Taşrada Eğitim-Öğretim Faaliyetlerinin Başlangıcı ve Atatürk Dönemi Sonrasına Yansımaları (1876-1945)

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 186 - 206, 29.12.2021

Muhammet Nimet Çavuş

https://doi.org/10.30803/adusobed.996858

Öz

Avrupa, Amerika ve bazı Anglosakson ülkelerinde ekonomik sistemi geliştirmek için gıda ve hammadde kaynaklarını öğrenme ve merkeze uzak yerlerin insanını eğitme konusunda XIX Yüzyıl sonlarından itibaren çalışmalar başlatılmıştır. Bu çalışmalarda şehir-kır ayrımına gidilmemiştir. Dünyada ve Türkiye’de taşrada yaşayan halkın eğitimi hakkında en iktisadi yöntem olarak uygulamalı tarım öngörülmüştür. Türkiye’de taşraya yönelik eğitim çalışmaları XIX. yüzyılın başlarında başlamıştır. 1824’te Darülmualliminler ile başlayan bu çalışmalar Meşrutiyet döneminde ivme kazanmıştır. İstanbul’da Ayamama Çiftliği’nde 10 Ocak 1846’da açılan Mekteb-i Zirai Şahane, Türkiye’de uygulamalı eğitim modelinin başlangıcı olmuştur. Türkiye’de ilk modern tarımsal eğitim böylece başlamıştır. Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyete kadar eğitim çalışmaları Başkent İstanbul ile sınırlı kalmıştır. Meşrutiyet’ten Millî Mücadele Dönemi’nin sonuna kadar savaşlar, iç isyanlar ve sosyo-ekonomik sıkıntılar içerisinde eğitim-öğretimde teşkilatlanmaya gitme, okul programlarında yenileşme çalışmalarının yapılmış olması yeni kurulan Türk Devleti’nin temellerini güçlendirmiştir. Özellikle I. Dünya Savaşı’nın yıkıcı sonuçlarından bir an önce kurtulabilmek için ziraat ile geçimini sağlayan taşra halkını yaşam bölgesinden koparmadan eğitme konusu önem kazanmaya başlamıştır. Devletler bağımsız ve eşit bir anlayış tesisinde taşradan şehre doğru etkili olabilecek eğitim konusuna yönelmişlerdir. Türkiye’de Meşrutiyetten Cumhuriyete ve hatta Atatürk’ün vefatına kadar yoğun olarak taşrada yaşayan halkın eğitilmesi ile ilgili ciddi çalışmalar yapılmıştır. Ancak bu çalışmalar siyasi, sosyo-kültürel ve ekonomik nedenlerden dolayı devam ettirilememiştir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Hükümet, Taşra, Toplum, Ziraat

