İlaç uygulama hatalarında hekimlerin rolü ve yargıdaki yansımaları

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: 1, 18 - 24, 01.04.2022

Bahar Erbaş

Öz

Amaç: Tıbbi uygulama hataları arasında ilaç uygulamalarındaki hatalar (İUH) önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmada yargıya yansımış tıbbi hatalar içerisindeki İUH tipleri, hata konusu ilaç grupları, hangi tıbbi durumlarda ve bölümlerde hata yapıldığının saptanması ve ülkemizdeki hukuki bakış açısının ortaya konması amaçlanmıştır.
Yöntem: 2014-2016 yıllarındaki Yargıtay 12.Ceza Dairesi kararlarını içeren ve kamuya açık 203 dava dosyası özeti incelenmiş, İUH tipleri 13 gruba (öykü alma-teşhis aşamasında hatayla uygun ilacın başlanmaması, ilaç etkileşimlerinden doğan hatalar, dozlam hatası, etkisiz-yetersiz ilaç verilimi, kontrendike ilaç verilimi, gereksiz ilaç verilmesi, yazılan ilaç dışında bir ilacın verilmesi, uygulama yoluna-kurallarına uymama, ilacın yanlış hastaya verilmesi, ilacın recete yazım kurallarına uygun yazılmaması/reçetenin okunamaması sebebiyle zararın ortaya çıkması, endikasyon olduğu halde ilaç verilmemesi, aydınlatma hatası, ilaca bağlı komplikasyonun yönetilememesi) ayrılmıştır. Davalardaki ilaç grupları, dava edilen hekimlerin çalıştığı bölüm ve hastaların tıbbi durumu kaydedilmiştir.
Bulgular: 55 davada ilaç uygulama hatası tespit edilmiş, en sık rastlanan hata tiplerinin öykü alma-eşhis aşamasında hata (%43,6), endikasyon olduğu halde ilaç verilmemesi (%34,5) ve etkisiz-yetersiz ilaç verilimi (%29,1) olduğu, en sık acil servislerde hata yapıldığı (%63,6) ve 43 davada hastanın eksitus olduğu görülmüştür. Uygulanmasında en çok hata yapılan ilaçların analjezikler (%34,5), antibiyotikler (%32,7) ve antiagregan/antikoagulanlar (%18,2) olduğu saptanmıştır.
Sonuç: İlaç uygulama hataları en sık acil servislerde yapılmaktadır. Riskli ilaç grupları ile ilgili ek önlemler alınmalı, hekimlerin ve diğer sağlık çalışan-larının iş yükü azaltılmalı, hekimlere hastaya ayıracağı yeterli zaman, doğru tanı koyabilmesi için uygun şartlar, gerekli eğitimler ve modern yaklaşım olanakları sağlanmalıdır. İlaç uygulama hatalarının hukuki olarak ele alınmasında yeni düzenlemeler gerektiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İlaç uygulama hatası, hukuksal yönü, malpraktis.

The role of physicians in medication errors and its reflections in the judiciary

Öz

Introduction: Medication errors (ME) have an important place among medical practice errors. We aimed to determine the types of MEs, drug groups- medical conditions- responsible departments in MEs that were reflected in the judiciary, and to reveal the legal perspective in our country.
Methods: 203 case files including the decisions of the 12th Criminal Chamber of the Supreme Court (2014-2016), were assessed, and ME types were divided into 13 groups [inappropriate drug administration (DA) caused by history taking-diagnosis errors, errors arising from drug interactions, dosing errors, ineffective-insufficient /contraindicated /unnecessary DAs, administration of a wrong drug/to the wrong patient, violation of prescribing /admi-nistration route-rules, not giving drug despite indication, errors in informed consent/information, failure to manage drug-related complication]. The drug groups in the cases, the departments where the defendant physicians worked, and the medical conditions of the patients were recorded.
Results: MEs were detected in 55 cases, the most common types of errors were errors in the history-taking-diagnosis phase (43.6%), not giving medicati-on despite indications (34.5%), and ineffective-insufficient DA (29.1%). MEs were most frequently made in the emergency rooms (63.6%) and the patient died in 43 cases. The most common drug groups in the MEs were analgesics (34.5%), antibiotics (32.7%), and antiaggregant/anticoagulants (18.2%). Conclusion: In order to prevent MEs, precautions regarding risky drugs, appropriate conditions for diagnosis, necessary training and modern approach opportunities should be provided to physicians and the workload of healthcare professionals should be reduced. New regulations are needed in the legal treatment of MEs.

Anahtar Kelimeler

Medication error, legal aspect, malpractice.

