Türkiye’de Hanehalkı Gelir Gruplarına Göre Gıda Harcamalarının Analizleri

Yıl 2022, , 17 - 27, 28.06.2022

Evren Yıldırım , Ferit Çobanoğlu

https://doi.org/10.25308/aduziraat.1010095

Öz

Çalışmanın temel amacı, hanehalklarının ekonomik ve demografik özelliklerini de dikkate alarak hanehalklarının gıda alt ürün gruplarının genel talep parametreleri ile gelir esnekliklerini hesaplamaktır. Ayrıca %20’lik gelir grupları ayrımı itibariyle hanehalklarının sosyoekonomik özellikleri ile gıda harcamaları tutar ve dağılımlarını göstermektir. Bu çalışmanın ana materyalini, 2015‐2016‐2017 yıllarına ait Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı’ndan sağlanmış olan Hanehalkı Bütçe Araştırması mikro veri setleri oluşturmaktadır. Çalışmada veriler hanehalklarının yıllık kullanılabilir gelir düzeylerine göre küçükten büyüğe doğru sıralanarak beş eşit %20’lik gelir grubuna ayrılmıştır. Hanehalklarının sosyoekonomik özellikleri ile gıda alt ürün grupları tutar ve payları bu gelir grupları ayrımı itibariyle analiz edilmiştir. Çalışmada genel veri seti kapsamında ise gıda alt ürün grupları Working‐Leser Modeli yöntemi ile analiz edilmiştir. Ayrıca çalışmada sıfır harcamalı gözlemlerden dolayı yanlı ve tutarsız tahminlere neden olmamak için Heckman İki Aşamalı Talep Modeli kullanılmıştır. Çalışmada 2017 yılı “Balık ve Deniz Ürünleri” harcamaları hariç tüm yıllarda tüm harcama grupları birden küçük pozitif işaretli normal harcama olarak bulunmuştur. Tüm yıllarda “Et ve Et Ürünleri” harcamaları” birim esnek harcama, diğer gıda alt ürün grupları zorunlu‐ihtiyaç harcaması olarak bulunmuştur. Ayrıca tüm yıllarda en düşük gelir esneklikleri “Kahve ve Çay”, “Alkolsüz İçecekler”, 2017 yılı hariç “Ekmek ve Diğer Tahıl Ürünleri”; en yüksek gelir esnekliği “Et ve Et Ürünleri” harcamaları için hesaplanmıştır. Bu çalışmanın bulguları konuya ilgi duyan şahıs ve kurumlar için yararlı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Birim esnek harcama, gıda alt ürün grupları, gelir esnekliği, sıfır harcamalı gözlemler, Working‐Leser Modeli

