BİLİMSEL OKURYAZARLIK VE MEDYA OKURYAZARLIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ: FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARI ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 10 - 23, 22.06.2020

Elif Benzer

Öz

Bu çalışmada fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık ve medya okuryazarlığı seviyelerinin tespit edilmesi ve bu iki okuryazarlık türü arasında bir ilişkinin olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda fen bilgisi öğretmenliği anabilim dalında öğrenim gören tüm sınıf düzeylerindeki toplam 115 öğretmen adaylarına “Bilimsel Okuryazarlık Ölçeği” ve “Medya Okuryazarlığı Ölçeği” uygulanmıştır. Uygulamadan elde edilen veriler, öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık ve medya okuryazarlığı seviyelerinin tespit edilmesi için ANOVA ve Kruskall Wallis testleri, iki okuryazarlık türü arasındaki ilişkinin incelenmesinde ise korelasyon analizi ile çözümlenmiştir. Çalışma sonucunda, bilimsel okuryazarlığın sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık gösterdiği, medya okuryazarlığının ise sınıf düzeyine göre farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Bilimsel okuryazarlık ve medya okuryazarlığı arasında orta düzeyde ve olumlu yönde bir ilişki saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel okuryazarlık, fen eğitimi, medya okuryazarlığı