Kaynakça

• Çakmak C, Konca M, Teleş M. The Evaluation of Medical Errors Through Turkey National Safety Reporting System (SRS) [in Turkish]. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 2018; 21(3): 423-448
• Aronson JK. Medication errors: definitions and classification. Br J Clin Pharmacol 2009;67(6):599–604.
• Hakeri H. Pharmaceutical Law [in Turkish]. Ankara: Adalet Yayınevi, 2015.
• Lisby M, Nielsen LP, Brock B, Mainz J. How are medication errors defined? A systematic literature review of definitions and characteristics. Int J Qual Health Care 2010;22(6):507–18.
• Uzun Ş, Arslan F. Medication Errors [in Turkish]. Turk Klin J Med Sci 2008;28:217–22.
• Kalkan E, Özer K, İZci̇ E, Erdi̇ M. A research on determınatıon of defensıve medıcıne practıces ın the face of malpractıce legıslatıon of neurosurgery specıalısts [in Turkish]. J Healthc Manag Leadersh 2020 May 15;(1):54–69.
• Güneş ÜY, Gürlek Ö, Sönmez M. Factors contributing to medication errors in Turkey: nurses’ perspectives. J Nurs Manag 2014;22(3):295–303.
• Ünal V, Ünal E, Çeti̇Nkaya Z, Yener Z, Yildiz F, Şen H, Çağdır S. Drug Administration Error: Four Case Reports [in Turkish]. Adli Tıp Bülteni 2014;4.
• Kırşan M, Korhan EA, Şimşek S, Özçiftçi S, Ceylan B. Medication Errors in Nursing Practice: A Systematic Review. [in Turkish]. Turk Klin Hemsirelik Bilim 2019;11(1).
• Bişkin S, Cebeci F. Strategies for reducing medication administration errors in hospital setting: Systematic Review [in Turkish]. Anadolu Hemşire Ve Sağlık Bilim Derg 2018;21(3):203–17.
• Güneş ÜY, Baran L, Ceylan B. Medıcatıon admınıstratıon error reportıng rate and perceıved barrıers among nurses ın Turkey. Turkish Journal of Health Science and Life 2020; 3(3),26-32.
• Bayer N, Gölbaşi Z, Zor M, Uzuntarla Y. An analysıs of nurses' perceptıons about the causes of medıcatıon errors and of the reasons for not reportıng the causes of errorsi [in Turkish]. Göbeklitepe International Journal Of Health Sciences 2022;5(7):17.
• Dirik HF, Samur M, Seren Intepeler S, Hewison A. Nurses’ identification and reporting of medication errors. J Clin Nurs. 2019;28(5–6):931–8.
• Erdem Ü. Physician's Responsibility in the Decisions of the 12th Criminal Chamber of the Supreme Court of Appeals for 2014-2016 [in Turkish] İstanbul: Legal Yayınevi, 2016.
• Bişkin S, Cebeci F. Medication Administration Errors in Emergency Department [in Turkish]. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilim Derg 2017;6(4):180–5.
• Dokgöz H. Forensic Medicine & Forensic Sciences [in Turkish]. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2019:1–30.
• Turkish Medical Association. Füsun Sayek TTB Reports Books - International Health-Related Documents [in Turkish]. Ankara: TTB Yayın, 2009;13–217. Available at: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/belgeler2009.pdf. 2009;13–217. (cited: 10 March 2022)
• Turkish Medical Association Ethics Statements [in Turkish]. Ankara, 2020. Available at: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/etikbildirgeler2020.pdf. (cited: 10 March 2022)
• Karataş M, Yakıncı C. Causes of Medical Errors and Solutions [in Turkish]. J Turgut Ozal Med Cent 2010;17(3):233–6.
• Bilge Y, İE G. Application Errors in Medicine Medicolegal Plane [in Turkish]. İstanbul Baskı Evi Matbaa Promosyon Ve Rekl Hizm San Tic Ltd Şti,2012:8–10.
• Günday R. Legal responsıbılıty of medıcal malpractıce ın medıcal attentıon and treatment [in Turkish].(PhD Thesis) 2009.
• Şenyüz D. Law of Obligations, General and Special Provisions [in Turkish]. 9th Edition. İstanbul: Ekin Basım Yayın, 2018.
• Caymaz M. Criminal Liability of Medical Personnel from Malpractice [in Turkish]. Journal of Economics and Social Research 2014;17: 9-24.
• Remzi Ö. Turkish Penal Law [in Turkish]. 51st Edition. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Biyoloji Ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun . Kanun No: 5013. Kabul tarihi:03.12.2003. Available at: https://www5.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5013.html#:~:text=MADDE%201.%20%2D%20Avrupa%20Konseyi%20%C3%A7er%C3%A7evesinde,Kanun%20yay%C4%B1m%C4%B1%20tarihinde%20y%C3%BCr%C3%BCrl%C3%BC%C4%9Fe%20girer. (cited: 10 March 2022)
