Systematic Review of Research on Earthquake and Psychosocial Effects of Earthquakes in Turkey in the Field of Sports Sciences

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 121 - 136, 22.06.2025

Günseli Duman , Çilem Bulut , Savaş Duman

https://doi.org/10.30803/adusobed.1656607

Öz

Turkey has experienced many devastating earthquakes throughout history due to its location on active fault lines, and these disasters have had significant effects on the physical and psychosocial well-being of individuals. In recent years, studies in the field of sports sciences have aimed to understand the psychosocial effects of earthquakes on individuals and show how sports play a healing role in this process. In this context, the systematic review model was preferred in the current study. In line with this model preferred within the scope of the research, a total of 16 studies conducted in the field of sports sciences in Turkey on earthquakes and their psychosocial effects were systematically examined. It was observed that the main topics covered by the studies were the psychological effects of earthquakes on individuals, traumatic experiences, the contributions of leisure activities to the process of coping with stress, and the positive effects of physical activity on mental health. As a result of the studies, it was determined that physical activity and sports played an important role in reducing the level of post-traumatic stress in individuals affected by the earthquake, supporting psychological well-being, and increasing social adaptation. In addition, it was determined that participation in leisure activities was effective in the process of coping with stress, and that individuals who did not do sports felt the negative effects of the earthquake more intensely.

Anahtar Kelimeler

Earthquake , Sports , Psychosocial Effects of Earthquake

Spor Bilimleri Alanında Deprem ve Depremin Psikososyal Etkileri Üzerine Türkiye’de Yapılan Araştırmaların Sistematik İncelemesi

Öz

TTürkiye, aktif fay hatları üzerinde yer alması nedeniyle tarih boyunca birçok yıkıcı deprem yaşamış ve bu afetler, bireylerin fiziksel ve psikososyal iyi oluşları üzerinde önemli etkiler bırakmıştır. Son yıllarda, spor bilimleri alanında yapılan araştırmalar, depremin bireyler üzerindeki psikososyal etkilerini anlamaya ve sporun bu süreçte nasıl bir iyileştirici rol oynadığı göstermektedir. Bu bağlamda mevcut araştırmada, sistematik derleme modeli tercih edilmiştir. Araştırma kapsamında tercih edilen bu model doğrultusunda, Türkiye’de spor bilimleri alanında deprem ve depremin psikososyal etkileri üzerine gerçekleştirilen toplam 16 araştırma sistematik bir şekilde incelenmiştir. Çalışmaların ele aldığı temel konuların; depremin bireyler üzerindeki psikolojik etkileri, travmatik deneyimler, boş zaman aktivitelerinin stresle başa çıkma sürecine katkıları ve fiziksel aktivitenin ruh sağlığı üzerindeki olumlu etkileri üzerine olduğu görülmüştür.
Yapılan incelemeler neticesinde; fiziksel aktivitenin ve sporun, depremden etkilenen bireylerde travma sonrası stres düzeyini azaltmada, psikolojik iyi oluşu desteklemede ve sosyal uyumu artırmada önemli bir rol oynadığı tespit edilmiştir. Ayrıca, boş zaman etkinliklerine katılımın stresle başa çıkma sürecinde etkili olduğu ve spor yapmayan bireylerin depremin olumsuz etkilerini daha yoğun hissettikleri belirlenmiştir.
hissettikleri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem , Spor , Depremin Psikososyal Etkileri

