Sikkeler Işığında Alabanda’nın Siyasi ve Kültürel Tarihi’ne Kısa Bir Bakış

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 298 - 324, 27.04.2018

Sedat Akkurnaz

https://doi.org/10.30803/adusobed.410456

Öz

Bu makalede, 2011-2013 yılları arasında, üç sezon
Alabanda Ören Yeri’nde yaptığımız çalışmalar sırasında ele geçen ve Katalog 1-11’de gösterilen sikkeler ile
Katalog 12-27’de yer alan Alabanda
basımı sikkelerden bazı önemli örnekler ele alınmıştır. Söz konusu sikkelerin
sunduğu bilgiler ışığında, Alabanda Antik Kenti’nin siyasi, dini, ekonomik ve
kültürel tarihi hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. MÖ 4. yy.dan başlayarak,
yakın tarihimize kadar kesintisiz iskan gören Alabanda Ören Yeri’ndeki kültür
izleri sunulmuştur. Kentin Hellenistik Dönem tarihi üzerinde durulmuş, özelikle
MÖ 2. yy.da yaşadığı siyasi değişimler sikkeler üzerinden takip edilmiştir. MÖ
3. yy.ın sonlarında Seleukhos Krallığı yönetiminde iken Antiokheia ismini
aldığı, MÖ 188’deki Apameia Barışı ile Rhodos idaresine geçince isminin tekrar
Alabanda olduğu, MÖ 167 yılında bağımsızlığa kavuştuğu, kent sikkelerinden
örnekler verilerek, anlatılmıştır. Strabon, Vitruvius ve Plinius gibi antik
yazarların anlatımları dikkate alınarak, kentin Geç Hellenistik ve Roma
İmparatorluk Dönemi’ndeki ekonomik ve kültürel durumu anlamaya çalışılmıştır.
Kentin başlıca geçim kaynakları olan tarım ve madencilik faaliyetleri antik
yazarlar ve günümüz bilgileri ışığında yorumlanmış, Alabanda’nın refah düzeyi
ve ekonomik hayatı hakkında bilgiler verilmiştir. Alabanda basımı sikkeler
üzerindeki tasvirler değerlendirilmiş, kentte saygı ve tapkı gören tanrı ve
tanrıçaların, Seleukhos, Rhodos ve Roma İmparatorluğu gibi siyasi otoritelerin kült
kimlikleri irdelenmiştir. Alabandos, Apollon, Zeus, Artemis, Dionysos, Athena
ve Tanrıça Roma’nın Alabanda pantheonunda yer aldığı belirlenmiştir. Gerek kent
içindeki kalıntılar, gerekse ele geçen sikkeler ve diğer buluntular
incelenerek, kentin Geç Antik Dönem ve sonrası hakkında bilgiler sunulmuş, Bizans
Dönemi’nde yaşadığı çalkantılar ve değişim takip edilmeye çalışılmıştır. Yakın
tarihe kadar Araphisar olarak anılan yerleşimin Türk-İslam Dönemi’ne ait
kalıntıları ve eserleri tanımlanıp, değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Alabanda, Sikkeler, Karia, Anadolu, Arkeoloji

An Overview on the Political and Cultural History of Alabanda in the light of Coins

Öz

In this
paper, the coins found during the excavations in Alabanda from 2011 to 2013
–presented in Catalog 1-11–– and some of the most significant examples of
Alabanda minted coins – presented in Catalog 12-27— are examined. In light of
the information gathered from these coins, the political, religious, economic
and cultural history of Alabanda is discussed. The cultural traces in the city,
which was inhabited starting from 4th century BC to contemporary times, are
presented. The development of Alabanda in Hellenistic Period is emphasised and
particularly the political changes could be traced through the coins. At the
end of 3rd century BC, under the rule of Seleucid Empire the city became known
as Antiokheia, however with the Treaty of Apamea of 188 BC, its rule was handed
over to Rhodes and the name reverted to Alabanda. The city gained its freedom
in 167 BC. These events are explained in detail with examples from the coinage
of the city. The economic and cultural stance of the city in Late Hellenistic
Period and under the Roman Empire are interpreted in consideration of the
writings from ancient sources as Strabo, Vitruvius and Pliny. Farming and
mining were the main sources of income and they are analysed through the
information given by ancient sources and learned today. The level of prosperity
and economical life in Alabanda are presented. The depictions on the coins
minted in Alabanda are described; the gods and goddesses that were revered and
worshipped in the city and the cult identities of political authorities such as
Seleucids, Rhodes and Roman Empire are analysed. Alabandos, Apollon, Zeus,
Artemis, Dionysos, Athena and Goddess Roma have been found to be in pantheon of
Alabanda. Remains in the city, the coins found and other finds are examined,
information about city’s circumstances in Late Antiquity and following years
are given and its turbulences and changes throughout the Byzantine Era are laid
out as information at hand permitted. Turkish-Islamic remains and artefacts
found in the settlement known as Araphisar are described and examined.

