Türkiye’de Yem Bitkileri Üretimi ve Hayvan Varlığı Arasındaki İlişki: Faktör Analizi Yaklaşımı

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 1, 137 - 144, 30.06.2025

Burcu Küley Ağır , Mehmet Sait Ekinci , Şenol Çelik

https://doi.org/10.25308/aduziraat.1673063

Öz

Yem bitkileri üretimi, hayvancılık sektörünün sürdürülebilirliği açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu nedenle yem bitkileri üretimi ile hayvan varlığı arasındaki ilişkiyi ortaya koymak, etkili tarımsal politikalar geliştirmek için önemlidir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de yem bitkileri üretimi ile hayvan varlığı arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Çalışmanın ana materyalini, Türkiye İstatistik Kurumu veri tabanlarından elde edilen 2024 yılına ait illere göre yem bitkileri üretim miktarları ve hayvan sayıları oluşturmaktadır. Analizlerde açıklayıcı faktör analizi ve korelasyon analizi yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmada, 25 yem bitkisi yedi faktör altında gruplandırılmış ve her faktör için üretimde öne çıkan iller belirlenmiştir. Bulgular, "Silaj ve Yeşil Yemler" ile "Enerji ve Protein Yemleri" faktörlerinin toplam varyansın %35’ini açıkladığını ve yem üretiminde kritik rol oynadığını göstermektedir. Ayrıca, belirli yem bitkilerinin belirli bölgelerde yoğunlaştığı ve bu bölgelerdeki hayvan varlığı ile yem üretimi arasında anlamlı ilişkiler olduğu tespit edilmiştir. Özellikle İzmir, Aydın ve Muğla silaj üretiminde öne çıkarken, Konya ve Aksaray enerji ve protein yemleri üretiminde lider konumdadır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda, bölgesel uzmanlaşmayı dikkate alan destekleme politikalarının geliştirilmesi, silaj altyapısının güçlendirilmesi ve mera ıslah çalışmalarına öncelik verilmesi gerekli görülmektedir. Ayrıca, Konya gibi hayvancılık ve yem üretiminin birlikte geliştiği bölgelerde yem fabrikaları kurulması ya da mevcutların kapasite ve teknoloji düzeylerinin artırılması teşvik edilmelidir. Yem bitkilerinde dışa bağımlılığının azaltılarak yerli üretimin artırılmasına yönelik politikalar geliştirilmesi ve uygulanması büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yem bitkileri , hayvan varlığı , faktör analizi

Relationship between Forage Crops Production and Livestock in Turkey: Factor Analysis Approach

Öz

Forage crop production is critically important for the sustainability of the livestock sector. Therefore, revealing the relationship between forage crop production and livestock presence is essential for developing effective agricultural policies. The aim of this study is to determine the relationship between forage crop production and livestock presence in Türkiye. The main data source of the study consists of the forage crop production quantities and livestock numbers by provinces for the year 2024, compiled from the Turkish Statistical Institute database. Explanatory factor analysis and correlation analysis methods were employed. According to the results, 25 forage crops were grouped into seven factors, and leading provinces were identified for each factor. The findings indicate that the 'Silage and Green Forages' and 'Energy and Protein Forages' explain 35% of the total variance, play a crucial role in forage production. Furthermore, it was determined that certain forage crops are concentrated in specific regions, and there are significant relationships between forage production and livestock presence in these provinces. In particular, Izmir, Aydin, and Mugla provinces stand out in silage production, while Konya and Aksaray lead in production of energy and protein forages. In light of the findings, it is recommended to develop support policies that take into account regional specialization, strengthen silage infrastructure, and prioritise pasture improvement initiatives. In addition, regions like Konya, where livestock and forage production are jointly developed, the establishment of new forage factories or the expansion and technological upgrading of existing facilities should be encouraged. Finally, it is imperative to formulate and implement compherensive policies aimed at reducing dependency on imported forage crops and increasing domestic production.

