Comparison of Republican Modernization and Ottoman Modernization

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 45 - 57, 27.12.2023

Arda Göbel

https://doi.org/10.30803/adusobed.1363362

Öz

The idea of modernization has an important place in understanding recent Turkish history. It is even possible to summarize the last two hundred years of Turkey's history, including the Ottoman and Republican eras, as a whole of the efforts made towards modernization. However, in doing so, it is necessary to compare the prominent features of Ottoman and Republican modernization. While the modernization experiences of the Ottoman Empire and the Republic have some common features, there are also very important differences that distinguish them from each other. While the main goal of Ottoman modernization was to save the state, Republican modernization aimed to purify the newly established nation-state from the factors that caused the decline of the Ottoman Empire and to achieve Atatürk's ideal of "reaching the level of contemporary civilizations." Republican modernization drew strength from the experience and accumulation of Ottoman modernization but also sought ways to surpass it. The founding cadres of the Republic, who wanted to eliminate the dualisms/dualism arising from the hesitations of Ottoman modernization on the axis of "East-West" or "old-new," found the realization of Atatürk's political ideal of reaching the level of contemporary civilizations in full adherence to Western civilization.

Anahtar Kelimeler

Modernization, Ottoman Modernization, Republican Modernization

Cumhuriyet Modernleşmesi ile Osmanlı Modernleşmesinin Karşılaştırılması

Öz

Son dönem Türk tarihinin anlaşılmasında modernleşme düşüncesi önemli bir yere sahiptir. Türkiye’nin, Osmanlı ve Cumhuriyet devirlerini içine alan son iki yüz yılını modernleşme yolunda harcanan çabaların bütünü olarak özetlemek bile mümkündür. Ancak bunu yaparken Osmanlı modernleşmesi ile Cumhuriyet modernleşmesinin öne çıkan özelliklerinin karşılaştırılması gerekmektedir. Nitekim, Osmanlı Devleti’nin ve Cumhuriyet’in modernleşme tecrübeleri birtakım ortak özelliklere sahip olduğu gibi, bunları birbirinden ayıran son derece önemli farklar da mevcuttur. Osmanlı modernleşmesinin temel amacı devleti kurtarmakken, Cumhuriyet modernleşmesi ise yeni kurulan ulus-devleti, Osmanlı Devleti’nin gerilemesine sebep olan faktörlerden arındırıp, Atatürk’ün “muasır medeniyetler seviyesine erişmek” ülküsüne ulaştırmayı benimsemiştir. Cumhuriyet modernleşmesi, Osmanlı modernleşmesinin tecrübesinden ve birikiminden güç almakla beraber, onu aşmanın yollarını da aramıştır. Osmanlı modernleşmesinin “Doğu-Batı” ya da “eski-yeni” eksenindeki tereddütlerinden kaynaklanan ikilikleri/düalizmi ortadan kaldırmak isteyen Cumhuriyet’in kurucu kadroları, Atatürk’ün siyasal ülküsü olan muasır medeniyetler seviyesine erişme ülküsünün gerçekleşmesini Batı medeniyetine tam bir bağlılık içerisinde olmakta bulmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Osmanlı Modernleşmesi, Cumhuriyet Modernleşmesi