Anahtar Kelimeler

Alabanda, Coins, Caria, Anatolia, Archaelology

Kaynakça

• ANTİK KAYNAKLAR
• Cicero Marcus Tullius Cicero, De Natura Deorum.
• Livius Titus Livius, Ab Urbe Condita Libri
• Plinius Gaius Plinius Secundus, Naturalis Historia.
• Stephanos Byzantios Stephanos Byzantios, Ethnika.
• Strabon Strabon, Geographika.
• Vitruvius Marcus Vitruvius Pollio, De Architectura.
• MODERN KAYNAKÇA
• Akkurnaz, S. (2017). Antik Dönem Sonrası Alabanda. Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (22-25 Ekim 2014-Aydın). Efeler Belediyesi Kültür Yayınları 3, 1-14.
• Arslan, M. A.–Şenol, M. (2012). Aydın İli Çevre Durumu Raporu, T.C. Aydın Valiliği. Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü. Aydın.
• Artuk, İ.–Artuk, C. (1974). İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu Cilt 2. Milli Eğitim Basımevi. İstanbul.
• Ateşlier, S. (2012). Alabanda: Karia’nın Mimarlar Kenti. Aydın Kültür ve Turizm Dergisi 4, 78-84.
• Ateşlier, S. (2014). On The Excavations of The Zeus Temple of Alabanda. Anatolia Antiqua XXII, 247-254.
• Ateşlier S.–Akkurnaz S. (2014). 2011–2012 Yılı Alabanda Kazıları. 35. Kazı Sonuçları Toplantısı 3.Cilt, 482–498.
• Aydın-Tavukçu, Z. (2015). Alabanda: Tarihi Coğrafya, Topoğrafya, Araştırma ve Kazılar. Atatürk Üniveristesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 35, 223-256.
• Babelon, E. (1898). Inventaire sommaire de la Collection Waddington. Paris.
• Bağdatlı, F. (2001). Alabanda Apollon Isothimos Tapınağı. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi). Aydın.
• Bağdatlı, F. (2006). Alabanda Sikkelerinde Apollon Isothimos. Anadolu Arkeolojisine Katkılar 65. Yaşında Abdullah Yaylalı´ya Sunulan Yazılar. Edt.T. Takaoğlu. Hitit Color. İstanbul, 225-231.
• Baldus, H. R. (2006). Sylloge nummorum graecorum Deutschland: Staatliche Münzsammlung München, 22. Heft Karien, Nr.1-714. Hirmer Verlag. München.
• Bean, G. E. (2000). Eskiçağda Menderes’in Ötesi. Çev. P. Kurtoğlu. Arion Yayınevi. İstanbul.
• Bloesch, H. (1987). Griechische Münzen In Winterthur, Band II. Winterthur.
• Boehringer, C. (1972). Zur Chronologie mittelhellenistischer Münzserien, 220-160 v. Chr. Walter de Gruyter.
• Cohen, G. M. (1996). The Hellenistic Settlements in Europe, the Islands and Asia Minor. University of California Press.
• Çoban, E. (2013). Karya Bölgesi (Muğla) Antik Süstaşlarının Mineralojik ve Gemolojik Açıdan Araştırılması ve Bölgedeki Mineral ve Kayaçlarla İlişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doğal Yapı Taşları ve Süs Taşları Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi). İzmir.
• Diehl, C.–Cousin G. (1886). Inscription d'Alabanda en Carie. Bulletin de Correspondance Hellénique Vol.10, 299–314.
• Edhem Bey, H. (1905). Fouilles d'Alabanda en Carie. Comptesrendusdesséances de l'Académiedes Inscriptions et Belles-Lettres Vol. 49, Issue 4, 443- 459.
• Edhem Bey, H. (1906). Fouilles d'Alabanda. Rapport sommaire sur la seconde campagne (1905). Comptesrendusdesséances de l'Académiedes Inscriptions et Belles-Lettres Vol. 50, Issue 6, 407-422.
• Fowler, H. N. (1906). Archaeological News. American Journal of Archaeology Vol. 10, No.1, 89-136.
• Grande, L.–Augustyn, A. (2009). Gems and Gemstones: Timeless Natural Beauty of the Mineral World. University of Chicago Press. Chicago.
• Günel, S. (2006). A New Early Settlement on the Plain of Çine (Marsyas) in Western Anatolia: Tepecik Höyük in the Light of Surface Survey. Hayat Erkanal’a Armağan, Kültürlerin Yansıması/Studies in Honor of Hayat Erkanal, Cultural Reflections. Edt. A. Erkanal-Öktü et al. Homer Kitabevi. İstanbul, 401-410.
• Güney, H. (2012). İzmir Arkeoloji Müzesi’ndeki Süstaşı Ürünlerin (Mühür Taşları ve Törensel Taşların) ve Süstaşlı Antik Mücevherlerin Arkeo-Gemolojiksel İncelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doğal Yapı Taşları ve Süs Taşları Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi). İzmir.
