EĞİTİCİ ÇOCUK PROGRAMLARININ KELOĞLAN ÇİZGİ FİLMİ ÜZERİNDEN ANLATIBİLİMSEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 22 - 34, 30.09.2025

Hasibe Çiftçi Turan , Ziyad Guliyev

Öz

Bu araştırma, çocuklara yönelik görsel hikâye anlatımının öne çıkan örneklerinden biri olan Keloğlan Masalları adlı animasyon dizisini, Vladimir Propp’un masalların yapısal çözümlemesine dair geliştirdiği kuramsal çerçevede incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın temel çıkış noktası, geleneksel anlatı yapı taşlarının modern animasyonlarda nasıl dönüştürülerek kullanıldığı ve bu dönüşümün kültürel aktarım ile değer eğitimi açısından nasıl bir rol üstlendiğini irdelemektir. Bu doğrultuda, dizideki karakter ve mekân tasarımlarının anlatısal işlevselliği değerlendirilmiş; Propp’un yedi eylem kişisi ile otuz bir anlatı işlevinin, günümüz çocuk anlatılarına nasıl adapte edildiği sistematik biçimde analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında nitel araştırma yöntemi benimsenmiş, içerik analizi ile anlatıbilimsel çözümleme bir arada uygulanmıştır. TRT Çocuk kanalında yayımlanan Keloğlan Masalları dizisi hem genel yapısı hem de seçilen örnek bölümler üzerinden çözümlemeye tabi tutulmuştur. Anlatının içindeki temel karakter rolleri – kahraman, düşman, yardımcı, bağışçı ve aranan kişi – ile bu karakterlerin olay örgüsündeki işlevleri tespit edilerek, dizinin anlatı kurgusu yapısal bütünlük ve süreklilik bağlamında değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular, Keloğlan Masalları dizisinin Propp’un tanımladığı anlatı şablonlarına büyük ölçüde uyum gösterdiğini ortaya koymaktadır. Çalışma, klasik halk anlatılarına özgü yapıların günümüz çocuklarına hitap eden görsel formata etkili şekilde aktarılabildiğini göstermektedir. Aynı zamanda karakterlerin ve çevrenin pedagojik hedefleri destekleyecek biçimde tasarlandığı; eğitici içerik ile kültürel sürekliliği destekleyen görsel öğelerin bütünlüklü bir anlatı içinde sunulduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anlatıbilim , Çocuk anlatıları , Görsel hikaye anlatımı , Masal çözümlemesi , Viladimir Propp

A NARRATOLOGICAL EVALUATION OF EDUCATIONAL CHILDREN'S PROGRAMS THROUGH THE KELOĞLAN CARTOON

Öz

This study aims to analyze Keloğlan Masalları, an animated series that stands out as a prominent example of visual storytelling for children, within the theoretical framework of Vladimir Propp’s structural analysis of folktales. The main focus of the research is to explore how traditional narrative structures are transformed and utilized in modern animations and to examine the role this transformation plays in cultural transmission and value education. Accordingly, the narrative functionality of character and setting designs in the series has been evaluated, and the adaptation of Propp’s seven character roles and thirty-one narrative functions to contemporary children’s narratives has been systematically analyzed. The study adopts a qualitative research method, employing both content analysis and narratological examination. The Keloğlan Masalları series, broadcast on TRT Çocuk, has been analyzed both as a whole and through selected episodes. The core character roles within the narrative—such as the hero, villain, helper, donor, and sought-for person-and their functions in the plot have been identified and assessed in terms of structural coherence and continuity. The findings reveal that the Keloğlan Masalları series largely aligns with the narrative templates defined by Propp. The research demonstrates that narrative structures typical of traditional folktales can be effectively transferred into visual formats appealing to contemporary children. It also concludes that the characters and settings are designed in ways that support pedagogical objectives, presenting educational content and elements of cultural continuity within an integrated narrative structure.