Kaynakça

• TEVFİK, A. (1328). Darülmualliminler-Çiftlik Mektepleri, Yeni Mektep Dergisi, 9, 1-14.
• AKAGÜNDÜZ, Ü. (2020). II. Meşrutiyet Yıllarında Köylü Eğitimi Üzerine Düşünceler”, CTAD, 31, 49-78
• AKDOĞAN, E. M. (2016). Köy Enstitülerinde Eğitim Anlayışı ve Tarih ve Yurttaşlık Bilgisi Öğretimi. Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• AKYÜZ, Y. (2011). Osmanlı Döneminden Cumhuriyete Geçilirken Eğitim-Öğretim Alanında Yaşanan Düşünceler. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(1), 9-22
• AKYÜZ, Y. (1982). Türk Eğitim Tarihi: Başlangıçtan 1982’ye. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• AKYÜZ, Y. (2001). Türk Eğitim Tarihi. İstanbul: Alfa Kitabevi.
• AKYÜZ, Y. (2001). Başlangıçtan 2001’e Türk Eğitim Tarihi, İstanbul: Genişletilmiş sekizinci basım, Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti. Yayınları.
• ALİAĞAOĞLU, A. (2019). Tarihsel Süreçte Dünya'da ve Türkiye'de Tarım Coğrafyası Alanındaki Çalışmalar. Coğrafi Bilimler Dergisi 17(2), 367-383.
• ARMAOĞLU. F. (1988). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1918–1980). Ankara: Kronik Kitap Yayınları.
• ARSLAN, A. (2021). Türk Siyasetinde Köy Enstitüleri Tartışmaları. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• ATA, B. (2000). The Influence of an Amerıcan Educator (John Dewey) On The Turkish Educatıonal System”, The Turkish Year Book, 31, 119-130
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri. (2006). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, I,
• ATAY, F. R. (1930). 923 Çocuğu. Milliyet.
• AYHAN, A. (1998). Eğitim Fakültelerinin Yeniden Yapılandırılması ve Öğretmen Yetiştirme Sorunu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi 15
• AYSAL, N. (2005). Anadolu’da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri. Atatürk Yolu Dergisi, 35 (36), 67-82
• AYTAÇ, K. (2017). Köy Enstitüleri ve İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun Değerlendirmeleri. Sosyoloji Konferansları, 55 (I)
• BALTACIOĞLU, İ. H. (1935). Öğretmeni Köyde Yetiştirmek Yanlıştır. Yeni Adam, 17, 10-17
• BAŞAR, H. (2013). Satı Bey ve Eğitimle İlgili Görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, I (2), 97-109
• BİNBAŞIOĞLU, C. (2003). Çağdaş Eğitim ve Köy Enstitüleri. İzmir: Dikili Belediyesi Kültür Yayınları.
• Birinci Maarif Şûrası (17-29 Temmuz 1939): Çalışma Programı, Raporlar, Konuşmalar. (1939). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi. (1882). BOA, ŞD.550/59/5
• ÇEŞME, V. (2014). (2014). Halkalı Ziraat Mektebi: Eğitimi, Eğitimci Kadrosu, Örnek Çiftliği ve Yayınları. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XVI (1), 73-99
• DENT, H.C. (1946). Kasaba Köy ve Kır Halkının Koleji. London: Longsman Green And Co. LTD.
• Devrimci Parti Kendini Eleştirmeli. (19.04.1970). Milliyet
• DOĞANAY, H. COŞKUN. O. (2012). Tarım Coğrafyası. Ankara: Güncellenmiş II. Baskı, Pegem Akademi.
• DÖNMEZ, C. (2011). Atatürk ve Harf İnkılabı. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 27 (79), 37-70
• DURAN, A. (2017). Meşrutiyet Dönemi Eğitimdeki Yenileşme Hareketleri ve Cumhuriyet Dönemine Bıraktığı Miras. Cappadocia Journal of History and Social Science, 8, 62-77
• Düstur. (1940). III. Tertip. C. V. Ankara: Devlet Matbaası.
• Düstur. (1940). III. Tertip. C. XXI, Ankara: Ankara Devlet Matbaası.
• EDHEM NEJAD. (1911). Dârü’l-Mualliminler-Ziraat-Askerler. Sebilürreşad (Sırat-ı Müstakim), 5(122)
• ERGÜN, M. (1982). Atatürk Devri Türk Eğitimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• ERKEK, M. S. (2009). II. Meşrutiyet Döneminde Türk Eğitim Sistemindeki Gelişmeler ve Ethem Nejat Bey. Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• GİORGETTİ, F. M., BATIR, B. (2008). İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı Döneminde Eğitim Politikaları”, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 13 (14), 27-56
• GÜNAY, C. ABDULLAH. (2019). Köy Öğretmen Okullarının Osmanlıdaki Kökleri. Hazine ve Maliye Bakanlığı Takvim-i Vekayi, 7, 1-22
• https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/belgeler/stratejikplan.pdf. Erişim 19.06.2021
• İkinci Maarif Şûrası (15-21 Şubat 1943): Çalışma Programı, Raporlar, Konuşmalar. (1943). Ankara: Maarif Vekilliği Yayınları.
• KADIOĞLU, S. (2005). Osmanlı Döneminde Türkiye'de Ziraat Okulları Üzerine Notlar ve "Tedrisat-ı Ziraiye Nizamnamesi. Felsefe Bilim Araştırmaları Dergisi, 8, 239-257
• KİRBY, F. (1961). Türkiye’de Köy Enstitüleri. İstanbul: İmece Yayınları.
• KODAMAN, B. (1991). Abdulhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: TTK Yayınları.
• Komünizme Karşı Geniş Ölçüde Mücadele Açılıyor”, Cumhuriyet, 12 Ağustos 1950 Cumartesi
• Köy Kalkınması Açıkoturumunda Gürültü Çıktı, (03.10.1965). Milliyet.
• Köylü Çocukları Okulsuz Kalmamalı. (14.12.1961). Milliyet.
• KURT, Y. (07.05.2020). 1923 Çocuğu. Son Söz.
• M. ŞEYH NAFİ. (2002). Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı. Yayına Hazırlayan M. Ergün, T. Duman, S. Arıbaş, H. Dilaver, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• OĞUZKAN, T. (1956). Türkiye Cumhuriyeti'nde halk eğitimi. Ankara: Maarif Vekaleti.
• ÖZALP, R. A. (1983). Ataünal. Milli Eğitimde Kongreler ve Şuralar: Cumhuriyet Döneminde Eğitim. İstanbul: Milli Eğitim Yayınevi.
• ÖZTÜRK, C. (1996). Atatürk devri öğretmen yetiştirme politikası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÖZTÜRK, C. (1998). Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• RİCHTER, K. (2017). Post-War Agrarian Economic Policies (East Central Europe). İnternational Encyclopedia Of The First World War.
• SAKAOĞLU, N. (2003). Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• ŞENDİL, A. F. (2014). Osmanlıdan Cumhuriyete Orman Fakültesi. Yüksek Lisan Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi T.C. Tarihi ABD, TBMM Zabıt Cerideleri.
• T.C. Resmî Gazete. (1924). 1924 Tarih ve Sayı 68, Kabul tarihi 18.03.1924: Kanun No: 442.
• TEKELİ, İ., İLKİN, S. (1999). Osmanlı İmparatorluğunda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu. Ankara: TTK Yayınları.
• TOPRAK, G. N. T. (2008). Cumhuriyetin İlk Döneminde Türk Eğitim Sistemi ve Köy Enstitüleri. Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TÜRKMEN, İ. (2017). Rural Revitalization and the Village Institutes Experience in Turkey (1940-1954). European Journal of Multidisciplinary Studies 2 (6), 17-22
• URAN, H. (2008). Meşrutiyet-Tek Parti-Çok Parti Hatıralarım 1908-1950. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• ÜNAL, M. A. (2020). Köy Enstitüleri, Köy-Kent ve Tarım Kentleri Projeleri. Denizli Gazetesi.
• YEŞİL, H. (2020). Köy Enstitüleri Öncesi Öğretmen Yetiştirme Kurumları. Sanat ve İnsan Dergisi, 4(2), 37-47
• YILDIRIM, A., Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.