Teşekkür

Bu çalışmada kullanılan veriler, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)'ndan, mikro veri seti olarak elde edilmiştir. TÜİK'na sağlamış olduğu bu kolaylıktan dolayı teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Akbay C (2005) Kahramanmaraş’ta Hanehalklarının Gıda Tüketim Talebi Ekonometrik Analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 8(1): 114‐121.
• Akbay C, Bilgiç A (2011) Türkiye’de 2003‐2008 Dönemlerinde Tüketim Harcamaları ile Gıda Harcamalarında Meydana Gelen Değişimler. Tarım Ekonomisi Dergisi, 17(2): 73‐79.
• Akbay C, Bilgiç A, Miran B (2008) Türkiye’de Önemli Gıda Ürünlerinin Talep Esneklikleri. Tarım Ekonomisi Dergisi, 14(2): 55‐65.
• Akbay C, Boz İ (2001) Food Consumption Patterns of Socieconomics Groups: An Application of Cencored System of Equation. ERC/METU International Conference in Economics / Ⅴ. Meeting in Ankara, September 10-13, C6‐117.
• Akbay C, Boz İ, Chern WS (2007) Household Food Consumption in Turkey. European Review of Agricultural Economics 34(2): 209‐231.
• Akbay C, Meral Y, Yılmaz Hİ, Gözek S (2013) Türkiye’de Ailelerin Su Ürünleri Tüketiminin Ekonometrik Analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 16(3): 1‐7.
• Akçay Y, Vatansever Ö (2013) Kırmızı Et Tüketimi Üzerine Bir Araştırma: Kocaeli İli Kentsel Alan Örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1): 043‐060.
• Armağan G, Akbay C (2008) An Econometric Analysis of Urban Households’ Animal Products Consumption in Turkey. Journal of Applied Economics 40(15): 2029‐2036.
• Aydın K (2011) Türkiye’de Hanehalkı Gıda Harcamaları ve Sosyoekonomik Faktörler. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1): 56‐76.
• Aykaç G (2018) Engel Yasası’nın Türkiye Sınaması ve Gıda Talebinin Gelir Esnekliği: Gıda Harcamalarının Bütçe Payının Hane Profili ve Toplam Harcama ile İlişkisi (2003‐2013). Sosyoekonomi, 26( 38): 105‐133.
• Beyaz B, Koç AA (2010) Tüketim Kalıpları Üzerinde Gelir ve Sosyo‐Demografik Değişkenlerin Etkisi: Türkiye’de 2003 Hanehalkı Bütçe Anketi Analizi. Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (20): 41‐63.
• Demir Y (2011) Aydın’da Hanehalklarının Gıda Tüketim Talebi Ekonometrik Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Demir Y, Armağan G (2013) Aydın’da Hanehalklarının Gıda Tüketim Talebi Ekonometrik Analizi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 50(1): 97‐107.
• Dölekoğlu CÖ, Yurdakul O (2004) Adana İlinde Hanehalkının Beslenme Düzeyleri ve Etkili Faktörlerin Logit Analizi ile Belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2): 62‐86.
• Dudek H (2011) Quantitative Analysis of the Household῾s Expenditure for Food. Zeszyty Naukowe Szkoly Glownej Gaspodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Problemy Rolnictwa Swiatowego 11(3): 23‐30.
• Fisunoğlu HM, Şengül S (2011) Adana Kentsel Alanda Hanehalkı Tüketimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1): 251‐266.
• Greene W (2007) Econometric Analysis. Sixth Edition. Prentice Hall.
• Hatırlı SA, Öztürk E, Aktaş AR (2007) Kırmızı, Tavuk ve Beyaz Et Talebinin Tam Talep Sistemi Yaklaşımıyla Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(6): 211‐221.
• Heckman J (1979) Sample Selection Bias as a Specification Error. Econometrica 47(1): 153‐161.
• Izan HY, Clements KW (1979) A Cross‐Cross‐Section Analysis of Consumption Patterns. Economic Letters 4(1): 83‐86.
• Kaya, G (2015) Hanehalkı Harcamaları Esneklikleri ve Çocuk Maliyeti-Türkiye Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kmenta J (1986) Elements of Econometrics. 2nd Ed., Mac Millan. USA.
• Leser C (1963) Forms of Engel Functions. Econometrica 31(4): 694‐703.
• Pekcan G (1998) Türkiye’de Beslenme Durumu. 5. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi Bildirisi Özetleri, 5‐7 Kasım 1998, Ankara, 51-58.
• Şahinli MA (2010) Yaklaşık İdeal Talep Analizi Yöntemi ile Harcama ve Fiyat Esnekliklerinin Tahmini. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2): 147‐159.
• Şengül S (2001) Türkiye’de Yoksulluk Profili ve Gelir Gruplarına Göre Gıda Talebi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Şengül S (2002) Türkiye’de Kentsel ve Kırsal Kesimde Gelir Gruplarına Göre Gıda Talebi. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1): 257‐282.
• Şengül S (2004) Türkiye’de Gelir Gruplarına Göre Gıda Talebi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Gelişme Dergisi, Haziran 2004, 115‐148, Ankara.
• TÜİK (2015) Hanehalkı Bütçe Araştırması Mikro Veri Seti. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• TÜİK (2016) Hanehalkı Bütçe Araştırması Mikro Veri Seti. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• TÜİK (2017) Hanehalkı Bütçe Araştırması Mikro Veri Seti. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Ulgeray D, Varlık M, Kıymaz T (2001) Ulusal Gıda ve Beslenme Stratejisi Çalışma Grubu Raporu. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Working H (1943) Statistical Laws of Family Expenditure. Journal of the American Statictical Association 38: 43‐56.
• Yazıcı AR (2018) Hanehalklarının Gıda Tüketim Talebi ve Tüketici Davranışlarının Analizi: Isparta İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Yazıcı AR, Demircan V (2018) Hanehalklarının Gıda Tüketim Talebi ve Tüketici Davranışlarının Analizi: Isparta İli Örneği. Akademik Gıda, 16(4): 411‐421.
• Zellner A (1962) An Efficient Method of Estimation Seemigly Unrelated Regressions and Tests for Bias. Journal of the American Statistical Association 57(298): 348‐368.