Borsa İstanbul Sürdürebilirlik-25 Endeksinde Yer Alan İşletmelerin Finansal Oranlarının Dupont Analizi İle İncelenmesi

Yıl 2024, , 79 - 105, 28.06.2024

Hatice Başkaya , Abdullah Özdemir

https://doi.org/10.30803/adusobed.1467926

Öz

Küreselleşme sürecinde, ekonomik ve çevresel koşulların hızla değişmesi işletmeleri belirsizlikle karşı karşıya bırakmaktadır. Bu nedenle, işletmeler başarılı olmak ve sürdürülebilirliklerini sağlamak için rekabet avantajı elde etmek adına politikalar izlemektedirler. Günümüzde, işletmelerin temel amacı olan kâr maksimizasyonu artık yeterli görülmemektedir. Bunun yerine, işletmelerin çevresel, sosyal ve yönetişim kriterlerini göz önünde bulundurarak uzun vadeli değer yaratması gerekmektedir. Bu kapsamda, sürdürülebilir finans, sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek için önem taşımaktadır. Türkiye ve dünya genelinde, sürdürülebilir finans kavramları ve uygulama ilkeleri geliştirilmekte ve etkinlikleri artırılmaktadır. Bu doğrultuda, 2022 yılından itibaren Borsa İstanbul Sürdürülebilirlik-25 endeksi oluşturulmuştur.
Bu çalışmanın ana amacı, BIST Sürdürülebilirlik-25 Endeksi'nde yer alan şirketlerin finansal performanslarını Dupont tekniğiyle analiz etmektir. Dupont analizi, bilanço ve gelir tablosu gibi temel finansal raporları analiz ederek yatırım getirisini hesaplamaktadır. Bu doğrultuda, BIST Sürdürülebilirlik endeksi kapsamında yer alan 25 işletmenin 2022 ve 2023 mali tabloları kullanılarak Dupont analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, belirli sektörlerde öne çıkan işletmelerin kârlılık açısından lider konumda olduğu ancak varlık yönetimi alanında bazı zorluklarla karşı karşıya olduğu görülmüştür. Özellikle bankacılık sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin net kâr marjı açısından öncü olduğu, holding ve yatırım şirketlerinin ise genel olarak sektör ortalamasının altında kaldığı belirlenmiştir. Benzer şekilde, imalat, taş ve metal sektörlerinde bazı işletmelerin özkaynak kârlılığı açısından sektör ortalamasının üzerinde performans sergilediği ancak diğerlerine göre daha alt sıralarda yer aldığı tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için özellikle bankacılık sektöründe risk yönetimi ve dijitalleşmenin artırılması, imalat sektöründe teknolojiye yatırım yapılarak maliyetlerin azaltılması ve diğer sektörlerde sürdürülebilirlik odaklı stratejilere yatırım yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Finans, BIST Sürdürebilirlik Endeksi, BİST Sürdürebilirlik-25 Endeksi, Dupont Analizi

Analysis Of Financial Ratios Of Companies in Borsa Istanbul Sustainability-25 Index Using Dupont Analysis

Öz

In the process of globalization, rapid changes in economic and environmental conditions leave businesses in uncertainty. Therefore, businesses are adopting policies to gain competitive advantage and ensure their sustainability. Nowadays, profit maximization, which is the fundamental goal of businesses, is no longer considered sufficient. Instead, businesses need to create long-term value by considering environmental, social, and governance criteria. In this context, sustainable finance is important to support sustainable development. Globally and in Turkey, understanding and implementation principles of sustainable finance are being developed and their effectiveness is being increased. In line with this, the Borsa Istanbul Sustainability-25 index has been created since 2022.
The main purpose of this study is to analyse the financial performance of companies listed in the BIST Sustainability-25 Index using the DuPont technique. The DuPont analysis calculates investment return by analysing basic financial reports such as balance sheet and income statement. In this regard, DuPont analysis was conducted using the financial statements of 25 companies listed in the BIST Sustainability Index for the years 2022 and 2023. According to the analysis results, although some companies stand out in terms of profitability in certain sectors, they face some challenges in asset management. It was observed that companies operating in the banking sector are pioneers in terms of net profit margin, while holding and investment companies generally fall below the sector average. Similarly, although some companies in the manufacturing, stone, and metal sectors perform above the sector average in terms of return on equity, they rank lower compared to others. In this regard, especially in order to ensure sustainability, it is necessary to increase risk management and digitization in the banking sector, reduce costs by investing in technology in the manufacturing sector, and invest in sustainability-focused strategies in other sectors.