• Tıbbi Deontoloji Tüzüğü. Yürürlüğe Koyan Bakanlar Kurulu Kararnamesi: No.4/12578 - 13 Ocak 1960.(Resmi Gazete ile neşir ve ilânı: 19 Şubat 1960 - Sayı: 10436) 3.t. Düstur, c.41 - s.164 Son Güncelleme: Çarşamba, 12 Ocak 2005 12:50Çarşamba, 12 Ocak 2005 12:50 Available at: https://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=article&id=52:tibbdeontolojt&catid=4:t&Itemid=31. (cited: 10 March 2022)
• Ülgen C. T.R.Constitution [in Turkish]. İstanbul: Beta Basım Yayın, 2021.
• Turkish Civil Code and Related Laws [in Turkish]10.BASKI. Ankara: Savaş Yayınevi,2021.
• Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun 1219. :85. Resmi Gazete: 14.04.1928 – 863 . Available at: https://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=article&id=1014:1219&catid=1:yasa&Itemid=28. :85. (cited: 10 March 2022)
• Turkish Medical Association, Medical Professional Ethics Rules [in Turkish].Yayın Tarihi : 01.02.1999 Son Güncelleme: Pazartesi, 11 Ocak 2021 13:21Çarşamba, 12 Ocak 2005 12:57. Available at: https://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&task=view&id=65&Itemid=31.
• Turkish Medical Association, , Informed Consent Guıde [in Turkish]. 19 Kasım 2013, Available at:, https://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=article&id=983:onam&catid=26:etik. (cited: 10 March 2022)
• Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği. Resmî Gazete Tarihi: 11.05.2000 Resmî Gazete Sayısı: 24046 https://www.saglik.gov.tr/TR,10438/acil-saglik-hizmetleri-yonetmeligi.html. (cited: 10 March 2022) (cited: 10 March 2022)
• Afaya A, Konlan KD, Kim Do H. Improving patient safety through identifying barriers to reporting medication administration errors among nurses: an integrative review. BMC Health Serv Res 2021;21(1):1156.
• Jember A, Hailu M, Messele A, Demeke T, Hassen M. Proportion of medication error reporting and associated factors among nurses: a cross sectional study. BMC Nurs 2018;17(1):9.
• Ameer A, Dhillon S, Peters M, Ghaleb M. Systematic literature review of hospital medication administration errors in children. Integr Pharm Res Pract. 2015;153.
• Duthie E, Favreau B, Ruperto A, Mannion J, Flink E, Leslie R. Quantitative and Qualitative Analysis of Medication Errors: The New York Experience. Advances in patient safety: from research to implementation 2005;3: 05-0021.
• Justinia T, Qattan W, Almenhali A, Khatwa A, Alharbi O, Alharbi T. Medication Errors and Patient Safety: Evaluation of Physicians’ Responses to Medication-Related Alert Overrides in Clinical Decision Support Systems. Acta Inform Medica. 2021;29(4):248.
• Newbould V, Le Meur S, Goedecke T, Kurz X. Medication Errors: A Characterisation of Spontaneously Reported Cases in EudraVigilance. Drug Saf 2017;40(12):1241–8.
• Slight SP, Tolley CL, Bates DW, Fraser R, Bigirumurame T, Kasim A, et al. Medication errors and adverse drug events in a UK hospital during the optimisation of electronic prescriptions: a prospective observational study. Lancet Digit Health 2019;1(8):e403–12.
• Çırpı F, Doğan Merih Y, Yaşar Kocabey M. Nursing Practices That Are Aims To Patient Safe And Determining The Nurses Point View Of This Topic. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2009;2(3):26-34.
• Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu. Kanun Numarası : 3359 Kabul Tarihi : 7/5/1987 Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 15/5/1987 Sayı : 19461 Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 26. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3359.pdf. (cited: 10 March 2022)
• Goedecke T, Ord K, Newbould V, Brosch S, Arlett P. Medication Errors: New EU Good Practice Guide on Risk Minimisation and Error Prevention. Drug Saf. 2016;39(6):491–500.
• Stockton KR, Wickham ME, Lai S, Badke K, Dahri K, Villanyi D, et al. Incidence of clinically relevant medication errors in the era of electronically prepopulated medication reconciliation forms: a retrospective chart review. CMAJ Open. 2017;5(2):E345–53.
• Manias E, Kusljic S, Wu A. Interventions to reduce medication errors in adult medical and surgical settings: a systematic review. Ther Adv Drug Saf. 2020;11:204209862096830.