Okulların DNA Profilleri ile Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri Arasındaki İlişki

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 2, 140 - 156, 31.12.2017

Aynur B. Bostancı , Kazım Çelik , Ümit Kahraman

Öz

Bu
araştırmada okulların DNA profilleri ile öğretmenlerin psikolojik sermaye algı
düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlemesi amaçlanmıştır. Araştırma ilişkisel
tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini Uşak ilinde
çalışan öğretmenler, örneklemini ise ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan
308 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın sonuçlarına göre; öğretmenler
okulları daha çok esnek örgüt profilinde görmektedirler. Öğretmenler
okullarının orta düzeyde askeri, tam zamanlı, gelişigüzel ve yönetim ağırlıklı,
düşük düzeyde pasif saldırgan örgüt profilinde olduğunu düşünmektedirler.
Öğretmenlerin genel olarak psikolojik sermaye algı düzeyleri yüksektir.
Psikolojik sermayenin boyutlarından güven ve özyeterlik düzeyleri çok yüksek
düzeydedir ve diğer boyutlardan daha fazladır. Öğretmenlerin umut, iyimserlik,
dışadönüklük ve psikolojik dayanıklılıkları ise yüksek düzeydedir. Sağlıklı
örgüt profilleri ile öğretmenlerin psikolojik sermayeleri arasında pozitif
yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Bu ilişki esnek ve tam zamanlı  örgüt ile orta düzey, askeri örgüt profili
ile düşük düzeydedir. Okulların sağlıksız örgüt profilleri ile öğretmenlerin
psikolojik sermayeleri arasındaki ilişki ise negatif yönlü olarak bulunmuştur. Yine araştırmada okulun esnek örgüt ve
tam zamanlı örgüt  boyutlarının
psikolojik sermayeyi anlamlı bir şekilde yordadığı görülmüştür. Okullarda
sağlıklı örgüt profili özelliklerinin artırılmasına yönelik gerekli çalışmalar
yapılmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Örgüt DNA’sı, pozitif psikoloji, psikolojik sermaye

