Businessman in the Construction of Azerbaijan at the Period of Sultan Hamid II: Hadji Zeynelabidin Tağıyev

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 69 - 85, 30.06.2019

Hüseyin Hilmi Aladağ

https://doi.org/10.31679/adamakademi.541655

Öz

This article is about Hadji Zeynalabidin Tağıyev. He was born in 1823 as the child of a poor family in the İçerişehir in Baku, which is connected with Hadji Zeynalabidin, a businessman with great support in the construction and restoration of Azerbaijan.  The oil, which has been well understood as an energy source in the world, In the last quarter of the century, with the accession of economic development movements to the locomotive status, several friends in Tağıyev entered into an oil exploration effort in Baku.His friends who were tired of calling gave up. The chance of Tağıyev supported him as a philanthropic businessman of Azerbaijan and oil was produced in all the lands he bought. Hadji Zeynelabidin Tağıyev was one of the most basic characteristics that distinguishes him from other domestic and foreign capitalists in a sense of service to the people of his country; he was the charity he did in the construction and development of Azerbaijan. He built the first school of girls in 1901 in Azerbaijan. Thanks to the support of the first seeds of the Azerbaijani media, many journals and newspapers, which could be accepted, survived with his help and continued their publishing life. In 1895, the first Qur'an was published in Azerbaijan in the newspaper “Kaspi”. Tagiyef is known to be in a conversation with Abdulhamid II. A Qur'an prepared with Azerbaijani Turkish, contrasted with precious gemstones for Abdülhamid, has been presented to mealy. Hadji Zeynelabidin Tağıyev; From time to time, he has contributed material support to Muslims in other parts of the world, such as India, Russia and Egypt. Thousands of gold has been donated to Muslims who could escape Bulgarian persecution by Tağıyev. He built a mosque in St. Petersburg. We now know that during the Balkan Wars he helped the Ottoman Empire with cash. Tağıyev is the owner of the newspaper “Yeni Hayat”, which was closed in 1908 on the grounds that he had published an Islamic conservative. Built in Edirne on 25 February 1914, five thousand manat help for “Dârü'l-Eytam”; Selimiye Mosque library books gift; He's the one who built apartments for people who burned their houses when the fire broke out. Tağıyev, who participated in the Congress of the Caucasian Muslims gathered in Baku in 1917, paid for 50000 rubles. The friendship between Nuri Pasha, the commander of the Ottoman Army, and Tağıyev, the brother of Enver Pasha, who rescued Baku from the occupation on September 15, 1918. Tağıyev, who founded the Baku Hayriyye Society with many philanthropists on October 10, 1905, will continue to be remembered as a generous and patriotic “millionaire” who has contributed a lot in the foundation and construction of Azerbaijan.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Hadji Zeynelabidin Tağıyev, Baku Xeyriyye Community

Devr-i Hamîdîde Azerbaycan'ın İnşasında Cömert Bir İşadamı: Hacı Zeynelabidin Tağıyev

Öz

Bu makale; Hacı Zeynelabidin Tağıyevhakkındadır. Azerbaycan’ın inşasında büyük desteği olan cömert işadamı Hacı Zeynelabidin Tağıyev Bakü’ye bağlı İçerişehir beldesinde yoksul bir ailenin çocuğu olarak 1823 senesinde doğmuştur.  Dünyada enerji kaynağı olarak ehemmiyeti iyice anlaşılmış olan petrolün XIX. yüzyılın son çeyreğinde ekonomik kalkınma hamlelerinin lokomotifi konumuna erişmesi karşısında; Tağıyevbirkaç arkadaşıyla birlikte Bakü’de petrol arama gayreti içine girmiştir. Aramaktan yorulan arkadaşları pes etmişti. Tağıyev’in hayatında bir dönüm noktası olmak üzere; onu Azerbaycan’ın hayırsever “milyoncu” işadamı kılacak hadise, satın aldığı tüm arazilerde petrol çıkması oldu. Hacı Zeynelabidin Tağıyev’i diğer yerli ve yabancı sermayedarlardan ayıran en temel hususiyeti ülkesinin insanlarına bir hizmet duygusu içerisinde Azerbaycan’ın inşasında yaptığı dikkate değer muhtelif katkılar olmuştur. Azerbaycan’ın 1901 senesinde açılan ilk kız mektebinin bânîsi odur. Destekleri sayesinde Azerbaycan medyasının ilk tohumları kabul edilebilecek olan pek çok mecmûa ve gazete onun yardımlarıyla ayakta kalabilmiş ve yayın hayatını sürdürmüştür. Onun talimatıyla“Kaspi” gazetesinde 1895 senesinde Azerbaycan’da ilk olarak Kur’ân-ı Kerîm ve meali neşredilmiştir. Tağıyev’in Osmanlı Sultanı II. Abdülhamid ile muhabere içerisinde olduğu bilinmektedir. Sultan II. Abdülhamid’e kıymetli mücevher taşları ile tezyin edilmiş Azerbaycan Türkçesi ile hazırlanmış bir Kur’ân-ı Kerîm meali hediye etmiştir. Hacı Zeynelabidin Tağıyev; Hindistan, Rusya ve Mısır gibi dünyanın diğer bölgelerindeki Müslümanlara da zaman zaman maddi desteklerde bulunmuştur. Bulgar mezaliminden kaçabilen Müslümanlar için bin altın destekte bulunmuştur. Petersburg’da bir cami yaptırmıştır. Balkan Harpleri esnasında Osmanlı Devleti’ne çeşitliyardımlar yapmıştır. 1908 senesinde İslami muhafazakâr yayın yaptığı gerekçesiyle kapatılmış olan “Taze Hayat” gazetesinin sahibi de Tağıyev’dir. 25 Şubat 1914 yılında Edirne’de inşa edilen “Dârü’l-Eytam’a beş bin manat teberru eden, Selimiye Camii’nin kütüphanesine kitaplar hediye eden, Laleli yangını zamanı evleri yanan insanlar için apartmanlar yaptıran da odur. 1917 senesinde Bakü’de toplanan Kafkas Müslümanları Kurultayı’na katılan Tağıyev; 50.000 ruble para yardımında bulunmuştur. Bakü’yü 15 Eylül 1918 tarihinde işgalden kurtaran Enver Paşa’nın kardeşi Osmanlı Ordusu Komutanı Nuri Paşa ile Tağıyev arasında dostluk oluşmuştur. 10 Ekim 1905 tarihinde pek çok hayırsever ile birlikte Bakü Hayriye Cemiyeti’ni kuran Tağıyev Azerbaycan’ın inşasında çokça emeği geçmiş vatansever bir “milyoncu” olarak hatırlanmaya devam edecektir. Makalede biyografi metodu ve doküman inceleme tekniği kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Hacı Zeynelabidin Tağıyev, Bakü Hayriye Cemiyeti

