Osmanlı Harbiyesi'nde Siyasi Muhalefet (II. Abdülhamid Dönemi)

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 35, 30.06.2019

Abdullah Saydam

https://doi.org/10.31679/adamakademi.543580

Cited By: 2

Öz

Sultan II. Abdülhamid yönetimine karşı baştan itibaren güçlü bir siyasî muhalefet mevcuttu. İlk zamanlar muhalefet hareketlerinde yer alanlar çoğunlukla sivil ve askerî bürokratlar idi. Muhalefetin hedefi padişahı tahttan indirmek ve parlamento seçimlerini yenilemek idi. Başlangıçta bürokratik bir darbe düşünüldüyse de bu girişimler her defasında Sultan ve adamları tarafından etkisiz hale getirildi. İlerleyen zamanlarda siyasî muhalefet hareketlerinde öncülüğün askerî okul öğrencilerine geçtiği görülmektedir. 1890’lı yıllarda öğrenciler tarafından kurulan gizli örgütler, 1900’lü yıllarda geniş çaplı taraftar elde etmişti. Çalışmalar giderek daha fazla kamuoyuna mal olmaya başladı. Bu yıllarda Harbiye Mektebinde öğrenci olanlar, 1908’de ordu mensubu olarak isyan ettiler. Önce parlamento açıldı, sonra da Sultan Abdülhamid tahttan indirildi. Bu makalede süreçte en etkili rolü oynayan Harbiye Mektebi’ndeki siyasî muhalefet hareketleri incelenmektedir. Araştırmamız arşiv belgeleri ile birinci ve ikinci el kaynaklara dayanılarak hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Harbiye Mektebi, Genç Türkler, Siyasi Muhalefet, İttihat ve Terakki Cemiyeti

Political Opposition at the Ottoman Military Academy (Period of Abdulhamid II)

Öz

There was a strong political opposition from the beginning against the rule of Sultan Abdulhamid II. In the early times, the people involved in the opposition movements were mostly civilian and military bureaucrats. The aim of the opposition was to remove the Sultan from the administration and renew the parliamentary elections. Previously, a bureaucratic coup was conceived, but these attempts were rendered ineffective by the Sultan and his men each time. In the following times, it is seen that the political opposition leadership passed to the military school students. The secret organizations established by the students in the 1890s had acquired large-scale fans in the 1900s. The activities began to cost more and more public opinion. The students studying in the military academy in these years rebelled as the army officers in 1908. The Assembly was opened firstly, then Sultan Abdulhamid was removed from the throne. In this article, the political opposition movements in the Ottoman Military Academy, which played the most effective role in the process, are examined. Our study was prepared based on primary and secondary sources with archive documents.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Military Academy, Young Turks, Political Opposition, Committee of Union and Progress

