Sebepleri ve Sonuçlarıyla 15/16 Haziran Büyük İşçi Direnişi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 128 - 145, 29.06.2022

Tuba Özhazinedar

https://doi.org/10.30803/adusobed.1109489

Öz

Dünya tarihinde işçinin ortaya çıkması yerleşik düzene geçişle birlikte yavaş yavaş ortaya çıkmış, ekonomik ve sosyal gelişmelerle işçinin tanımı belirginleşmiştir. Sanayi devrimiyle birlikte hem işçinin görev tanımı netleşmiştir, hem de sanayileşmenin hızla artması, işçi sayısında niceliksel bir büyümeye sebep olmuştur. II. Dünya Savaşı’nın sonucunda ve akabinde meydana gelen Soğuk Savaş dönemi işçi hareketlerinin yoğunlukla yaşanmasına sebep olmuştur. Bununla birlikte meydana gelen istihdam sorunu, ekonomik krizlerin yarattığı huzursuzluk işçi grevlerine neden olmuştur. İşçilerin hem nicel hem de nitel olarak büyümesi işçilerin örgütlenmesini sağlamış ve işçiler sendikal birlikler kurmaya başlamıştır. Bu bağlamda işçi örgütlenmesinin gelişim süreci incelenmiştir. Sendikalaşmayla birlikte başlayan işçi örgütlemesi işçinin temel haklarının kazanımlarını hızlandırmış, hakların yasayla belirlenmesini sağlamıştır. İşçilerin her geçen gün bilinçlenmesi ve bilinç doğrultusunda haklarını talep etmesi hükümetleri endişelendirmiştir. Hükümetler, sendikaların haklarını kısıtlayacak bir dizi yasaları uygulama sokmak istemiş fakat beklemediği bir işçi direnişi ile karşılaşmıştır. İşçi sınıfının, sendikal haklarının ve hareketlerinin tarihsel süreci göz önünde bulundurularak tartışmayı amaçlayan çalışma; bu doğrultuda 15/16 Haziran işçi grevlerinin ortaya çıkmasındaki süreçleri ele almıştır. Bu süreç içerisinde 15/16 Haziran olaylarının ortaya çıkmasındaki gelişmeleri ülkenin siyasal, ekonomik ve toplumsal gelişmeleri göz önünde bulundurularak ele alınmıştır. Çalışmanın sonunda grevlerin meydana gelmesinde, işçi hareketinin toplumsal diğer olaylarla doğrudan ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

İşçi, Grev, Yasa, Sendika, İşçi Eylemleri, 15/16 Haziran Olayları

Sebepleri ve Sonuçlarıyla 15/16 Haziran Büyük İşçi Direnişi

Öz

Dünya tarihinde işçi sınıfının ortaya çıkması yerleşik düzene geçişle birlikte ortaya çıkmıştır. Meydana gelen ekonomik ve sosyal gelişmeler işçinin tanımı belirginleştirmiştir. Sanayi devrimiyle birlikte hem işçinin görev tanımı netleşmiştir, hem de sanayileşmenin hızla artması, işçi sayısında niceliksel bir büyümeye sebep olmuştur. II. Dünya Savaşı’nın sonucunda ve akabinde meydana gelen Soğuk Savaş dönemi işçi hareketlerinin yoğunlukla yaşanmasına sebep olmuştur. Bununla birlikte meydana gelen istihdam sorunu, ekonomik krizlerin yarattığı huzursuzluk işçi grevlerine neden olmuştur. İşçilerin hem nicel hem de nitel olarak büyümesi işçilerin örgütlenmesini sağlamış ve işçiler sendikal birlikler kurmaya başlamıştır. Bu bağlamda işçi örgütlenmesinin gelişim süreci incelenmiştir. Sendikalaşmayla birlikte başlayan işçi örgütlemesi işçinin temel haklarının kazanımlarını hızlandırmış, hakların yasayla belirlenmesini sağlamıştır. İşçilerin her geçen gün bilinçlenmesi ve bilinç doğrultusunda haklarını talep etmesi hükümetleri endişelendirmiştir. Hükümetler, sendikaların haklarını kısıtlayacak bir dizi yasaları uygulama sokmak istemiş fakat beklemediği bir işçi direnişi ile karşılaşmıştır. İşçi sınıfının, sendikal haklarının ve hareketlerinin tarihsel süreci göz önünde bulundurularak tartışmayı amaçlayan çalışma; bu doğrultuda 15/16 Haziran 1970’te gerçekleştirilen işçi grevlerinin ortaya çıkmasındaki süreçleri ele almıştır. Bu süreç içerisinde 15/16 Haziran olaylarının ortaya çıkmasındaki gelişmeleri ülkenin siyasal, ekonomik ve toplumsal gelişmeleri göz önünde bulundurularak ele alınmıştır. Çalışmanın sonunda grevlerin meydana gelmesinde, işçi hareketinin toplumsal diğer olaylarla doğrudan ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Grev, Yasa, Sendika, İşçi Eylemleri, 15/16 Haziran Olayları