Anahtar Kelimeler

Forage crops , livestock , factor analysis

Kaynakça

• Akbay C, Çetinkaya S, Akbay F (2023) Türkiye’de Coğrafi Bölgelere Göre Süt Sığırcılığı İşletmelerinde Yem Bitkisi Üretim Durumu. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, 10(4): 1156-1166.
• Altıntaş G, Altıntaş A, Çakmak E (2017) Yem Bitkileri Üretiminde Sürdürülebilirlik Üzerine Bir Çalışma: Sivas İli Örneği. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 3(1): 38-51.
• Anonim (2016) Çok yıllık yem bitkileri modülü. Millî Eğitim Bakanlığı. 57 sayfa
• Anonim (2021) Yem Bitkileri Sektör Politika Belgesi 2020-2024. TAGEM Ar-Ge ve İnovasyon. Ankara. 144 sayfa.
• Arslan M, Erdurmuş C (2012) Ülkemizde Hayvancılığa ve Kaba Yem Sorununa Genel Bir Bakış. Ziraat Mühendisliği, 359: 32-37.
• Aydin R, Yanar M, Diler A, Kocyigit R, Ozdemir VF, Tosun M (2022) Feed Usage and Feeding Practices in Cattle Farms in İspir County of Erzurum Province. Ataturk University Journal of Agricultural Faculty, 53(2): 105-113. https://doi.org/10.54614/AUAF.2022.1021088
• Aydoğdu M, Aydoğdu İ, Cevheri C, Sevinç MR, Küçük N (2020) Şanlıurfa’daki Yem Bitkileri Eken Çiftçilerin Sosyo-Ekonomik Profilinin Analizi. Journal of Ekonomi, Özel Sayı: 10-15.
• Bakir T, Bi̇lal Y, Selçuk B, Akçam H, Kamalak A, Özkan ÇÖ (2023) İç Anadolu Bölgesinde Yetişen Madımak (Polygonum Cognatum Meissn.) Otunun Yem Değerinin Belirlenmesi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 27(4): 574-582.
• Bi̇lal Y, Selçuk B, Bakir T, Kaya E, Kamalak A (2023) Assessment of Nutritional Potential and Methane Mitigation Efficacy of Napier Grass Cultivars. Journal of Agriculture, 6(2): 110-117.
• Budak F, Budak F (2014) Yem Bitkilerinde Kalite ve Yem Bitkileri Kalitesini Etkileyen Faktörler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 7(1): 1-6.
• Büyüköztürk, Ş (2002) Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32):470-483.
• Cevher C (2019) Determination of the Main Socio-Economic Factors of the Sustainable Production of Forage Crops: Research of Kayseri Province. Tarım Bilimleri Dergisi, 25(2019): 474-480.
• Chaudhry AS (2008) Forage Based Animal Production Systems and Sustainability, an Invited Keynote. Revista Brasileira de Zootecnia, 37: 78-84.
• Çeli̇k Ş (2012) Türkiye’de İllerin Bitkisel Üretiminin Faktör Analizi ile İncelenmesi. YYÜ TAR BİL DERG, 22(2): 66-79.
• Çolakoğlu ÖM, Büyükekşi C (2014) Açımlayıcı Faktör Analiz Sürecini Etkileyen Unsurların Değerlendirilmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1):56-64.
• Daşçı M, Dumlu SE (2015) Türkiye’de Hayvancılıkta Meraların Yeri ve Geleceği. Tarım ve Mühendislik Dergisi, 110: 64-72.
• Eşmekaya E (2019) Faktör Analizi. YBS Ansiklopedi, 7(1): 25-35.
• Gürbüz S, Şahin F (2015) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Felsefe- yöntem -analiz. Seçkin Yayıncılık.
• İnan S, Erdal H, Erdal G (2022) Yem Bitkisi Üreten İşletmelerin Yapısal ve Ekonomik Analizi; Tokat İli Almus İlçesi Örneği. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 11(2): 135-148.
• Kaiser HF (1974) An Index of Factorial Simplicity. Psychometrika, 39(1): 31-36.