Kaynakça

• Aktamış, H. ve Ergin, Ö. (2007). Bilimsel süreç becerileri ile bilimsel yaratıcılık arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 11-23.
• Altun Yalçın, S., Açışlı, S., & Turgut, Ü. (2011). Determining the levels of pre-service science teachers’ scientific literacy and investigating effectuality of the education faculties about developing scientific literacy. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 783–787. [Available online at: www.sciencedirect.com], Retrieved on May 28, 2013.
• Altun, A. (2008). Türkiye’de medya okuryazarlığı. İlköğretmen Eğitimci Dergisi, 16, 30-34.
• Aslan, N., ve Tuncer Basel, A. (2017). Eğitim fakültesi öğrencilerinin medya okur-yazarlık düzeyleri (İzmir örneklemi). Kastamonu Eğitim Dergisi, 4 (25), 1353-1372.
• Bacanak, A. ve Gökdere, M. (2009). Investigating level of the scientific literacy of primary school teacher candidates. Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 10(1), Article 7, p.1.
• Bajkiewicz, T. (2003). Approaches to media literacy in science education. National Media Education Conference, Baltimore, Maryland.
• Baker, F. (2001). Media literacy: Yes, it fits in math and science classrooms. ENC Focus, 8(3), 48-49.
• Besler, H. (2015). Dijital ve medya etkinliklerinin ortaokul öğrencilerinin ve ebeveynlerinin medya ve bilim okuryazarlıklarına etkisinin belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Bilgin, İ., Aktaş, İ. ve Çetin, A. (2010). Öğrenci takımları ve başarı bölümleri tekniğinin ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin motivasyon stillerine etkisinin incelenmesi. International Conference on New Horizons in Education (İNTE) Proceedings Book, Famagusta.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (15. Basım). Ankara: PegemA.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: PegemA.
• Bybee, R., McCrae, B., & Laurie, R. (2009). PISA 2006: An assessment of scientific literacy. Journal of Research in Science Teaching, 46(8), 865-883.
• Çakıcı, Y. (2012). Exploring Turkish upper primary level science textbooks’ coverage of scientific literacy themes. Eurasian Journal of Educational Research (Eğitim Araştırmaları Dergisi), 49, 81-102.
• Çelik, M. (2008). Egemen ideolojinin bir aracı olarak medya ve eleştirel farkındalığın gerekliliği: Medya okuryazarlığı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çepni, S., Ayas, A., Johnson, D. ve Turgut, M. F. (1997). Fizik öğretimi: YÖK/Dünya Bankası milli eğitimi geliştirme projesi hizmet öncesi öğretmen eğitimi. Ankara: YÖK.
• Çınarlı, İ. ve Yılmaz, E. (2006). Sağlık bilincinin oluşturulmasında medya okuryazarlığının önemi. N. Türkoğlu (Ed.) içinde Medya okuryazarlığı (ss.160-165). Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, İstanbul.
• Creswell, J.W. (2008). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (3rd ed.). New Jersey: Pearson International Education.
• Doğan Bora, N., Arslan, O. ve Çakıroğlu, J. (2006). Lise öğrencilerinin bilim ve bilim insanı hakkındaki görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 32-44.
• Doğan, N., Çakıroğlu, J., Çavuş, S., Bilican, K., ve Arslan, O. (2011). Öğretmenlerin bilimin doğası hakkındaki görüşlerinin geliştirilmesi: Hizmetiçi eğitim programının etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 127-139.
• Dombaycı, M. A., ve Ercan, O. (2017). Öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve bilimsel araştırmaya yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (3), 1265-1284.
• Domine, V. (2011). Building 21st-Century teachers: An intentional pedagogy of media literacy education. Action in Teacher Education, 33(2), 194-205.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Elma, C., Kesten, A., Dicle, A.N., Mercan, E., Çınkır, Ş. ve Palavan, Ö. (2009). Medya okuryazarlığı dersinin okul müdürlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 87-96.
• Evans, R.S., & Rennie, L.J. (2009). Promoting understanding of, and teaching about, scientific literacy in primary schools. Teaching Science, 55(2), 25-30.
• Feuerstein, M. (1999). Media literacy in support of critical thinking. Journal of Educational Media, 24(1), 43-54.
• Fry, S., & Seely, S. (2011). Enhancing preservice elementary teachers' 21st-Century information and media literacy skills. Action in Teacher Education, 33(2), 206-218.
• Hobbs, R., & Jensen, A. (2009). The past, present, and future of media literacy education. Journal of Media Literacy Education, 1, 1-11. [Available online at: www.jmle.org], Retrieved on May 12, 2013.
• Hurd, P.D. (1998). Scientific literacy: New minds for a changing world. Science Education, 82(3), 407-416.
• İnan, T. (2010). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlık düzeyleri ve medya okuryazarlığına ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Karaman, K. ve Karataş, A. (2009). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlık düzeyleri. İlköğretim Online, 8(3), 798-808. [Çevrim-içi: http://ilkogretim-online.org.tr], Erişim tarihi: 12.05.2013.
• Karasar, N. (2001). Araştırmalarda rapor hazırlama (11. Basım). Ankara: Nobel.
• Karasu, M. ve Arıkan, D. (2016). Öğretmen adaylarının sosyal medya kullanım durumları ve medya okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 2 (17), 549 – 566.
• Kaya, V.H., Bahçeci, D., & Godek Altuk, Y. (2012). The relationship between primary school students’ scientific literacy levels and scientific process skills. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 47, 495-500. [Available online at: www.sciencedirect.com], Retrieved on May 12, 2013.
