Forestry And Forest Management In Aydın Sanjak In The Late 19th Century

Yıl 2023, , 103 - 119, 27.12.2023

Aysun Sarıbey Haykıran , Fatma Özlem Güren

https://doi.org/10.30803/adusobed.1385917

Öz

Forests, as one of our important natural resources that have met many needs of humanity from ancient times to the present, were accepted as areas that everyone could freely benefit from in the Ottoman Empire until the 19th century. The rich forest presence on the lands of the Ottoman Empire, which spanned three continents, had considered as a natural resource like air and water for many years. At the Industrial Age this situation changed and became much more comprehensive with the newly developed forestry policies. Under the influence of the Tanzimat Period, a chain of reforms as the firs stepof industrilization in the field of forestry were taken in 1840, and a unit for forestry administration was formed. The forestery administration with the advisory of French experts, continued its development under the supervisions of different ministries.
In this study, forest flora and forestry activities in the Sanjak of Aydın in Aydın Province that has drown attention among the distinguished provinces with its fertile lands, rich production and mines from the ancient times to the present day are examined, and their contributions to the Ottoman economy are discussed as well. The sources of this study are -apart from second hand sources and the yearbooks of Aydın Province.

Anahtar Kelimeler

19th century, Forest, Forestry, Forest Management, Aydın

19. Yüzyılın Sonlarında Aydın Sancağı’nda Ormancılık Ve Orman İdaresi

Öz

İlkçağlardan günümüze insanlığın birçok ihtiyacının giderildiği önemli doğal kaynaklarımızın başında gelen ormanlar, 19. yüzyıla gelinceye kadar Osmanlı İmparatorluğu için herkesin serbestçe faydalanabileceği alanlar olarak kabul edilmiştir. Üç kıtaya yayılan Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerindeki zengin orman varlığı uzun yıllar boyunca hava ve su gibi doğal bir kaynak olarak görülmüştür. Endüstri Çağı’na girilmesi ile birlikte bu durum değişmiş ve geliştirilen orman politikaları ile daha kapsamlı bir hal almıştır. Tanzimat reformlarının etkisiyle 1840 tarihinde ormancılık alanında kurumsallaşmanın ilk adımları atılarak ormancılık idaresi kurulmuştur. Farklı nezaretlere bağlı olarak gelişimini sürdüren ormancılık idaresinin şekillenmesinde Fransız uzmanlardan da faydalanılmıştır.
Bu çalışmada Antik Çağ’dan günümüze kadar verimli toprakları, zengin yeraltı ve yerüstü kaynakları ile seçkin vilayetler arasında yer alan Aydın Vilayeti’ne bağlı Aydın Sancağı’nın orman florası ile sancak dâhilindeki ormancılık faaliyetleri ele alınacak ve Osmanlı ekonomisine katkıları ortaya konulmaya çalışılacaktır. Ayrıca çalışmada orman idaresi alanındaki reformlar Aydın Sancağı özelinde değerlendirilecektir. Çalışmanın kaynaklarını Aydın Vilayet Salnameleri ve konuya ilişkin ikinci el literatür oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

19. yüzyıl, Orman, Ormancılık, Orman İdaresi, Aydın Sancağı

Kaynakça

• Düstur, Tertib-i Evvel, II. Cilt.
• H. 1296 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1297 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1299 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1300 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1301 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1302 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1308 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1311 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1312 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1313 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1314 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1315 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1316 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1317 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1319 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1320 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1321 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1323 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1326 Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi.
• H. 1287 Tarihli Salname-i Devlet-i Aliyye. “Ormanlarımız, Aydın Vilayeti Ormanları”, Orman ve Maadin Mecmuası, 1 Teşrin-i Sani 1301, Aded 17.
• Ali Cevad, (1313). Memâlik-i Osmânîyenin Tarih ve Coğrafya Lûgâtı. C. 3, Dersaadet: Mahmud Bey Matbaası.
• BAŞARAN, M., & SARIBEY HAYKIRAN, A. (2020). “H. 1261/M. 1845 Tarihli Nüfus Sayımına Göre Karaosmanoğlu Yakup Paşa Yönetiminde Aydın Güzelhisarı”. Near East Historical Review. 10/2 (April): 59-128.
• BAŞKAN, A. (2016). 1876-1909 Balkan Vilayetlerindeki Ormanlar ve Ormancılık Faaliyetleri, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bitlis.
• ÇAĞLAR, Y. (1985). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ormancılık ve Gelişimi”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. C. 6, İstanbul: İletişim Yayınları, 1563-1574.
• ERASLAN, İ. (1989). Türkiye’de Ormancılık Öğretim ve Eğitim Kurumlarının Tarihsel Gelişimi. İstanbul: Ormancılık Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.
• ERDEM, S., & BAŞKAN, A. (2016). “Osmanlı Devleti’nin Orman ve Orman Alanlarının Kullanımı ve Buna Yönelik Hukuki Düzenlemeler”. The Journal of Academic Social Science Studies. 42, Winter III: 283-304.
• GÜMÜŞ, C. (2016). “Cibal-i Mubahadan Devlet Ormancılığına Türkiye’nin Ormancılık Serüveni”. Türkiye’nin Ormancılık Serüveni, Örgütlenmesi ve Ormancılıkta Kadının Yeri. Ankara: Türkiye Ormancılar Derneği, 1-43.
• GÜMÜŞ, C. (2018). Türk Orman Devrimi. Ankara: Türkiye Ormancılar Derneği.
• GÜRAN, T. (1997) Osmanlı Devleti’nin İlk İstatistik Yıllığı 1897. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• KESKİN, Ö. (2005). Orman ve Ma’âdin Nezâreti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul.
• KILIÇ, E. (2018). “Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Odun Dışı Orman Ürünleri”, BTU 4. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 4-6 Ekim 2018, Bursa: 517-518.
• KOÇ, B. (2005). “1870 Orman Nizamnâmesi’nin Osmanlı Ormancılığına Katkısı Üzerine Bazı Notlar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 24, S. 37, 231-257.
• Kollektif, (1982). “Aydın”. Yurt Ansiklopedisi, Türkiye İl İl: Dünü, Bugünü, Yarını. C. 2, İstanbul: Anadolu Yayıncılık, 966-1105.
• SARIBEY HAYKIRAN, A. (2019). “Osmanlı Ekonomisinde Ormancılığın Yeri: XIX. Yüzyılda Aydın Vilayeti’nde Ormanlar ve Ormancılık Faaliyetleri”. Klasikten Moderne Osmanlı Ekonomisi (Kurumlar-Uygulamalar), Ed. Arif Bilgin, Burhan Çağlar, İstanbul: Kronik Kitap, 209-222.
• SARIBEY HAYKIRAN, A. (2022). “19. Yüzyıl Sonlarında Nazilli Kazası'nda Orman Varlığı ve İdaresi”. Akkurnaz, S. - Sepetçioğlu, T. E. – Özver, A. (Ed). Kurtuluşunun 100. Yılında Geçmişten Geleceğe Nazilli. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 235-246.
• SARIBEY HAYKIRAN, A. (2022). “Atatürk Dönemi Ormancılık Politikası”. Atatürk Ansiklopedisi. (Erişim Tarihi: 3.11.2023). https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ataturk-donemi-ormancilik-politikasi/
• SARIBEY, A. (2006). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Aydın’da Yönetim, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.