IMPORTANCE OF TREATY OF KARS FOR NEW TURKEY

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 267 - 306, 31.12.2019

Mehmet Ali Bolat

https://doi.org/10.31679/adamakademi.449827

Cited By: 1

Öz

With the First World War, Caucasia entered a period of clashes again as it had always been frequently before. Armenians carried out a genocide to defenseless non-Christian people of the territory while ongoing clashes between Ottoman Empire and Russia were happening. As soon as Russia had drawn back from the territory due to the revolution as well as Ottomans due to the Mudros Ceasefire, Great Britain started to build a the Caucasian Wall between two powers. As it’s predicted by Turkey, Turkey launched a military campaign against Armenia as Russians did same against Georgia. As a consequence of the events happened, a peace had formed between Turkey and Russia by the Treaty of Moscow which has signed on 13’th November 1921. The Treaty of Kars which has signed by the efforts of Turkey and Russia, between Turkey, Russia, Azerbaijan, Georgia and Armenia has created a statu quo of Caucasia which is still in effect. Armenia, as a participant of the Treaty of Moscow which has drawn current eastern border of Turkey, is experiencing problems with neighboring countries due to her own hostile behaviour she has attitudinized. The Treaty of Kars as a political text which empowers Turkey against Armenia and also accepted by international community, still keeps its importance.

Anahtar Kelimeler

Treaty of Kars, Caucasia, Armenia, Turkey, Azerbaijan

YENİ TÜRKİYE İÇİN KARS ANTLAŞMASI’NIN ÖNEMİ

Öz

Birinci Dünya Savaşı’yla Kafkasya, tarihinde sık yaşanan çatışma süreçlerinden birine daha girmiştir. Osmanlı ve Rusya’nın savaştığı bölgede Ermeniler, savunmasız halka soykırım uygulamıştır. İhtilallerle Rusya’nın ve Mondros Mütarekesi’yle de Osmanlı’nın çekildiği Kafkasya’da İngiltere, iki gücün arasına bir Kafkas Seddi kurmuştur. Milli Mücadele’ye giren Türkiye, Rusya’dan askeri ve mali yardım almak istemiştir. Türkiye’nin ön gördüğü şekilde Ermenistan üzerine Türkiye, Gürcistan üzerine de Rusya askeri harekât düzenlemiştir. Yaşanan olaylar neticesinde 16 Mart 1921’de Moskova Antlaşması imzalanarak Türk-Rus barışı gerçekleşmiştir. Ardından Türkiye ve Rusya’nın girişimleriyle 13 Ekim 1921 tarihinde, Türkiye ile Rusya, Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan arasında imzalanan Kars Antlaşması, Kafkasya’da bugüne kadar devam eden statükoyu oluşturmuştur. Türkiye’nin hala geçerli olan doğu sınırını oluşturan antlaşmaya taraf olan ülkelerden biri olarak Ermenistan, bağımsızlığının ardından takındığı düşmanca tavır sebebiyle komşularıyla problem yaşamaktadır. Ermenistan’a karşı Türkiye’yi güçlü kılan ve uluslararası kabul görmüş hukuki ve siyasi bir metin olarak Kars Antlaşması, önemini korumaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kars Antlaşması, Kafkasya, Ermenistan, Türkiye, Azerbaycan

