Deneme Türü ve Montaigne’in Denemeleri

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 64 - 75, 22.06.2025

Murat Turna

https://doi.org/10.30803/adusobed.1585302

Öz

Kökeni antikitenin kültürel sermayesine dayanan deneme, orta çağda kendi formunu bulmuş bir edebî türdür. Montaigne’in 16. yüzyılda yazdığı Denemeler türün prototipi kabul edilir. Deneme geçmişten bugüne hep bireyi, ben duygusu öne çıkartan bir tür olmuştur. Bu bakımdan bireyi merkeze alan modern edebiyatta önemli bir yer tutar. Montaigne’in eserinde gözlemlenen şahsi görüş, duyuş ve yorumlama denemenin diğer edebî türlerle ilişkisinin anahtarıdır. Bu makalede denemenin tarihçesine ve genel özelliklerine kısaca değinilecektir. Ardından Montaigne’in kitabının niteliğine ve tematiğine ışık tutulacaktır. İnceleme neticesinde varılan sonuçlar denemenin fonksiyonel ve aktüel bir edebî tür olduğu; Montaigne’in ise türün karakteristiğini yansıtan öznel bir metin ortaya koyduğudur. Dile getirilen yanlarıyla Denemeler artık Batı kanonunun bir parçasıdır. Kurucu bir metin olması ve türün başat niteliklerini sergilemesi bakımından Montaigne’in eseri önemlidir. Diğer yandan Denemeler her zamanın en çok bilinen ve okunan eserlerinden biridir. Eserin dört yüzyılı aşkın geçmişi olduğu düşünülürse, sahip olduğu edebî değerlerle evrensel bir kültürel miras olarak yine nesiller boyunca sanatı beslemeyi sürdüreceği de öngörülebilir.

Anahtar Kelimeler

Deneme , Montaigne , Edebiyat , Sanat

Essay Genre and Montaigne's Essays

Öz

Originating in the cultural accumulation of antiquity, the essay is a literary genre that found its own form in the Middle Ages. Montaigne's Essays written in the 16th century are considered the prototype of the genre. From past to present, the essay has always been a genre that emphasizes the individual and the sense of self. In this respect, it has an important place in modern literature that puts the individual at the center. The personal opinion, feeling and interpretation observed in Montaigne's work is the key to the relationship of the essay with other literary genres. This article will briefly touch upon the history and general characteristics of the essay. Then, the nature and theme of Montaigne’s book will be shed light on. The conclusions reached as a result of the review are that the essay is a functional and actual literary genre; Montaigne, on the other hand, presents a subjective text that reflects the characteristics of the genre. With the aspects expressed, the Essays are now part of the Western canon. Montaigne's work is important as it is a founding text and exhibits the dominant characteristics of the genre. On the other hand, the Essays are one of the most widely known and read works of all times. Considering that the work has a history of more than four centuries, it can be predicted that it will continue to nourish art for generations as a universal cultural heritage with its literary values.

Anahtar Kelimeler

Essay , Montaigne , Literature , Art

Kaynakça

• Abrams, M. H. - Harpham, G. G. (2015). A Glossary of Literary Terms, USA: Cengage Learning. Adorno, T. W. (1991). Notes to Literature (Trans.: Shierry Weber Nicholsen), Ed. Rolf Tiedemann, New York: Columbia University Press.
• Aytaç, G. (2007). Deneme Üzerine Bir Karşılaştırmalı Edebiyat Çalışması, Ankara: Hece Yayınları.
• Balcı, Y. (2020). Günümüz Türk Edebiyatında Deneme, Hece – Türk Edebiyatında Deneme Özel Sayısı, 282/283/284, (166-179).
• Chadbourne, R. M, (1983). A Puzzling Literary Genre: Comparative Views Of The Essay, Comparative Literature Studies 20/2, (133-153). https://www.jstor.org/stable/40246392 (erişim tarihi: 21.03.2025)
• Duran, I. (2023). The Personal Essay As Autobiography: A Gender and Genre Approach, Revista Canaria de Estudios Ingleses, (41-65). https://www.ull.es/revistas/index.php/estudios-ingleses/article/view/5190/3553 (erişim tarihi: 21.03.2025)
• Duplessis, R. B. (1996). f-Words: An Essay On The Essay, American Literature, 68/1, (15-45). https://www.jstor.org/stable/2927538 (erişim tarihi: 21.03.2025)
• Eberhard, W. (1992). Çin Denemeleri, (Çev.: Nusret Hızır), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ferrari, E. (2016). "A knowledge broken": Essay Writing and Human Science in Montaigne and Bacon,
• Montaigne Studies, University of Chicago, XXVIII, 1-2, (211-221).
• Ferrari, E. (2019). Montaigne in America: contexts, uses, meanings, Montaigne Studies An Interdisciplinary Forum. (01-30-2019) (1-8).
• Hume, D. (2021). Denemeler, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Keohane, N. O. (1977). Montaigne's Individualism. Political Theory, 5/3, (363-390). http://www.jstor.org/stable/190647 (erişim tarihi: 21.03.2025)
• Lukacs, G. (2010). Soul and Form (Trans.: Anna Bostock), Ed. John T. Sanders & Katie Terezakis, New York: Columbia University Press.
• Montaigne (2023), Denemeler, (Çev.: İsmail Yerguz) İstanbul: Alfa Basım Yayım. O'neıll, J. (1985). The Essay as a Moral Exercise: Montaigne. Renaissance and Reformation / Renaissance et
• Réforme, 9/3, (209-218). http://www.jstor.org/stable/43444540 (erişim tarihi: 21.03.2025)
• Ratté, E. H. (1940). A Comparison of the Essays of Montaigne and Bacon, Boston University Graduate School Thesis.
• Sahibzada, J. (2020). Analysis of Francis Bacon's Prose Writing Style, American International Journal of Social Science Research, 5/1, (16-21).