Anahtar Kelimeler

Narratology , Children , Visual storytelling , Folktale analysis , Vladimir Propp

Kaynakça

• Alıcı, B. (2021). “Türkiye’de animasyon sineması çalışmaları üzerine bir değerlendirme.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 19(37), 53-78.
• Bal, M. (2024). Anlatı bilim: Anlatı kuramına giriş (U. Gezen, Çev.). İstanbul: Albaraka Yayınları.
• Baltacı, A. (2019). “Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?” Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Barthes, R. (1967). “The death of the author.” Aspen, (5-6).
• Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel serüven (M. Rifat ve S. Rifat, Çev.). Ankara: YKY.
• Berger, J. (2018). Görme biçimleri (Y. Alogan, Çev.). Metis Yayınları.
• Bishop, F. (2006). Cartoonist’s bible: An essential reference for the practicing artist. Page One Publishing.
• Chatman, S. (2009). Öykü ve söylem: Filmde ve kurmacada anlatı yapısı (Ö. Yaren, Çev.). Ankara: De Ki Yayınları.
• Çelebi, V. (2013). “Michel Foucault’da bilgi, iktidar ve özne ilişkişi.” Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 5(1), 512-523.
• Çobanoğlu, Ö. (2012), Halk bilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dervişcemaloğlu, B. (2014). Anlatıbilime giriş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Genette, G. (1980). Narrative discourse: An essay in method (J. E. Lewin, Çev.). Cornell University Press.
• Green, M., Parker, D. (2020). Environmental storytelling in animation and visual media. Visual Media Press.
• Guba, E.G., Lincoln, Y.S. (1994). “Competing paradigms in qualitative research.” Handbook of Qualitative Research, 2(105), 163-194.
• Jenkins, H. (2008). Convergence culture: Where old and new media collide. NYU Press.
• Karaşahinoğlu, Ş. (2021). “Karakter tasarım yaklaşımları.” Akademik Sanat, (13), 24-35.
• Kars, N. (1990). Televizyon ve çocuk programları: Bir örnek: Susam Sokağı. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kars, N. (2012). Bir televizyon program türü olarak sitcom. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (16). https://doi.org/10.17064/iüifhd.14233
• Öztürk, C., Karayağız, G. (2010). “Çocuk ve televizyon.” Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 10(2), 81–85.
• Propp, V. (1968). Morphology of the folktale (L. Scott, Çev.). University of Texas Press.
• Propp, V. (1985). Masalın biçimbilimi (M. Rifat ve S. Rifat, Çev.). İstanbul: Bilim/Felsefe/Sanat Yayınları.
• RTÜK. (2014). Yayınlarda program türleri kod, tanım ve sembolleri. Ankara: RTÜK Yayınları.
• Songür Dağ, E. (2015). İllüstrasyonun ikinci altın çağı. İstanbul: Grafik Kitaplığı Yayınları.
• Songür Dağ, E. (2015). Görsel hikâyecilikte karakter tasarımının anlatısal boyutu. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Süalp, A. (2019). Görsel hikâyecilikte karakter tasarımının anlatısal boyutu. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Süalp, F. (2019). Görsel hikâyecilikte çevre tasarımı ve anlatı. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• TRT Çocuk. (2020, Mart 23). Keloğlan Masalları - Kuyu Canavarı [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=dnSVqrb1WR4
• TRT Çocuk. (2020, Mayıs 20). Keloğlan Testiyi Kurtarıyor [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=LdcM3uV3_yg
• TRT Çocuk. (2009–2020). Keloğlan Masalları [Animasyon dizisi]. TRT Çocuk. https://www.trtcocuk.net.tr/keloglan-masallari
• TRT Çocuk. (n.d.). Keloğlan Masalları - Bölümler. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=PSNKTpTc8Z0
• Wikipedia contributors. (2024, Nisan 20). Keloğlan Masalları. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Draft%3AKelo%C4%9Flan_Masallar%C4%B1
• Yıldırım, G. (1994). Kitle iletişiminde televizyon haberciliği. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.