• Kayri, M. (2009). Araştırmalarda gruplar arası farkın belirlenmesine yönelik çoklu karşılaştırma (Post-Hoc) teknikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (1), 51-64.
• Keskin, H. (2008). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine ilişkin bilimsel okuryazarlık seviyeleri. Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Keskin, H., Tezel, Ö., ve Acat, M.B. (2016). Ortaokul öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine ilişkin bilimsel okuryazarlık seviyeleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 47, 1-18.
• Kılıç, G., Haymana, F. ve Bozyılmaz, B. (2008). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programının bilim okuryazarlığı ve bilimsel süreç becerileri açısından analizi. Eğitim ve Bilim, 33(150), 52-63.
• Kurt, A.A. ve Kürüm, D. (2010). Medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünme arasındaki ilişki: Kavramsal bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 20-34.
• Kutoğlu, Ü. (2006). Medya okuryazarlığı ve çocuk eğitimi. N. Türkoğlu (Ed.) içinde Medya okuryazarlığı (ss.62-71). Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, İstanbul.
• Lowe, R. (2000). Visual literacy in science and technology education. UNESCO International Science, Technology & Environmental Education Newsletter, XXV(2), 1-3.
• Macaroğlu Akgül, E. (2004). Teaching scientific literacy through a science technology and society course: Prospective elementary science teachers’ case. The Turkish Online Journal of Educational Technology (TOJET), 3(4), 58-61.
• McClune, B., & Alexander, J. (2011). Science literacy and media literacy: a missing link. Media Education Research Journal, 2(1), 43-56.
• McClune, B., & Jarman, R. (2012). Encouraging and equipping students to engage critically with science in the news: what can we learn from the literature?. Studies in Science Education, 48(1), 1-49.
• Miller, J.D. (2010).Civic scientific literacy: The role of the media in the electronic era. In D. Kennedy and G. Overholser (Eds.), Science and the Media (pp. 44-63). American Academy of Arts and Sciences: Cambridge.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) (2006). İlköğretim medya okuryazarlığı dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara.
• Özen, Y., ve Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren-örneklem sorunu. Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 394-422.
• Pace, B.G., & Jones, L.C. (2009). Teaching with web-based videos: Helping students grasp the science in popular online resources. The Science Teacher, 76(1), 47-50.
• Roberts, R., & Gott, R. (2010). Questioning the evidence for a claim in a socio‐scientific issue: An aspect of scientific literacy. Research in Science & Technological Education, 28(3), 203-226.
• Pongsophon, P., Yutakom, N., & Boujaoude, S.B. (2010). Promotion of scientific literacy on global warming by process drama. Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 11(1), Article 4, p.1.
• Rubenzahl, L. (2010). The Bright Spots of Kids' TV. [Çevrim-içi: http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=the-bright-sopts-of-kids-tv.], Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F.G. (2011). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sülün, Y., Yurttaş, G.D., & Ekiz, S.O. (2009). Determination of science literacy levels of the classroom teachers: A case of Muğla city in Turkey. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 1, 723-730. [Available online at: www.sciencedirect.com], Retrieved on May 28, 2013.
• Süren, T. (2008). İlköğretim birinci kademe öğrencilerinde bilimsel okuryazarlık düzeyi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Tezgören, I. (2015). Sekizinci sınıf öğrencilerinin bilimsel okuryazarlık düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Thier, M. (2008). Media and science: Developing skepticism and critical thinking. Science Scope, 32(3), 20-23.
• Treske, G. (2006). Medya okuryazarlığı: Neden gerekli. Medya okuryazarlığı. N. Türkoğlu (Ed.) içinde Medya okuryazarlığı (ss.8-15). Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, İstanbul. Tunç Şahin, C. ve Say, Ö. (2010). İlköğretim öğrencilerinin bilimsel okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 223-240.
• Turgut, H. (2005). Yapılandırmacı tasarım uygulamasının fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık yeterliklerinden “bilimin doğası” ve “bilim-teknoloji-toplum ilişkisi” boyutlarının gelişimine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Turgut, H. (2007). Herkes için bilimsel okuryazarlık. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(2), 233-256.
• Türkmen, L. ve Yalçın, M. (2001). Bilimin doğası ve eğitimdeki önemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 189-195.
• Ulutaş, Ö. (2009). An investigation of pre-service elementary science teachers’ scientific literacy level and their attitudes towards science. Unpublished master thesis, Middle East Technical University, The Department of Elementary Science and Mathematics Education, Ankara.
• Uslu, S., Yazıcı, K., ve Çetin, M. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının medya okuryazarlık düzeyleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(23), 756-778.
• Utma, S. (2017). Bilimsel okuryazarlık: bilim iletişimi ve medyadaki bilim haberlerini doğru okumak. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(50), 788-799.
• Yıldırım Ankaralıgil, S. (2009). İlköğretim 6. ve 7. sınıf öğrencilerinde medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünme üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.