Okul Öncesine Yönelik Hikâye Kitaplarının Çocuk Hakları Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 1 - 14, 29.06.2021

Betül Alpay , Cem Tuna

Öz

öğretmen ile yöneticilerin çocuk haklarıyla ilgili farkındalık düzeylerinin tespit edilmesi ve bu gurubun tercih ettiği hikâye kitaplarının çocuk hakları açısından incelenmesidir. Nitel araştırma desenine dayalı olarak yürütülen bu araştırmanın evrenini, 2017-2018 eğitim-öğretim yılında, Rize ili Merkez ilçesindeki bağımsız anaokulları, okul yöneticileri, öğretmenleri ve velilerinden oluşan 55 gönüllü katılımcı ile bu gurupların çocuk hikâye kitapları tercihlerinden seçilen 95 kitap oluşturmaktadır. Yukarıda belirtilen guruplarla yapılan görüşmelerle toplanan veriler, içerik analizine tabi tutulup bu gurupların konuya ilişkin farkındalıkları tespit edilmiştir. Araştırmanın sonunda, ilgili grupların konuya dikkat etmeye çalıştıkları ancak bu konuda yeterli bilgiye de sahip olmadıkları görülmüştür. Öte yandan, bu guruptan elde edilen verilerle hazırlanan kitap listesine dayanarak incelenen kitaplarda en fazla gelişimsel haklara yer verildiği belirlenmiştir. Bunları yaşamsal ve korunma hakları takip etmektedir. En az ise katılım haklarına yer verildiği tespit edilmiştir. Tüm veriler ışığında, çocuk hakları konusunda program geliştiricilere, eğitimcilere, araştırmacılara ve velilere yönelik çıkarımlar sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi eğitim, Çocuk hakları, Çocuk edebiyatı, Hikaye kitapları

Teşekkür

Çalışmanın tüm süreçlerindeki fikir ve katkılarından dolayı Dr. Öğr. Ü. Nimet PIRASA ve Öğr. Gör. Dr. Nuray TOPLU’ya; kodlama sürecindeki katkılarından dolayı Arş. Gör. Eda SEVİNÇ, Öğr. Gör. Fatima KANDEMİR ERGÜN ve Sare İPEK’e; yazım ve dil konusunda destek olan Neslihan ALİM’e teşekkür ederiz.

Investigating Preschool Story Books in terms of Children’s Rights

Öz

The main objective of this study is to investigate the awareness of parents, teachers and directors who play important role in preschool education, and their preferences of story books with regard to children’s rights. The participants of this qualitative study is a total of 55 volunteer directors, teachers and parents of kindergartens in the city centre of Rize in the academic years 2017-2018, and a total of 95 preschool story books preferred by these three groups. The data collected through interviews with these groups were analyzed according to content analysis method; the awareness of these groups regarding the issue in question was identified. The results showed that although the participants acknowledged the importance of Children’s Rights, their knowledge about it requires more attention. Moreover, the content analysis of the books revealed that the development rights were the most highly mentioned rights in the books, which were followed by survival and protection rights. Rights of participation were the least mentioned rights in the children’s story books examined in this study. In the light of the results, several implications for programme developers, educators, researchers and parents were presented.

Anahtar Kelimeler

Pre-school education, Children’s rights, Children’s literature, Stories

Kaynakça

• Akyüz, E. (2001). Çocuk hakları sözleşmesinin temel ilkeleri ışığında çocuğun eğitim hakkı. Milli Eğitim Dergisi, 151(1), 445-455.
• Akyüz, E. (2016). Çocuk hukuku. Pegem Akademi.
• Alpöge, G. (2003). Çocuk edebiyatının çocuk gelişimine katkısı. Çoluk Çocuk Dergisi, 24(1), 32-33.
• Boğdan, R. C. & Biklen, S. K. (1998). Qualitative rescarch for education: an introduction to theory and methods (3rd edn.). Allyn and Bacon.
• Bordens, K.S. & Abbott, B.B. (2011). Research design and methods: A process approach (8th Edn). McGraw Hill.
• Creswell, J. W. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2nd edn.). SAGE Publications.
• Dağlıoğlu, H. E. & Çakmak, Ö. Ç. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayınlanan hikâye kitaplarının şiddet ve korku öğeleri açısından incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 23(1): 510-534.
• Dinç, B. (2015). Okulöncesi eğitim kurumuna devam eden çocukların ebeveynlerinin çocuk hakları eğitimi konusundaki görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 7-25. doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.3c1s1m
• Franklin, C.S. & Ballan, M. (2001). Reliability and validity in qualitative research. In B. Thyer (Ed.) The handbook of social work research methods (pp. 273-292). Sage Publications.
• Gooden, A. M. & Gooden, M. A. (2001). Gender representation in notable children’s picture books: 1995–1999. Sex Roles, 45(1), 89–101. doi:10.1023/a:1013064418674
• Hodgkin, R. & Newell, P. (2003). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama elkitabı. UNICEF.
• Karaman Kepenekci, Y. (2010). An analysis on children’s rights instories recommended for children in Turkey. Journal of Peace Education, 7(1): 65–83. doi: 10.1080/17400200903370985
• Karaman Kepenekci, Y. & Aslan, C. (2011). Okul öncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Koçyiğit, S. (2014). Çocukların bakış açılarıyla okul öncesi eğitim. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 203-214. doi: 10.9779/PUJE707
• Sever, S. (2015). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayıncılık.
• Topsakal, C. & Ayyürek, O. (2012). Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre öğrencilerin çocuk haklarını kullanmaları. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 37-53. uri: http://hdl.handle.net/11607/2750
• Turan, S. (2011). Masalların çocuk hakları bağlamında çözümlenmesi “Her Güne Bir Masal” adlı kitap üzerine bir inceleme (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veri tabanından erişildi.
• Türkyılmaz, M. & Kuş, Z. (2014). İlköğretim 100 temel eserde çocuk hakları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 39-63.
• Uluç, F. Ö. (2008). İlköğretim programlarında çocuk hakları (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi veri tabanından erişildi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.