• Gür, Y. (2014). Alabanda Batı Nekropolü'ndeki Lahitler. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi). Aydın.
• Güzel, M. 2014. 2012 Kazı Sezonu Alabanda Antik Kenti Sırlı Bizans Seramikleri. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü (Bitirme Tezi). İstanbul.
• Head, B. V. (1897). Catalogue of the Greek Coins of Caria, Cos, Rhodes, BMC; Vol. 19. Oxford University Press. London.
• Hirschfeld, G. (1894). Antiocheia. RE I. 2, 2447.
• Jones, C. P. (2002). Epicraphica. Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 139, 108-116.
• Kent, J. P. C. (1994). The Roman Imperial Coinage, Volume X:The Divided Empire and the Fall of the Western Parts, AD 395 – 491. London.
• Kraft, K. (1972). Das System Der Kaiserzeitlichen Münzpragung in Kleinasien. Gebr. Mann Verlag. Berlin.
• Lindgren, H. C.–Kovacs F. L. (1985). Ancient Bronze Coins of Asia Minor and The Levant from Lindgren Collection. California.
• Marchese, R. T. (1976). A History of Urban Organization in the Lower Maeander River Valley: Regional Settlement Patterns to the Second Century A.D. New York.
• Morkholm, O. (2000). Erken Hellenistik Çağ Sikkeleri. Çev. O. Tekin. Homer Kitabevi. İstanbul.
• Meadows, A. R. (2008). Alabanda in Caria, A Hellenistic City and its Coinage. Unpublished DPhil thesis. Oxford.
• Özcan, F. (2012). Grek ve Roma Dünyasında Gül. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı:16/2, 1-29.
• Pearce, J. W. E. (1951). The Roman Imperial Coinage, Volume IX: Valentinian I to Theodosius I. London.
• Pişkin Pişkin, C. (2007). Antik Çağda Karia Bölgesinde Dionysos Kültü ve Şarap Üretimi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi). İzmir.
• Sarbas, B.–Topper, W. (1993). Mn Manganese: Natural Occurrence. Minerals (Native metal, solid solution, silicide, and carbide. Sulfides and related compounds. Halogenides and oxyhalogenides. Oxides of type MO). Springer-Verlag. Berlin.
• Sear, D. R. (1979). Greek Coins and Their Values Vol II; Asia and North Africa. Seaby Publications. London.
• Sear, D. R. (1987). Byzantine Coins and Their Values. London.
• Seyrig, H. (1973). Trésors monétaires séleucides: Trésors du Levant anciens et nouveaux Vol. 2. Librairie orientaliste P. Geuthner. Paris.
• Sina, A. (2002). Karia Tanrıları ve Kültleri. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı-Eskiçağ Tarihi, (Doktora Tezi). Ankara.
• Şahin, C. (2008). Aydın/Çine Yöresi Gözlü Gnayslarının Zenginleşebilirliğinin Araştırılması. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Maden Mühendisliği Bölümü, Cevher Hazırlama Anabilim Dalı, (Yüksek Lisans Tezi). İzmir.
• Umar, B. (1999). Karia. İnkılap Yayınları. İstanbul.
• Uygun, A.–Gümüşçü, A. (2000). Çine Asmasifi (Gb-Anadolu) Albit Yataklarının Jeolojisi ve Kökeni. Maden Tetkik ve Arama Dergisi Sayı 122, 25-32.
• Van Meter, D. (1991). The Handbook of Roman Imperial Coins, A Complete Guide to the History, Types and Values of Roman Imperial Coinage: A Catalog Of All Major Types Issued From 27 BC Through 498 AD. New Hampshire.
• Yener, E. (2001) Alabanda Antik Kenti Kazı, Temizlik ve Çevre Düzenleme Çalışmaları 1999. 11. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 5-16.
• Yener, E. (2002). Alabanda Antik Kenti Kazı, Temizlik ve Çevre Düzenleme Çalışmaları. 12. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu-Kuşadası 2001, 179-190.
• Yener, E. (2005). Alabanda Antik Kenti Kazı, Temizlik ve Çevre Düzenleme Çalışmaları. 14. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 117-124.
• Yener, E. (2007). Alabanda Antik Kenti Kazı, Temizlik ve Çevre Düzenleme Çalışmaları 2005. 15. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu-Kuşadası 2006, 171-180.