Kaynakça

• Akman, Y. (2016).Öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 268-277.
• Aguirre, D., Howell, L. W., Kletter, D. & Neilson, G. L. (2005). A global check-up: Diagnosing the health of today’s organizations. Retrieved from: January 3, 2017, https://www.strategy-business.com.
• Avey, J. B., Nimnicht, J. L. & Pigeon, N. G.(2010). Two field studies examining the association between positive psychological capital and employee performance Leadership & Organization Development Journal, 31(5),384-401.
• Avey, J. B., Reichard, R. J., Luthans, F. & Mhatre, K. H. (2011). Meta-analysis of the impact of positive psychological capital on employee attitudes, behaviors, and performance. Human Resource Development Quarterly, 22(2), 127-152.
• Avey, J.B., Luthans, F. & Jensen, S.M. (2009) Psychological capital: a positive resource for combating employee stress and turnover. Human Resource Management, 48, 677-693.
• Baskin, K. (1995). DNA for corporations: Organizations learn to adapt or die. The Futurist, 29(1), 68.
• Bancar, A. (2016). Örgüt DNA’sı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bitmiş, M.G.(2014). Öncülleri ve sonuçları ile psikolojik sermaye: Sağlık çalışanları üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.
• Bostancı, B.A. Akçadağ, T., Kahraman, Ü.& Tosun A.(2016). Okulların DNA profili ile okul içi politik davranışlar arasındaki ilişki. Journal of Human Sciences, 13(3), 5693-5705.
• Bostancı, A.B, Tosun, A., Doğan, Ö.& Çavuş, E.(2017).Okulların DNA profili ile öğretmenlerin akademik iyimserlik ve psikolojik sözleşmeleri arasındaki ilişki. IV. International Eurasian Educational Research Congress, 11-14 Mayıs 2017. Pamukkale Üniversitesi, Denizli
• Büyükgöze, H. (2014). Lise öğretmenlerinin görüşlerine göre algılanan örgütsel destek ve psikolojik sermaye ilişkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Büyükgöze, H. & Kavak,Y. (2017). Algılanan örgütsel destek ve pozitif psikolojik sermaye ilişkisi: lise öğretmenleri örnekleminde bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 1-32. Cerit, Y. (2012). Okulun bürokratik yapısı ile sınıf öğretmenlerinin profesyonel davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(4), 497-521.
• Çandır, E. (2005). Örgütsel DNA ve bir uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Çetin, R. B. (2014). Okul DNA’sı metaforunun çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Döş, İ. & Çetin, R. B.(2014) Örgüt DNA’sı Ölçeği’nin geliştirilmesi ve MEB üzerine bir tarama çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (31),560-575.
• Döş, İ. 2013. School DNA and ıts transfer. American Journal of Human Ecology, 2(1), 7-15.
• Erdem, R (2007). Örgüt kültürü tipleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Elazığ il merkezindeki hastaneler üzerinde bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 63-79.
• Erkmen, T.& Esen, E.(2013). Psikolojik Sermaye Ölçeği’nin geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Öneri Dergisi,10 (39), 23-30.
• Mintzberg, H. (2014). Örgütler ve yapıları. Ahmet Aypay (Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Govindarajan, V. & Trimble, C. (2005). Organizational DNA for strategic innovation. California Management Review, 47(3), 47-76.
• Hoy, W. K. ve Miskel, C. (2010). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama. Selahattin Turan (Çev. Ed.). Ankara: Nobel.
• Işık, A. N. & Gürsel, M. (2009). Örgüt kültürünün bazı değişkenlere göre analizi. Selçuk üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 27: 187 -205.
• Kalman, M.& Summak, M.S. (2016). Öğretmenlerin psikolojik sermayelerinin geliştirilmesine yönelik bir karma yöntem araştırması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(1):27-58.
• Kaya,A.,Balay,R ve Demirci, Z.(2014) Ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeylerinin incelenmesi (Şanlıurfa İli Örneği) Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi/Electronic Journal of Social Sciences,13(48), 47-68.
• Keser, S., & Kocabaş, İ. (2014). İlköğretim okulu yöneticilerinin otantik liderlik ve psikolojik sermaye özelliklerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(1), 1-22.
• Koçak R. D. & Temiz, Ü.(2016), Destekleyici örgüt iklimi ve psikolojik sermayenin yenilikçilik eğilimine etkisi: Görgül bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8),3330-3353.
• Neilson, G. L., Pasternak, A. B. & Nuys, K.E.V. (2005). The passive aggressive organization, Harvard Business Review. January 3, 2017. https://hbr.org/2005/10/the-passive-aggressive-organization
• Neilson, G., Pasternack, B., & Mendes, D. (2004). The 7 types of organizational DNA. Organizations and People. Retrieved from: January 3, 2017. http://www.strategy-business.com
• Ocak, M.& Güler, M. (2017).Psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerine etkisi: Görgül bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 49: 117-134
• Onay, M. & Ergüden, S. (2012).Yeni bir metafor: Kurum DNA’sı. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1), 203-212.
• Soroush, S., Esfahani, D., & Poorfarahmand, B. (2013). Investigation of organizational DNA in Esfahan province sport and youth offices according to honold and silverman model. International Research Journal of Applied And Basic Sciences, 4(6), 1417–1425.
• Özdemir, M. & Gören, S. Ç. (2016). Politik beceri ve psikolojik sermaye arasındaki ilişkinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2): 333-345.
• Pallant, J. (2016). SPSS kullanma kılavuzu: SPSS ile adım adım veri analizi. (Çeviri: Sibel Balcı ve Berat Ahi). Ankara: Anı yayıncılık.
• Rashid, S. & Chalab, I. (2007). The influence of organizational DNA on innovation performance: An empirical study in a sample of Iraqi industrial organizations. AL-Qadisiya Journal For Administrative and Economic Sciences, 9(4), 9-22.
• Sürgevil, O. & Budak, G. (2010).İşletmecilikte yeni bir metafor: Kurum DNA’sı. TİSK Akademi, 2, 68 - 87.
• Sünkür, M. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin olumlu psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi.(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Elazığ.
• Özer, P. R., Topaloğlu, T & Özmen, Ö. T. (2013). Destekleyici örgüt ikliminin, psikolojik sermaye ile iş doyumu ilişkisinde düzenleyici etkisi. Ege Akademik Bakış, 13(4), 437-447.
• Tösten, R. & Özgan, H. (2014). Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ekev Akademi Dergisi, 59(59), 429-442.
• Tösten, R. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Gaziantep
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. M.Baloğlu (Çev.Ed.) Ankara: Nobel Yayınevi.
• TEDMEM.(2014).Öğretmen gözüyle öğretmenlik mesleği (Türk Eğitim Derneği Rapor No.3). Ankara.
• Tosun, A. (2017) Okulların DNA profilleri ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uşak.
• Uslu, T. (2014). Algılanan örgüt desteğinin yetkinlik ve psikolojik sermaye aracılığıyla performansa aşamalı etkilerinin uluslar ve kültürlerarası farklılaşması. Research Journal of Business And Management, 1 (1), 54-68.
• Verschoor, C. (2004). Can organizational DNA exclude ethics? Strategıc Fınance, 19-20.