Kaynakça

• Arşiv belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri
• Hariciye Nezâreti Siyasi Kısım Belgeleri (HR.SYS.), 31/60, 31/68, 32/9, 219/7.
• Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A. MKT. MHM), 290/36, 461/68, 468/1, 609/A.
• Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT), 49/151.
• Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y. A. HUS.), 273/119, 281/107, 331/39, 331/55, 331/55, 332/30, 331/79, 331/95, 332/102, 332/72.
• Yıldız Esas Evrakı (Y. EE), 15/41.
• Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV),130/88, 46/16, 137/68, 192/51.
• Yıldız Perakende Evrakı Yaverân ve Maiyyet-i Seniyye Erkân-ı Harbiye Dairesi (Y.PRK.MYD), 8/13, 10/60.
• Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu
• Mekteb-i İdâdi-i Harbî-i Şâhâne Künye Defteri, Numara: 06 Mil Yz C 7 (www.yazmalar.gov.tr erişim tarihi: 15.02.2019).
• Kitap ve makaleler
• Ağababa, A. F. (2007). Şeref Kurbanları. İstanbul: Çatı Yayınları.
• Ahmad, F. (1984). İttihat ve Terakki (1908-1914). Çev.: Nuran Yavuz. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Ahmet Niyazi. (1326). Hatırat–ı Niyazi Yahut Tarihçe-i İnkılâb–ı Kebir–i Osmanîden Bir Sahife. İstanbul: Sabah Matbaası.
• Akşin, S. (1987). Jön Türkler ve İttihat Terakki. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydemir, Ş. S. (1972). Enver Paşa. Cilt 1. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cebesoy, A. F. (1967). Sınıf Arkadaşım Atatürk. İstanbul: Baha Matbaası.
• Cengiz, H. E. (Haz.). (1991). Enver Paşa'nın Anıları 1881-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cevdet Paşa. (1986). Tezâkir, 40-Tetimme. Yay.: Cavid Baysun. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Danişmend, İ. H. (1955). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. Cilt IV. İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Ergin, O. (1977). Türkiye Maarif Tarihi, Cilt III-IV. İstanbul: Eser Matbaası.
• Güler, A. ve Akgül, S. (1999). Türk Tarihinde Harbiye. Ankara Kara Harp Okulu Basımevi.
• Halil Paşa. (1997). İttihat ve Terakki'den Cumhuriyet'e Bitmeyen Savaş. Haz. Taylan Sorgun. İstanbul: Kamer Yayınları.
• Hanioğlu, Ş. (1985). Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük (1889-1902). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hasırcı, M. (2016). II. Abdülhamid'in Şifre Kâtibi Mehmet Selahattin Efendi'nin Anıları & İttihat ve Terakki'nin Cinayetleri. İstanbul: Parola Yayınları.
• Kansu, A. (2017). 1908 Devrimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kara, İ. (1998). Ulema-Siyaset ilişkilerine dair önemli bir metin Muhalefet yapmak / Muhalefete katılmak. Divân - Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 3/4, s.1-25.
• Karabekir, K. (1993). İttihat ve Terakki Cemiyeti (1896-1909). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Karal, E. Z. (1996). Osmanlı Tarihi. Cilt IX. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1996.
• Kocahanoğlu, O. S. (2005). Ali Fuat Cebesoy'un Arşivinden Askeri ve Siyasi Belgeler. İstanbul: Temel Yayınları.
• Kuran, A. B. (2009). Harbiye Mektebinde Hürriyet Mücadelesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kurtcephe, İ. ve Balcıoğlu, M. (1991). Kara Harp Okulu Tarihi. Ankara: Kara Harp Okulu Basımevi.
• Mardin, Ş. (2006). Türkiye'de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2012). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Muhyiddin Efendi. (1326). Hürriyet Mücâhedeleri yahud Fırak ve Menfa Hatıraları. Dersaadet: Selanik Matbaası.
• Özcan, A. (1997). Harbiye, DİA, Cilt XVI, İstanbul: İSAM Yayınları. s.115-119.
• Ramsaur, E. E. (1982). Jön Türkler ve 1908 İhtilâli. Çev. Nuran Yavuz. İstanbul: Sander Yayınları.
• Rıza Paşa. (1325). Hülâsa-i Hatırat. İstanbul: Matbaa-i Askeriye.
• Saydam, A. (2019), Osmanlı Hükümeti ve Yabancı Kaynaklı Muzır Yayınlar. Akademik Bakış, 71, s.251-264.
• Selek, S. (Haz.). İsmet İnönü'nün Hatıraları. Genç Subaylık Yıllarım, 1884-1918. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı.
• Tahsin Paşa (1931), Abdülhamit ve Yıldız Hatıraları. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi.
• Tansu, S. N. (2011). İki Devrin Perde Arkası. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Temo, İ. (1987). İttihad ve Terakki Anıları. İstanbul: Arba yayınları.
• Tepedelenlioğlu, N. N. (1960). İlan-ı Hürriyet ve II. Abdülhamid Han. İstanbul: Yeni Matbaa.