Kaynakça

• Aslan, B. (2004) Türkiye-Azerbaycan İlişkileri ve İbrahim Ebilov (1920-1923), İstanbul.
• Atak, M.S. (1964) Rusya Siyaseti ve (Rusların Yayılma Siyaseti), Ankara.
• Ata, F. (2007) Mütareke Döneminde Yapılan Ermeni Tehciri Yargılamaları Nasıl Değerlendirilmelidir?, Ermeni Araştırmaları 2. Türkiye Kongresi Bildirileri, Cilt: 1, Ankara, 571-588.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV, (1991), ATAM, Ankara.
• Atnur, İ.E. (2001) Osmanlı Yönetiminden Sovyet Yönetimine Kadar Nahçıvan (1918-1921), TTK, Ankara.
• Avşar, S. (2001) Ermeni Meselesi Üzerine Bir Değerlendirme ve Birinci Dünya Savaşı Sırasında Tehcir Uygulamalarındaki Usulsüzlükler Hakkında Divanı Harp Üyesi Kurmay Albay Süleyman Şakir Beyin Raporu, Askeri Tarih Bülteni, Sayı. 50, Genelkurmay Basım Evi, Ankara, 33-105.
• Aydın, M. (2010) Türkiye-Ermenistan Kars Antlaşması’ndan Günümüze Diplomatik Süreç, Ermenistan Sınır Kapısı ve Kars Antlaşması, İstanbul.
• Bakan, M. (2008) Milli Mücadele Yıllarında Elviye-i Selase ve Batum, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/7, 733-748.
• Bal, H. (2010) Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Kuruluş Mücadelesi (1914-1918) ve Kafkas İslam Ordusu, İstanbul.
• Bayraktar, R. (2000) Ahıska-Çıldır Beylerbeyliği, İstanbul.
• Bilge, S. (1992) Güç Komşuluk Türkiye-Sovyetle Birliği İlişkileri 1920-1964, Ankara.
• Bilsel, C. (1948) Türk Boğazları, İstanbul.
• Bin Yıllık Komşumuz Ermeniler Bir Asırlık Mesele Demokratikleşme Sürecinde Yeni Yaklaşımlar 1915-2015, (2015), YTB (Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı), Ankara.
• Bolat, M.A. (2018) Milli Mücadele Dönemi’nde Türkiye’nin Kafkasya Siyaseti (1919-1921), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Bozkurt, A. (2013) Osmanlı Devleti ile Ermenistan Cumhuriyeti Arasındaki İlişkiler (1918-1920), OTAM, 34, 19-58.
• Burçak, R.S. (1946) Türk-Rus-İngiliz Münasebetleri (1791-1941), İstanbul.
• Cebesoy, A.F. (2002) Moskova Hatıraları, İstanbul.
• Çakmak, F. (2005) Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesi, Genelkurmay Basım Evi, Ankara.
• Dayı, E. (1997) Erzurum Kongresi ve Elviye-i Selase Meselesi, Erzurum.
• Demir, A.F. (2003) Türk Dış Politikası Perspektifinden Güney Kafkasya, İstanbul.
• Dinçaslan, A.L. (2008) Zeytun ve Çevresindeki Ermeni İsyanları (1895-1921), Kahramanmaraş.
• Dokumentı Vneşney Politiki SSSR, (1959), Cilt: 3, Moskova.
• Gökay, B. (1997) Emperyalizm ile Bolşevizm Arasında Türkiye, İstanbul.
• Gökdemir, A.E. (1998) Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti, ATAM, Ankara.
• Eraslan, C. (2007) II. Meşrutiyet’ten Tehcire Osmanlı Devleti’nin Ermenilere Yönelik Politikaları, Ermeni Araştırmları 2. Türkiye Kongresi Bildirileri, Cilt: 1, Ankara, 67-77.
• Eraslan, C. (1998) Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Mondros Mütarekesi Sonrasında Güney Kafkasya Müslümanları, Kafkas Araştırmaları IV, İstanbul, 107-128.
• Erkin, F.C. (1968) Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara.
• Hovannisian, R.G. (1969) Armenia on the Road of Independence 1918, California.
• Kaçaznuni, O. (Ermenistan’ın İlk Başbakanı) (2014) Taşnak Partisi’nin Yapacağı Bir Şey Yok (1923 Parti Konferansı’na Rapor), İstanbul.
• Karabekir, K. İstiklal Harbimiz, Cilt:2, Emre Yayınları, İstanbul.
• Karacakaya, R. (2001) Kaynakçalı Ermeni Meselesi Kronolojisi (1878-1923), İstanbul.
• Karibi, (2007) Ermeni İddialarına Yanıt Gürcü Devleti’nin Kırmızı Kitap’ı, İstanbul.