• Karabacak T, Külekçi M, Okcu M (2024) The Impact of Agricultural Support on the Cost of Certain Forage Crops in Erzurum Province. Journal of the Institute of Science and Technology, 14(4): 1752-1760.
• Karaman H, Atar B, Çobanoğlu Aktan D (2017) Açımlayıcı Faktör Analizinde Kullanılan Faktör Çıkartma Yöntemlerinin Karşılaştırılması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3): 1173-1193.
• Kaya İ, Yalçın S (1999) Baklagil Tane Yemleri ve Ruminant Rasyonlarında Kullanımı. Lalahan Hay. Araşt. Enst. Dergisi, 39(1): 111-114.
• Kılıç AF (2022) Deciding the Number of Dimensions in Explanatory Factor Analysis: A Brief Overview of the Methods. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, 51: 305-318.
• Lermi AG, Yıldırım G (2024) Farklı Tahıl- Baklagil Karışım Oranlarının Yem Verim ve Kalitesi Üzerine Etkilerinin Sürdürülebilir Tarım Uygulamaları Açısından Değerlendirilmesi. COMU Journal of Agriculture Faculty, 12(1): 132-139. McGourty Glenn T, John PR (2005) Managing Vineyard Soil Organic Matter With Cover Crops. Proceedings of the Soil Environment and Vine Mineral Nutrition Symposium. Davis, CA: American Society for Enology and Viticulture, 2005.
• Öztürk O (2020) Türkiye’de Yem Bitkileri Üretiminin Bölgelere Göre Karşılaştırılması. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(4): 1065-1071.
• Parlak AÖ, Göçmem N (2017) Yem Bezelyesi ile Arpa, Yulaf ve Tritikale Karışım Oranlarının Belirlenmesi. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(1):119-124.
• Polat Y (2012) Faktör Analizi Yöntemlerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi ve Hayvancılık Denemesine Uygulanışı. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Adana. 206s.
• Selçuk B, Bakir T, Beyci̇oğlu T, Kamalak A, Killi F (2023) Aspir Samanı Çeşitlerinin Yem Değeri Özelliklerinin Karşılaştırılması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 26(2): 424-429.
• Seydoşoğlu S, Turan N, Oluk A (2020) Bazı baklagil Yem Bitkileri ile Arpa Karışım Oranları Belirlenerek Yem Verimi ve Kalitesine Etkisinin Araştırılması. Akademik Ziraat Dergisi, 9(2): 289-296.
• Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Ankara. Seçkin Yayınevi, 384-386.
• TÜİK (2025) Türkiye İstatistik Kurumu veri tabanı. Erişim tarihi: 14.01.2025.
• Türkeş M (2012) Türkiye’de Gözlenen ve Öngörülen İklim Değişikliği, Kuraklık ve Çölleşme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2): 1-32.
• Ul Haq SI, Zheng D, Feng N, Jiang X, Qiao F, He JS, Qiu QS (2022) Progresses of CRISPR/Cas9 genome editing in forage crops. Journal of Plant Physiology, 279: 153860.
• Ülker E, Yüksel O, Ergül S (2020) Ülkemizde Yem Bitkileri Tarımının Durumu, Tohumluk Üretimi ve Dış Ticareti. Uşak Üniversitesi Fen ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(2): 127-138.
• Yavuz T, Kır H, Gül V (2020) Türkiye’de Kaba Yem Üretim Potansiyelinin Değerlendirilmesi: Kırşehir İli Örneği. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 7(3): 345-352.
• Yolcu H, Tan M (2008) Ülkemiz Yem Bitkileri Tarımına Genel Bir Bakış. Journal of Agricultural Sciences, 14(3): 303-312.
• Zerecan P, Atakan C (2024) Ülkelerin Sağlık Harcamalarının Faktör Analizi ile Değerlendirilmesi. Sosyal Güvence, 24: 1196-1227.