Sukuk İhraçlarına Yeni Bir Dayanak Varlık Önerisi Olarak Elektronik Ürün Senetleri (ELÜS)

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 169 - 202, 30.06.2021

Fatih Kazancı

https://doi.org/10.31679/adamakademi.769474

Cited By: 2

Öz

Türkiye’de ve dünyada Sukuk ihraç işlemlerinin geçmişi çok kısa bir döneme yayılmıştır. Bu süreç içerisinde sukuklar pek çok çeşitli dayanak varlığa dayalı olarak ihraç edilegelmişlerdir. Alt yapı projeleri, mal alım satımı, duran varlıklar, kullanım hakkı sahipliği vb. yapılar dayanak varlıklar olarak kullanılmaktadır. Tarıma dayalı varlıklar kullanılarak ihraç edilen sukuklar ise oldukça kısıtlıdır. Son yıllarda tarım ürünleri, Lisanslı Depo İşletmelerinde depolanarak karşılığında depolanan ürünü temsil eden Elektronik Ürün Senetleri (ELÜS) adı verilen sertifikalar ihraç edilmektedir. Bu sertifikaların dayanak varlık olarak kullanımı sayesinde hem sukuk ihraçlarına yeni bir dayanak varlık kazandırılacak hem de ELÜS’lerin kullanım alanının genişlemesine katkı sağlanacaktır. Makalede dayanak varlık olarak ELÜS kullanılarak, hem varlığa dayalı hem de varlık temelli dört farklı sukuk ihraç yöntemi modellenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslami Finans, Kira Sertifikası, Elektronik Ürün senedi