• Karinyan, A.B. (2007) Ermeni Milliyetçi Akımları, İstanbul.
• King, C. (2008) A Ghost of Freedom: A History of the Caucasus, ABD.
• Kolesnikov, A. (2010) Türk-Sovyet İlişkilerinin Kuruluşunun 90. Yılı Atatürk Dönemi Türk-Rus İlişkileri, Çev. İlyas Kamalov, ATAM, Ankara.
• Köymen, O.B. (1967) Anglo-Turkish Relations: 1919-1922, The Turkish Yearbook, vol. VIII, Ankara, 14-28.
• Kuran, S. (2010) Türkiye-Ermenistan Sınır Kapısı’nın Açılmasının Hukuki Sonuçları, Ermenistan Sınır Kapısı ve Kars Antlaşması, İstanbul.
• Kurat, A.N. (1990), Türkiye ve Rusya, Ankara.
• Kurat, Y.T. (1999), 1878-1919 Arasında Türk-Rus İlişkilerinin Siyasal Anatomisi (ss.139-145), Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, TTK, Ankara.
• Lang, D.M. (1962) A Modern History of Soviet Georgia, Groove Press, New York.
• Maleville, G. (1991) 1915 Sözde Ermeni Trajedisi, İstanbul.
• McCarty, J. (1995) Ölüm ve Sürgün Osmanlı Müslümanlarına Karşı Yürütülen Ulus Olarak Temizleme İşlemi 1821-1922, İstanbul.
• Mert, O. (2004) Türkiye’nin Kafkasya Politikası ve Gürcistan, İstanbul.
• Münir Süreyya Bey, (2001) Ermeni Meselesinin Siyasi Tarihçesi (1877-1914), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Nur, R. (1992) Hayat ve Hatıratım III Rıza Nur-Atatürk Kavgası, İstanbul.
• Okyar, O. (1998) Milli Mücadele Dönemi Türk-Sovyet İlişkilerinde Mustafa Kemal (1920-1921), Ankara.
• Orbay, R. (1993) Cehennem Değirmeni Siyasi Hatıralarım, Cilt 1, İstanbul.
• Saray, M. (1998) Türk-Rus Münasebetlerinin Bir Analizi, İstanbul.
• Saray, M. (1990) Atatürk’ün Sovyet Politikası, İstanbul.
• Saray, M. (1997) Gürcistan ve Gürcüler, Kafkas Araştırmaları III, İstanbul, 1-27.
• Sonyel, S. (2003) Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C. II, TTK, Ankara.
• Soysal, İ. (1983) Türkiye'nin Siyasal Antlaşmaları, I. Cilt (1920-1945), TTK, Ankara.
• Sürmeli, S. (2001) Türk-Gürcü İlişkileri (1918-1921), ATAM, Ankara.
• Şıhaliyev, E. (2013) Kars Antlaşması, Nahçıvan’la Bağlı Siyasi Meseleler Üzerine Yeni Bir Değerlendirme ve Ermeni İddiaları, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi 2(1), Çankırı, 15-26.
• Şimşir, M.N. (1992) İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), Cilt:1, TTK, Ankara.
• Tayfur, A. v.d. (2001) Azerbaycan Belgelerinde Ermeni Sorunu (1918-1920), Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Yayınları, Ankara.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, (1985), Cilt:1, Ankara.
• Tellal, E. (2002) Sovyetlerle İlişkiler, Türk Dış Politikası, Cilt:1, İletişim Yayınları, İstanbul, 155-177.
• Tengirşek, Y.K. (1981) Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Tetik, A. (2005, 2006, 2007, 2008) Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, Cilt: I-VIII, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Tugaç, H. (1965) Türk İstiklal Harbi III ncü Cilt Doğu Cephesi (1919-1921), Ankara.
• Yalçın, D. v.d. (2011) Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. 1, ATAM, Ankara.
• Yel, S. (2002) Yakup Şevki Paşa ve Askeri Faaliyetleri, ATAM, Ankara.
• Yenigün, C, & Bolat, M.A. (2010) Gürcistan: Yeni Dünyanın Doğu-Batı Sınırı, Dünya Çatışmaları, Cilt:1, İstanbul, 457-488.
• Yerasimos, S. (2000) Milliyetler ve Sınırlar Balkanlar, Kafkasya ve Orta-Doğu, İstanbul.
• Yerasimos, S. (1979) Türk-Sovyet İlişkileri Ekim Devriminden Milli Mücadeleye, İstanbul.
• http://www.agos.com.tr (12.03.2018).
• https://www.ntv.com.tr (12.03.2018).
• https://twitter.com/tbalayan (12.03.2018).