Kaynakça

• Akdoğan, A. (2024). 6 Şubat Deprem Deneyimi Yaşamış Bireylerin Deprem Sonrası Travma, Aşkınlık ve Kendini Toparlama Gücü Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
• Aksoy-Kendilci, E. (2020). Vejetaryen beslenmenin sağlık üzerine etkisi: Sistematik derleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Malatya, Türkiye.
• Alpullu, A., Yılgın, A. (2024). Spor Yapan ve Spor Yapmayan Bireylerde Deprem Sonrası Travma Düzeylerinin İncelenmesi. The Online Journal of Recreation and Sports, 13(2), 191-198. Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-15.
• Arslan, H., Kuyulu, İ. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Deprem Bilgisi Başarı Testi Değerlendirmesi: Spor Bilimleri Örneği. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6(1-Cumhuriyet'in 100. Yılı Özel Sayısı), 562-572.
• Atan, Y. S., Güzel-Özdemir, P. (2023). Earthquake: What is post traumatic normal? Where does the psychopathology begin? Van Medical Journal, 30(2), 126-127
• Avan, S. K., Parlakyıldız, S. (2024). Master Sporcuların Deprem Sonrası Spora Bağlılıkları ve Psikolojik Sağlamlıklarının Psikolojik İyi Oluş ile İlişkisi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 19(2), 263-277.
• Baykan, A. (2023). Deprem Mağduru Kadınlarda Psikolojik Etkiler Derleme (Fiziksel Aktivitenin İyileştirici Rolü: Sistematik Bir Derleme(Analiz). Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, DisiplinlerArası Kadın ve Aile Çalışmaları Anabilim dalı, Bursa.
• Budak, D., Kandil, N. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Deprem Bilgi Düzeyleri ve Sürdürülebilir Deprem Farkındalık Düzeylerinin Araştırılması: Spor Bilimleri Örneği. Sportive, 6(2), 29-40. Çağatay, A. (2024). Deprem sonrası travma, tükenmişlik ve yaşam doyumu üzerine bir araştırma [Özel sayı]. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1),724-745
• Çınar, N. (2021). İyi Bir Sistematik Derleme Nasıl Yazılmalı? Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 310-314. Eker, E. (2024). Üniversite Öğrencilerinde 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Merkezli Deprem Sonrası Oluşan Travma Düzeyinin Belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık ve Biyomedikal Bilimler (Disiplinlerarası) Anabilim Dalı, Burdur.
• Elçi, G., Genc, A., Yaşartürk, F., Aktaş, A. K., Kaya, G. Y. (2023). Fiziksel Aktivitenin Depremzede Çocuklar Üzerindeki Etkileri Hakkında Ebeveyn Görüşlerinin İncelenmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6(1-Cumhuriyet'in 100. Yılı Özel Sayısı), 1123-1133.
• Fırat, Y., Murathan, F. Ve Dalga, D. (2024). Afet Sonrası Sporcuların Sporda Psikolojik İhtiyaç Durumları ile Afet Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Adıyaman İli Örneği). Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(3), 541-552.
• Genç, G.,Yılmaz, G. (2024). Deprem Sonrası Rehabilitasyon Sürecinde Geçici Rekreasyon Alanlarının Önemi. International Journal of Holistic Health, Sports and Recreation, 3(1), 17-38. Gümüş, B., Çakır, E. (2023). Deprem Yaşayan Genç Bireylerin Fiziksel Aktiviteye Katılım Motivasyonu ve Sağlıklı Beslenme Düzeyinin İncelenmesi. Kafkas Üniversitesi, Spor Bilimleri Dergisi. 3 (4), 15-30.
• Gündüz, A. Z., Avcu, E. Ç., Ada, G.,Hazar, S. (2024). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremlerinden Etkilenen Üniversite Öğrencilerinin Fiziksel Aktivite Düzeyi ile Vücut Kompozisyonu, Mutluluk ve Depresyon Seviyeleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 5(1), 20-26.
• İzbırak, R. (1992). Coğrafya Terimleri Sözlüğü. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Ankara Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33.
• Liberati, A., Altman, D. G., Tetzlaff, J., Mulrow, C., Gøtzsche, P. C., Ioannidis, J. P., ... ,Moher, D. (2009). The PRISMA statement for reporting systematic reviews and meta-analyses of studies that evaluate health care interventions: explanation and elaboration. Annals of internal medicine, 151(4), W-65.
• Özkan, D., Kabacık, A., Ünal, D. T., Yağız, H. (2023). 14-18 Yaş Arası Profesyonel Sporcuların Deprem Sonrası Başarı Motivasyonu Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma. Premium e-Journal of Social Science (PEJOSS), 7(33), 731-737.
• Sabuncuoğlu, O., Çevikaslan A., Berkem M. (2003). Marmara depreminden etkilenen iki ayrı bölgede ergenlerde depresyon, kaygı ve davranış. Klinik Psikiyatri, 6, 189-197. Sür, Ö. (1993). Türkiye’nin deprem bölgeleri. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (2), 53-65.
• Şevli, S. (2019). 2011 yılı Van depremlerini yaşayan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin dikkat dağınıklığı durumlarının ve kaygı düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Van.
• Taşğın, Ö., Çağlayan, H. S. (2011). Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Stresle Başa Çıkma Tarzlarınıı İncelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(Özel).
• Temir, F. (2024). Doğal Afetler Sonrasında Boş Zaman Aktivitesine Katılımın Psikolojik Etkileri: 6 Şubat Kahramanmaraş Depremi Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Spor Yönetimi ve Rekreasyon Anabilim Dalı, Eskişehir.
• Tingaz, E. O., Kılıç, B. N., Erul, B., Sevilmiş, U., Akbaş, Y., Engür, B., Artan, H. Ş. (2024). 2023 Türkiye Depremleri Sonrası Sporcularda Sosyal Medya Kaynaklı İkincil Travmatik Stres ve Ruh Sağlığı Sürekliliği İlişkisinde Bilinçli Farkındalığın Rolü. Resilience, 8(1), 1-11.
• Ünaldı, G. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Deprem Sonrası Eğlence Amaçlı Spor Kaynaklı İyilik Hallerinin Belirli değişkenler Doğrultusunda Belirlenmesi. Yalova Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2(3), 107-117.
• Yağmurlu, N. (2024). Depremin beden eğitimi ve spor öğretmenleri üzerinde peri-travmatik ve post-travmatik etkisi (Malatya ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Elâzığ.
• Yıldız, M. İ., Başterzi, A. D., Yıldırım, E. A., Yüksel, Ş., Aker, A. T., Semerci, B., Hacıoğlu Yıldırım, M. (2023). Deprem sonrası erken dönemde koruyucu ve tedavi edici ruh sağlığı hizmeti-Türkiye Psikiyatri Derneği uzman görüşü. Turk Psikiyatri Derg., 34(1), 39–49 .
• Yılmaz, O., Çetinkaya, B. (2024). Deprem Sonrası Genç Yetişkinlerin Gelecek Beklentileri ve Rekreatif Spora Katılım Motivasyonları Üzerine Bir Araştırma. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi, 8(1), 16-27.