Kaynakça

• AAOIFI (2010). el-Meâyirü’ş-şeriyye. Manama. Türkçe çevirisi: Faizsiz Bankacılık Standartları. Türkiye Katılım Bankaları Birliği, Yayın No: 2. İstanbul: 2012.
• Aktaş, M.M. (2016). Ortaklığa dayalı İslâmî yapılandırılmış finansman ürünü: muşaraka sukuk. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Afro-Avrasya Özel Sayısı-Aralık 2016.
• Anisa, D. & Santoso, R. (2020). The role of Islamic bonds (sukuk) toward Indonesia economy. Journal of Islamic Business and Economic Review (JIBER), 3(1), 43-48.
• Arzova, S.B. & Şahin, B.Ş. (2019). Tarımda kira sertifikalarının (sukuk) kullanımı, muhasebeleştirilmesi ve hukuki boyutu. Journal of Accounting & Finance, (83).
• Bayındır, S. (2015). Fıkhi ve iktisadi açıdan İslami finans (para ve sermaye piyasaları). Süleymaniye Vakfı Yayınları. Yayın No: 21.
• Beik, I. S. & Hafidhuddin, D. (2008). Enhancing the role of sukuk on agriculture sector financing in Indonesia: proposed models. Islamic Capital Markets, 85.
• Cebeci, İ. (2016). Sukuk. TDV İslam ansiklopedisi, Cilt Ek 2, Sh. 529-533.
• Çelimli, S. ve Adanacıoğlu, H. (2016). Tarım ürünleri ticaretinde Elektronik Ürün Senedi uygulaması: pamuk örneği. Conference Paper. 12. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi. Mayıs 2016.
• Gashayie, A. & Singh, M. (2015). Agricultural finance constraints and innovative models experience for Ethiopia: Empirical evidence from developing countries. Research Journal of Finance and Accounting, 6(7), 39-49.
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (2017). “Lisanslı depoculuk sisteminde ürün senedi”, Ticaret_Bakanligi_Dursun_Coskuncelebi-U run_Senedi_Karsiligi_Finansman_Programi.pdf 12.05.2020.
• Gün, N. ve Tahsin, E. (2019). Role of Electronic Warehouse Receipt system in development of commodity exchanges: an assessment for Turkey. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 5(1), 9-24.
• Hollinger, F. & Rutten, L. (2009). The use of Warehouse Receipt finance in agriculture in ECA countries, FAO World Bank Cooperative Programme/ FAO EBRD Cooperative Programme. In World Grain Forum (p. 50).
• İSEDAK (2019). İslami sermaye piyasalarında sukukun rolü. İSEDAK Koordinasyon Ofisi. Haziran 2019.
• Jovicic, D., Jeremic, L., Milicevic, L., & Zeremski, A. (2014). Warehouse receipts functioning to reduce market risk. https://cyberleninka.ru/article/n/warehouse-receipts functioning-to-reduce-market-risk 26.01.2021.
• Karabaş, S. ve Gürler, A.Z. (2010). Lisanslı depoculuk sisteminin işleyişi ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, (1), 196-210. 200
• Kazancı, F. (2018). Türkiye’de faizsiz bankacılık prensiplerine uygun teverruk pazarı: Ürün İhtisas Borsası. Journal of Islamic Economics and Finance 2018, 4(1), 17-47.
• Köprü, M. F. (2015). Lisanslı depoculuk ve elektronik ürün senedi. Vergide Gündem, Ekonomist. sh, 60.
• Latham and Watkins (2015). The sukuk handbook: a guide to structuring sukuk. Second Edition.
• Mızrak, G. (2008). Ürün ihtisas borsacılığı sisteminde lisanslı depoculuğun yeri, Ordu Ticaret Borsası, Mart 2008.
• MKK (Merkezi Kayıt Kuruluşu) (2017a). “Elektronik ürün senedi esasları”. https://www.mkk.com.tr/file/Genel-Mektuplar-Dosyalari/Gm628-Ek-1 12.05.2020.
• MKK (Merkezi Kayıt Kuruluşu) (2017b). “MKS uygulama düzenlemeleri hakkında bilgilendirme”. https://www.mkk.com.tr/tr/genel-mektup/744 01.10.2017.
• Resmi Gazete (2010). “Kira sertifikalarına ve varlık kiralama şirketlerine ilişkin esaslar hakkında tebliğ”, Sayı: 27359, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/04/20100401-15.htm 12.05.2020.
• Resmi Gazete (2011). “Elektronik ürün senedi yönetmeliği”, Sayı: 28110, http://www .resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/11/20111112-12.htm 12.05.2020.
• Resmi Gazete, (2013). “Kira sertifikaları tebliği”, Sayı: 28670, https://www.resmi gazete.gov.tr/eskiler /2013/06/20130607-14.htm 12.05.2020.
• Resmi Gazete, (2017). “Ürün İhtisas Borsasının kuruluş, faaliyet, işleyiş ve Denetim, usul ve esasları hakkında yönetmenlik”, Sayı: 30150, https://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2017/08/ 20170810-2.htm 25.01.2021.
• Rizvi, S.A.R., Bacha, O.I., & Mirakhor, A. (2016). Public finance and Islamic capital markets: theory and application. Springer.
• Soeleman, S. & Lestari, S. D. (2014). The role of sukuk financing for sustainable development of smallholder farmers. Australasian Accounting, Business and Finance Journal, 8(5), 79-92.
• Takasbank (2020a). “Elektronik ürün senedi.” https://www.takasbank.com.tr/tr/hizmetler/hizmet-verilen-piyasalar/ticaret-borsalari-ve-lisansli-d epoculuk-elektronik-urun-senetleri-elus/genel-tanim 05.05.2020.
• Takasbank (2020b). “Elektronik ürün senedi işlem hacim ve adetleri.”https://www.takasbank.com.tr/tr/istatistikler/elektronik-urun-senedi-islemleri-ile-ilgili-istatistiki-bilgiler 21.01.2021.
• Tarkim (2020). “Tarkim’e 42 milyon TL.lik yeni kaynak.” http://www.tarimkredi.org.tr/index.php/component/k2/item/2449-tarkim-e-42-milyon-tl-lik-yeni-kaynak 13.05.2020. 201
• TMO (2018). “TMO’dan sukuk ihracı.” http://www.tmo.gov.tr/Main.aspx?ID=1107105.05.2020.
• TÜRİB (2020). “Kurumsal.” https://www.turib.com.tr/Kurumsal.aspx?id=home 14.05.2020. USAID (2002). Regional commodity exchange initiative, phase 1, Vol.2, ACDI/VOCA – USAID, Belgrade, Serbia.
• USAID (2011). Dematerialization of warehouse receipts in the commodity markets, report, USAID Business Enabling Project, USAID, Washington, DC, p. 7, https:// www.usaid.gov/ 26.01.2019.
• Vasiljevic, Z., Zakic, V., Bojcevski, M. & Kovacevic, V. (2014). Importance of establishing the agricultural products storage system for third parties in the function of agribusiness system improvement. Proceedings Of Papers, 317.
• Yurtoğlu, B.İ. (2015). Ürün senedinin tarım sektörünün finansmanındaki rolü. MSc Tezi, TC Başkent Üniversitesi, Ankara.