Anahtar Kelimeler

Sustainable Finance, BIST Sustainability Index, BIST Sustainability-25 Index, Dupont Analysis

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, T. & FİDAN, A. (2023). Türkiye’de Ulaştırma Firmalarının Finansal Performansı ve Piyasa Değerini İncelemede Panel Dupont Regresyon Yaklaşımı, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 97, ss. 99-112.
• AJMERA, B. C. (2012). Analysis of Financial Health of Banking İndustry Through Dupont model, Global Journal of Research in Management, 2(2), pp. 58-75.
• AKYÜZ, F.- YEŞİL, T.- KARA, E. (2019). “İşletmelerin Dupont Karlılık Analiziyle Performansının Belirlenmesi: Borsa İstanbul İmalat Sektörü Örneği”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 83, ss. 61-84.
• ALMAZARİ, A. A. (2012). “Financial Performance Analysis Of The Jordanian Arab Bank by Using The Dupont System of Financial Analysis”, International Journal of Economics and Finance, 4(4), pp. 86- 94.
• ARSLAN, E., & BORA, A. (2021). Türk Bankacılık Sektöründe Mevduat Bankalarının Finansal Performanslarının Dupont Sistemine Göre İncelenmesi: 2015-2019 Dönemi, OPUS International Journal of Society Researches, 18(43), ss. 6356-6376.
• ARSLAN, Ö., & ÜLKER, Y. (2021). İmalat Sektörünün Finansal Durumunun Dupont Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 16(1), ss. 51-66.
• AYUSTIN, I., RENOISTY, F., SUNARDI, N. (2023). Analysis of Financial Performance Assessment Based on The Dupont System on Pharmaceutical Industry Companies, Indonesian Development of Economics and Administration Journal, 2(1), August, pp. 53-72.
• BALAJ, D. (2015). A Comparison of Financial Performance of Domestic and Foreign Banks in Kosovo by Using Dupont Model, Acta Universitatis Danubius. Œconomica, 11(6), pp. 71-86.
• BEYAZGÜL, M., ÖCEK, C. & KARADENİZ, E. (2022). Covid-19 salgınının kara, deniz ve havayolu yolcu taşımacılığı sektörlerinin likidite ve finansal başarısızlık risklerine etkisinin analizi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), ss. 282-300.
• BİLGİLİ, C.; ÖZDEMİR, A. (2010). “Türkiye’de Kamu Bankalarının Özelleştirilmesi: Dupont Analizi Tekniği ile T. Halk Bankası Örneği üzerine Bir Araştırma”, Sermaye Piyasası Dergisi, Ekim-Aralık Sayı: 4, ss. 121-131.
• BORSA İSTANBUL (BİST), (2024). Sürdürülebilirlik Endeksleri, https://borsaistanbul.com/tr/sayfa/165/bist-surdurulebilirlik-endeksleri (Erişim Tarihi: 04.04.2024).
• ÇABUK, A.; BAŞAR, A. B.; SEVİM, Ş.; KARAGÜL, A. A.; SAYILIR, Ö, SEVİM, E., (2013). Mali Analiz, AÖF Yayınları, Eskişehir.
• ÇAKALI, K. R. (2021). İşletmelerde Finansal Performans Analizi: Dupont Modeli Uygulaması. İşletme Bilimi Özgün Çalışmaları, Duvar Yayınları, ss. 122-142.
• DAVER, G.; KÜÇÜKKOCAOĞLU, G. (2019). Turkish Banking Sector Performance Analyses. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19), ss. 382-402.
• DEĞERLİ, I. (2022). Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) Hedeflerine Ulaşılmasında Sürdürülebilir Finansın Rolü, Avrupa Birliği Araştırma Raporu, https://www.ab.gov.tr/siteimages/birimler/empb/abb_ab_aratirmalari_srdrlebilir_finans_emdb_id.pdf, (Erişim Tarihi: 01.04.2024).
• Doğanlar Mobilya Grubu, (2022). 2022 Faaliyet Raporu, https://doganlarmobilyagrubu.com/Files/yatirimci-iliskileri/finansal-veriler/faaliyet-raporlari/Do%C4%9Fanlar%20Mobilya%20Grubu%2031.12.2022%20Faaliyet%20Raporu%20(Final).pdf, (Erişim Tarihi: 28.03.2024).
• HERCIU, M., OGREAN, C.; BELASCU, L., (2011). “A Dupont Analysis of the 20 Most Profitable Companies in the World”, International Conference on Business and Economics Research. IACSIT Press, 1; pp. 45-48. Kamuoyunu Aydınlatma Platformu (KAP), www.kap.gov.tr (Erişim Tarihi:25.03.2024).
