Hamza-Nâme 53. Cildi ve İmlâ Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 123 - 142, 28.12.2023

Meryem Ateş Selcen Çiftçi

Öz

Hamza-nâme ciltleri Hazret-i Muhammed’in amcası ve aynı zamanda da süt kardeşi olan Hz. Hamza’nın şahsiyeti etrafında oluşmuş, İslamî özelliklerin çokça bulunduğu kahramanlık hikayeleridir. Ciltlerdeki hikayeler İslamiyetin yayılma döneminde meydana gelen çeşitli tarihi olaylar çerçevesinde menkıbeden efsaneye evrilerek anlatılan nesir örneklerindendir.
Bu çalışmanın amacı Hamzavî tarafından kaleme alınan Hamza-nâme’nin 53. cildinin imla özelliklerini ortaya koymaktır. Eserin yazılış tarihi bilinmemekle birlikte dil özellikleri bakımından değerlendirildiğinde Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazıldığı sonucuna ulaşılmaktadır. Bu dönemde yazılmış metinlerde Uygur ve Eski Anadolu Türkçesi imla geleneği birlikte görülür. Bu sebeple imlada ikilikler meydana gelmektedir. Ayrıca imlada ikilik müellif ya da müstensihin yazı üslubundan veya olabilecek çeşitli yazım yanlışlarından da kaynaklanabilmektedir. Günümüze kadar yapılmış olan çalışmalarda Hamza-nâme ciltlerinin 15. yüzyılda yaşayan Ahmedî’nin kardeşi Hamzavî tarafından yazıldığına dair bir ön kabul olmakla beraber ciltlerde bu isimden bahsedilmemiştir.
Hamza-nâme’nin 53. cildinin tespit edilmiş üç nüshası bulunmaktadır. Makaleye konu olan nüsha, Hamza-nâme ciltlerinden İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Nadir Eserler Kütüphanesinde kayıtlı bulunan 53. cildidir. 143 varaktan oluşan eserin elimizdeki nüshası harekesizdir ve nesih hattıyla yazılmıştır. Nüshadaki imla özelliklerine bakıldığında genellikle ünlüler belirtilmiş, ekler bazen bitişik bazen de ayrı yazılmıştır. Eserdeki ünlü ve ünsüzlerin imlasında bazı düzensizlikler vardır. Bu da Eski Anadolu Türkçesi döneminde güçlü bir imla sisteminin olmadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Eski Anadolu Türkçesi, Hamza-nâme, Hamzavî, İmla

Kaynakça

• Albayrak, N. (1997). Hamza-nâme, İslam Ansiklopedisi (Cilt 15, s. 516-517). içinde İstanbul: TDV.
• Algül, H. (1997). Hamza, İslam Ansiklopedisi (Cilt 15, ss. 500-502). içinde İstanbul: TDV.
• Artun, E. (2011). Dinî Tasavvufi Halk Edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi.
• Ayçiçeği, B. (2013). Ahmedî (815/1412-13) ile Behiştî (917/1511-12?)’nin İskendernâme’lerinin Şekil ve Muhteva Bakımından Karşılaştırılması. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10, 129-204.
• Gülsevin, G. (1998). Köktürk Bengü Taşlarındaki Oğuzca Özellikler, Kardeş Ağızlar/ (Türk Lehçe ve Şiveleri Dergisi), 7, 12-18.
• Güzel, A. (2009). Dinî- Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İsen, M. (2007). Nesir, Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kalfa, M. (1994). Kıssa-i İskender 301a-405a (Giriş-Metin-Dizin), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Kocatürk, V. M. (1964). Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Edebiyat Yayınevi.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Lammens, H. (1997). Hamza, İslam Ansiklopedisi (Cilt 5, s. 205-206). içinde Eskişehir: MEB Yayınları.
• Özkan, M. (2013). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim Bilimleri Araştırmaları için Doküman İnceleme Yöntemi. Ankara: Pegem Akademi.
• Sarıkaya, B. (2020). Türkçe Metinlerde Arapça ve Farsça Kelimelerin Farklı Şekilleri, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi- Journal of Turkish Researches Institute. TAED-69, 172.
• Türk Ansiklopedisi (1970). Hamza, (Cilt 18, s. 457-458). Ankara: MEB.
• Türk Ansiklopedisi (1970). Hamzanâme, (Cilt 18, s. 458-459). Ankara: MEB.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler (1981). Hamzanâme. (Cilt 4, s.91-93). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yelten, M. (2013a). Hamza-nâme'nin Yeni Ciltleri ve Okuma Mekânları, Turkish Studies Cilt 8/9, 151-165.
• Yelten, M. (2013b). Türk Edebiyatında 15. Yüzyıldan Bir Nesir Kesiti Olarak Hamzanâme'nin Hitap Ettiği Zümreler, Turkish Studies, Cilt 8/13, 179-247.