Kaynakça

• Algül Süreyya, “Türk-İş ve Ap’nin Sendikal Yasaları Değiştirme Girişimi”, Edi: Aziz Çelik, Disk Tarihi: Kuruluş, Direniş, Varoluş (1967-1970), DİSK Yayınları, İstanbul, 2020.
• Ankut Nurullah, Sebebi ve Yarattığı Sonuçlar İtibarıyla 15-16 Haziran Büyük İşçi Direnişi- (Etkinlik Konuşmaları), Derleniş Yayınları, İstanbul, 2012.
• Aktay Nizamettin, Sendika Hakkı, Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası, Ankara, 1993.
• Ateşoğulları Kamil, 15-16 Haziran İki Uzun Gün ve Bir Uzun Yürüyüş, Birleşik Metal İşçileri Sendikası Yayınları, İstanbul, 2003.
• Ateşoğulları Kamil, İki Uzun Gün ve Bir Uzun Yürüyüş, 15-16 Haziran, Birleşik Metal-İş Yayınları, 2003.
• Aydın Zafer, Kanunsuz Bir Grevin Öyküsü Kavel 1963, Sosyal Tarih Yayınları, İstanbul, 2010.
• Aydın Zafer, “15-16 Haziran Büyük İşçi Direnişi,” Derinden Gelen Kökler, Birleşik Metal-İş Sendikası Yayınları, İstanbul, 2003.
• Çavdar Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950’den günümüze), Ankara, 1995.
• Çeçen Anıl, Türkiye’de Sendikacılık, Özgür İnsan, Ankara, 1973.
• Çelik Aziz, Aydın Zafer, Paşabahçe 1966 Gelenek Yaratan Grev, Tüstav Yayınları, İstanbul, 2006.
• Disk Tarihi, Kuruluş- Diriliş- Varoluş- 1967-1975, Edi: Aziz Çelik, DİSK Yayınları, İstanbul, 2020.
• Eyrenci, Öner, Sendikalar Hukuku, Banksis Yayınları, İstanbul, 1984.
• Harman Chris, Halkların Dünya Tarihi Taş Devrinden Yeni Binyıla, Çev: Uygur Kocabaşoğlu, Yordam, İstanbul, 2008.
• Güzel M. Şehmuz, İşçi Tarihine Bakmak, Sosyal Tarih Yayınları, İstanbul, 2008.
• Işıklı Alpaslan, Sendikacılık ve Siyaset, İmge Kitabevi, Ankara, 1990.
• Koç Yıldırım, Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi, Osmanlı’dan 2010’a, Epos Yayınevi, Ankara, 2010.
• Koç Yıldırım, Türkiye İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2003.
• Koray Meryem, Endüstri İlişkileri, Basisen Eğitim ve Kültür Yayınları, İzmir, 2008.
• Koray Meryem, Değişen Koşullarda Sendikacılık, Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı, İzmir, 1994.
• Makal Ahmet, Ameleden İşçiye, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
• Munck Ronaldo, Uluslararası Emek Araştırmaları, Ankara, Öteki Yayınevi, 1995.
• Öztürk Sırrı, İşçi Sınıfı – Sendikalar ve 15/16 Haziran Olaylar-Nedenleri-Davalar Belgeler-Anılar- Yorumlar, Sorun Yayınları, İstanbul, 2001.
• Pıçak Murat, Kadah Hamza, “Türkiye’de Sendikalaşmanın Tarihsel Gelişimi” Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları, Edi. Selçuk Koç, Sema Yılmaz Genç ve Kerem Çolak, Kocaeli Üniversitesi Vakfı Yayınları, Kocaeli, 2017.
• Roberts, J.M., Avrupa Tarihi, Çev: Fethi Aytuna, İnkılâp Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Saymen Ferit Hakkı, Türk İş Hukuku, Hak Kitabevi, İstanbul, 1954.