Kaynakça

• ÂFETİNAN, A. (2019). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• AKYILDIZ, A. (2011). Tanzimat. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 40, 1-10.
• ATAY, F. R. (1969). Cumhuriyet. Atatürkçülük Nedir? (Haz. Y. N. Nayır). İçinde (9-24). İstanbul: Varlık Yayınları.
• ATALAY, O. (2016). İki Dünya Savaşı Arasında Türkiye’de Siyasetin Kutsallaşması. Yayımlanmış Doktora Tezi. Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi. (1997). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ATEŞ, T. (2002). Türk Devrim Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• AVCIOĞLU, D. (1969). Türkiye’nin Düzeni: (Dün-Bugün-Yarın). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• BERKES, N. (1997). İki Yüz Yıldır Neden Bocalıyoruz? C. 2. İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yayınları.
• BERKES, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BOLAY, S. H. (2007). Türk Düşüncesinde Gezintiler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• ÇETİNSAYA, G. (2003). Kalemiye’den Mülkiye’ye Tanzimat zihniyeti. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce 1: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi (Ed. M. Ö. Alkan). İçinde (54-71). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÇOLAK, Y. (2009). Türkiye’de Medeniyet ve Modernleşme. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 6(21-22), 145-167.
• GİRİTLİ, İ. (1984). Atatürkçülük İdeolojisi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1(1), 102-107.
• GÖBEL, A. (2023). Pozitivist Düşüncenin Kemalist Modernleşme Üzerindeki Etkileri. Liberal Düşünce Dergisi, 28(110), 65-96.
• GÖKALP, Z. (1968). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Varlık Yayınları.
• HALICI, Ş. ve BURGAÇ, M. (2016). Atatürk Devri Yazarlarının Kaleminden Altı Ok: (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• HANİOĞLU, M. Ş. (1992). Batılılaşma. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 5, 148-152.
• İNALCIK, H. (2013). Rönesans Avrupası: Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KALAYCIOĞLU, E. ve SARIBAY, A. Y. (2009). Tanzimat: Modernleşme Arayışı ve Politik Değişme. Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme (Ed. E. Kalaycıoğlu ve A. Y. Sarıbay). İçinde (9-38). Bursa: Dora Yayınları.
• KARA, İ. (2019). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslâm C. 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KARAKAŞ, M. (2022). Türk Modernleşmesi Üzerine Değerlendirmeler. Sosyologca, 24, 109-120. KAZANCIGİL, A. (2009). Türkiye’de Modern Devletin Oluşumu ve Kemalizm. Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme (Ed. E. Kalaycıoğlu ve A. Y. Sarıbay). İçinde (207-232). Bursa: Dora Yayınları.
• KİLİ, S. (1981). Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KONGAR, E. (1981). Atatürk ve Devrim Kuramları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KÖKER, L. (2016). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• LEWİS, B. (1984). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (Çev. M. Kıratlı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• MARDİN, Ş. (1983). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri: 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (2003). Yeni Osmanlı Düşüncesi. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce 1: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi (Ed. M. Ö. Alkan). İçinde (42-53). İstanbul: İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (2017). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. (Der. M. Türköne ve T. Önder). İstanbul: İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (2018). Türk Modernleşmesi. (Der. M. Türköne ve T. Önder). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ORAN, B. (1999). Atatürk Milliyetçiliği: Resmî İdeoloji Dışı Bir İnceleme. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• ORTAYLI, İ. (2003). Osmanlı’da 18. Yüzyıl Düşünce Dünyasına Dair Notlar. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce 1: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi (Ed. M. Ö. Alkan). İçinde (37-41). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ORTAYLI, İ. (2009). Osmanlı Devleti’nde Lâiklik Hareketleri Üzerine. Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme (Ed. E. Kalaycıoğlu ve A. Y. Sarıbay). İçinde (191-206). Bursa: Dora Yayınları.
• ORTAYLI, İ. (2018). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Kronik Kitap.
• PARLA, T. (1994). Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmî Kaynakları C. 1: Atatürk’ün Nutku. İstanbul: İletişim Yayınları.
• SAYGIN, A. (2017). 20. Yüzyıl Türk Düşüncesinde Garbiyatçılık. İstanbul: Açılım Kitap.
• SELEK, S. (1965). Millî Mücadele (II): İstiklâl Harbi: Yeni Türk Devletinin Kuruluşu. İstanbul: Toker Matbaası.
• SHAW, S. J. & SHAW, E. K. (2002). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey V. 2: Reform, Revolution and Republic: The Rise of Modern Turkey, 1808-1975. New York: Cambridge University Press.
• SİNANOĞLU, S. (1969). Türk İnkılâbının Üniversal Değeri. Atatürkçülük Nedir? (Haz. Y. N. Nayır). İçinde (183-191). İstanbul: Varlık Yayınları.
• TİMUR, T. (1968). Türk Devrimi: Tarihî Anlamı ve Felsefî Temeli. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları. TİMUR, T. (1997). Türk Devrimi ve Sonrası. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• TUNAYA, T. Z. (1960). Türkiye’nin Siyasî Hayatında Batılılaşma Hareketleri. İstanbul: Yedigün Matbaası.
• TUNAYA, T. Z. (1969). İdeolojik İstiklâl. Atatürkçülük Nedir? (Haz. Y. N. Nayır). İçinde (130-136). İstanbul: Varlık Yayınları.
• TUNAYA, T. Z. (2002). Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• ZÜRCHER, E. J. (2019). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. (Çev. Y. Saner). İstanbul: İletişim Yayınları.