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Abdullayev, Kamran, (2017) “Divan’ül Memnun’a Göre Hasan Alkadari’nin Hayatı, İlmi Kişiliği Ve Kafkasya’daki Faaliyetleri”, Ktüifd, Cilt:4, Sayı:2, Güz, Ss.109–134Ağayev, Elnur, (2010) “Seyyah Karçınzade Süleyman Şükrü`Nün Gözüyle Azerbaycan”, Karadeniz Araştırmaları, Güz, Sayı 27, Ss.132 Aslan, Betül, (2000) I. Dünya Savaşı Esnasında “Azerbaycan Türkleri”Nin “Anadolu Türkleri”Ne “Kardaş Kömegi (Yardımı)” Ve Bakü Müslüman Cemiyet-İ Hayriyesi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, AnkaraBOA, Dâhiliye Nezareti Kalemi Mahsus Müdüriyeti, 1332, K.13, No:17/7BOA, Yıldız Sadaret Hususi Mâruzatı, Nr. 514/24Bayramoğlu, Alxan, (2016) “Kaspi”- Maarifçilik Meydanı, “Tariximizin İki Məşhur Siması –Tağıyev Və Nərimanov”, Kaspi Neşrleri, Bakü, ss.492–494Beşiroğlu, Eşir, (2012) Hamının Sevimlisi Hacı Zeynalabdin Tagiyev Haqqında, Teknur Neşriyyatı, Bakü Dünyaminqızı, Qərənfil, (2016) “Kaspi”- Maarifçilik Meydanı, “Millət Atası”, Yoxsa “İstismarçı Kapitalist?” , Bakü, , ss.499–502Https://Bizplus.Az/Wp-Content/Uploads/2017/02/Haci-Zeynalabdin-TagiyevKurat, Akdes Nimet, (1987) Rusya Tarihi Başlangıcından 1917’ye Kadar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, Mehmetov, İsmail, (2009) Türk Kafkas’ında Siyasi Ve Etnik Yapı Eski Çağlardan Günümüze Azerbaycan Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbulMirzaliyeva, Fatima, “Hacı Zeynelabidin Tagiyev Ve Bakü Hayriyye Cemiyeti”, Https://İnsamer.Com/Tr/Fatima-Mirzaliyeva_303.Htm, (17.03.2017)Paşayeva, Aynure, (2016) “Kaspi”- Maarifçilik Meydanı, “Xeyirxahlıq Simvolu”, Kaspi Neşrleri, Bakü, , ss. 482–487Süleymanov, Manaf, (1996) Azerbaycan Milyonçuları: Hacı Zeynelabdin Tagıyev, Gençlik, BaküSwıetochowskı, Tadeusz, (1988) Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycan’ı 1905–1920,( Çev. Nuray Mert), Bağlam Yayınları, İstanbulYeşilot, Okan, (2004) Tagiyev, Kaknüs Yayınları, İstanbul Yeşilot, Okan, (2015) Hacı Zeynelabidin Tagiyev, Yeditepe Yayınları, İstanbul