfahanî (2010), Müfredat: Kur’ân Kavramları Sözlüğü, Çıra Yay. İstanbul.
• Özsunay, Ergun (1976), Medenî Hukûka Giriş, İstanbul, 1976.
• Öztan, Bilge (1987), Şahsın Hukûku Hakikî Şahıslar, Ankara, 1987.
• Sa’deddin Mes’üd in Ömer et-Tefrazani (1304), el-Mutavvel, İstanbul: el-Matbaatü’l-Osmaniyye.
• Seyyid Şerif el-Cürcani (1327), etTa’rifat, İstanbul: Matbaatü Ahmed Kamil.
• Sibâî, Mustafa (1958), Şerhu Kânûni’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye, Dımaşk.
• Schwarz, Andreas B. (1945), Roma Hukûku Dersleri, Çev, Türkan Rado, İstanbul.
• İslam Ansiklopedisi (2000), Şamil, Komisyon, İstanbul.
• İslam Ansiklopedisi (1997), “hak” mad., İstanbul, c:15, s:137.
• Topçu, Nurettin (1995), İsyan Ahlakı, Çev. Mustafa Kök ve Musa Doğan, İstanbul.
• Uslu, T. Azmi (1964), Yeni Hukûk Lugati ve Hukûk Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
• Uzunpostalcı, Mustafa (1987), Hukûk ve İslam Hukûku, Konya.
• Wells, Calvin (1984), Sosyal Antropoloji Açısından İnsan ve Dünyası, Çev. Bozkurt Güvenç, İstanbul.
• Zerkâ, Mustafa Ahmed (1993), Çağdaş yaklaşımla İslâm Hukûku, Çev, Servet Armağan, İstanbul.
• Zeydan, Abdulkerim (2000), Nezeratün fi’ş- Şeri‘ati’l-İslamiye, Beyrut., (1985), İslâm Hukûkuna Giriş, Çev, Ali Şafak, İstanbul.