• Kamuyu Aydınlatma Platformu, (KAP) (2024). BIST Sürdürülebilirlik Endeksi Şirketleri, https://www.kap.org.tr/tr/Endeksler (Erişim Tarihi: 04.04.2024).
• KAWURI, A. L. (2022). Financial Performance Analysis Using the Dupont System Method: A Case Study, Proceedings of the 3rd Asia Pacific International Conference on Industrial Engineering and Operations, Management, September 13-15, pp. 1256-1265.
• KEFE, İ. (2023). Ulaştırma Sektörünün Finansal Performansının Dupont Finansal Analiz Sistemi Kullanılarak İncelenmesi. The Journal of Academic Social Science, 145(145), ss. 247-262.
• KOŞAN, L.; KARADENİZ, E. (2013). Türk İmalat Sektöründe Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Finansal Performansının Dupont Analiz Tekniğiyle İncelenmesi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), ss. 45-62.
• LISTIARTI, A. A. N., PRATIWI, C. W. & TRIMULYANI, S. (2022). Comparison of Financial Performance During Covid-19 Pandemic: A Case Study At Transportation And Logistics Sector Listed in IDX. Nominal: Barometer Riset Akuntansi dan Manajemen, 11(2), pp. 247- 269.
• Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK), www. mkk.com.tr (Erişim Tarihi:27.03.2024).
• Migros, (2022). İyi Gelecek, https://migroskurumsalstr.blob.core.windows.net/migroskurumsalstr/migros-entegre-faaliyet-raporu-2022-tr-638143321091078236.pdf (Erişim Tarihi:08.04.2024).
• OECD, (2001). Strategies for Sustainable Development- Practical Guidance For Development. OECD Publications Service, Paris.
• ÖZMAN, H., (2022). Sosyal Sorumluluklara Yönelik Yeni Nesil Fon Türü: Sürdürülebilir (ESG) Yatırım Fonları, Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi BSPAD, 6 (13), ss. 1-20.
• Pegasus, (2022). Sürdürülebilirlik 2022 Raporu, https://www.pegasusyatirimciiliskileri.com/medium/image/2022-yili-faaliyet-raporu_1276/view.aspx (Erişim Tarihi: 10.03.2024).
• PİLATİN, A.; KARAMUSTAFA, O. (2023). 2008 Küresel Finans Krizinin Borsa İstanbul’da İşlem Gören Şirket Kârlılıklarına Etkisi, Journal of Economics, Finance and Sustainability, 1(1), ss. 32-62.
• RAHMAN, M. Z.; MIA, R. (2018). Deconstruction of ROE: An implementation of Dupont model on selected Bangladeshi Commercial Banks. International Journal of Economics and Financial Research, 4(6), pp. 165-170.
• ROOPLATA, P. (2016). Dupont Analysis of Nationalised Banks in India. International Journal of Management, IT and Engineering, 6(12), pp. 211-223.
• SCHOENMAKER, D. (2017). Investing for the Common Good: A Sustainable Finance Framework, Bruegel Essay And Lecture Series.
• Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), (2021). Yeşil Borçlanma Aracı ve Yeşil Kira Sertifikası Rehberi Taslak Metini, https://www.spk.gov.tr/Sayfa/Dosya/1350, (Erişim Tarihi: 02.04.2024).
• SHEELA, S. C.; KARTHIKEYAN K. (2012). Financial Performance of Pharmaceutical Industry in India using Dupont Analysis, European Journal of Business and Management, 4(14), pp. 84-91.
• TIJJANG, B., SUDIRMAN, I., EFENDY, T. (2020). Analysis of Dupont System in Measuring the Financial Performance IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM), 22(10), October, pp. 53-58.
• Türk Havayolları (THY), (2022). 2022 Sürdürülebilirlik Raporu, https://investor.turkishairlines.com/documents/surdurulebilirlik/2022-surduruleblrlk-raporu.pdf (Erişim Tarihi: 01.04.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, (2024). Taksonomi, https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesil-mutabakat/surdurulebilir-finansman/taksonomi