BÜYÜK MENDERES HAVZASINDA GÜNLÜK YAĞIŞ KONSANTRASYONUNUN ANALİZİ

Yıl 2015, Cilt: 12 Sayı: 2, 55 - 71, 01.06.2015

Ercan Yeşilırmak

Öz

İklim değişikliği ile bağlantılı olarak ekstrem düşük veya yüksek yağışlar sel veya kuraklık hadiselerinin daha sık
meydana gelmesine neden olabilecektir. Ekstrem yağış hadiselerinin incelenmesine yönelik olarak, frekans
analizi, yağış homojenlik indisleri gibi yöntemler kullanılmaktadır. Bu çalışmada, Büyük Menderes Havzası'nda
yer alan yedi istasyonda kaydedilen uzun dönemli günlük yağış ölçümleri kullanılarak, bir yağış homojenlik
indeksi olan günlük yağış konsantrasyonu indeksinde (CI) meydana gelen zamansal ve konumsal değişimler
incelenmiştir. Ayrıca, yağışlı gün sayısı (N), yağışlı günlerin en yüksek kuartilinin sağladığı yağışın toplam yağış
içindeki yüzdesi (P25) ve toplam yağış miktarı (P) da araştırılmıştır. Sonuçlar, CI değerlerinde havza genelinde
istatistiksel olarak önemli zamansal bir değişim olmadığını göstermiştir. Havzada son 40 yıl içinde yıllık
ortalama sıcaklıklarda gözlenen önemli artışa rağmen, yağış konsantrasyon indeksinde bir değişimin
gözlenmemesi, yıllık ortalama sıcaklıklardaki artışın ana sorumlusunun yaz mevsimindeki sıcaklık artışının
olmasına ve yaz mevsimi yağışlarının da yıllık toplam yağış içindeki oranının en az olmasına bağlanmıştır.
Ayrıca, P25, N ve P parametreleri için de havza genelinde istatistiksel olarak önemli bir zamansal değişim
saptanmamıştır. Konumsal değişim analizi sonucunda, CI ve P25'nin havzanın merkezine ve güneyine doğru,
N'nin güneye ve doğuya doğru ve P'nin de batıya doğru bir artış eğilimi gösterdiği; Yatağan istasyonunun görece
yüksek CI ve P25 değerleri ile sel ve kuraklık risklerine daha hassas olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Büyük Menderes Havzası, iklim değişikliği, günlük yağış konsantrasyon

Analysis of Daily Precipitation Concentration in Büyük Menderes Basin

Öz

Extreme high and low values of precipitation associated with climate change would cause drought and flood
events to occur more frequently. To evaluate extreme precipitation events, various methods such as frequency
analysis of precipitation series and precipitation homogeneity indices have been used. In this study, spatial and
temporal variabilities of daily precipitation concentration index (CI), which is a precipitation homogeneity index,
were examinded for seven stations located in Büyük Menderes Basin using long term daily precipitation data.
Besides, number of rainy days (N), the percentage of precipitation contributed by the highest quartile of rainy
days (P25) and total precipitation (P) were also investigated. The results showed no statistically significant
temporal change in CI values in basin-wide scale. The reason that no significant temporal change in CI values
were detected although a significant warming was observed in annual mean temparatures in the basin within last
40 years is attributed to the temperature increase in summer season being the main responsible of the temperature
increase in the annual mean, and to the ratio of summer precipitation to the annual total precipitation being the
lowest. Moreover, no statistically significant temporal changes for P25, N and P were detected in basin-wide
scale. Spatial analysis showed increasing gradients toward the centre and south for CI and P25, toward south and
east for N, and toward west for P. Yatağan was found to be relatively the most susceptible part of the basin in terms
of flood and drought.

Anahtar Kelimeler

Büyük Menderes basin, climate change, daily precipitation concentration index, trend analysis

Kaynakça

• Akçay SM (2007) Aşağı Büyük Menderes Havzası Sulama Şebekelerinin Devir Sonrası Performanslarının Belirlenmesi. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Apak G, Ubay B (2007) Türkiye İklim Değişikliği 1. Ulusal B i l d i r i m i . Ç e v r e v e O r m a n B a k a n l ı ğ ı , [http://iklim.cob.gov.tr/iklim/Files/bildirim1.pdf], Erişim: 31.03.2015.
• Bayazıt M, Önöz B (2007) To prewhitten or not to prewhitten in trend analysis. Hydrological Sciences Journal, 52: 611-624.
• Cortesi N, Gonzales-Hidalgo JC, Brunetti M, Martin-Vide J (2012) Daily precipitation concentration across Europe 1971-2010. Natural Hazards and Earth Systems Sciences 12: 2799-2810
• Coscarelli R, Caloiero T (2012) Analysis of daily and monthly rainfall concentration in Southern Italy (Calabria region). Journal of Hydrology 416-417: 145- 156.
• Homar V, Ramis C, Romero R, Alonso S (2010) Recent trends in temperature and precipitation over the Balearic Islands (Spain). Climatic Change 98: 199-211.
• IPCC (2007) Summary for Policymakers, In: Solomon S, Qin D, Manning M, Chen Z, Marquis M, Averyt KB, Tignor M, Miller HL (eds.), Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
• Li X, Jiang F, Li L, Wang G (2011) Spatial and temporal variability of precipitation concentration index, concentration degree and concentration period in Xinjiang, China. International Journal of Climatology 31: 1679-1693
• Macana E (2014) Büyük Menderes Havzasında Ortalama, Maksimum ve Minimum Sıcaklıklarda 1970 Sonrasında Gözlenen Eğilimler. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Martin-Vide J (2004) Spatial distribution of a daily precipitation concentration index in peninsular Spain. International Journal of Climatology 24: 959-971.
• Partal T, Kahya E (2006) Trend analysis in Turkish precipitation data. Hydrological Processes 20: 2011- 2026.
• Salmi T, Määttä A, Anttila P, Ruoho-Airola T, Amnell T (2002) Detecting Trends of Annual Values of Atmospheric Pollutants by the Mann–Kendall Test and Sen's Slope Estimates 'the Excel Template Application MAKESENS'. Publications on Air Quality, Finnish Meteorological Institute, Helsinki, Finland.
• Shi W, Yu X, Liao W, Wang Y, Jia B (2013) Spatial and temporal variability of daily precipitation concentration in the Lancang River basin, China. Journal of Hydrology 495: 197-207.
• Tabari H, Talaee PH (2011) Temporal variability of precipitation over Iran: 1966-2005. Journal of Hydrology 396: 313-320.
• Türkeş M (1998) Influence of geopotential heights, cyclone frequency and Southern Oscillation on rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology, 18: 649-680.
• Vyshkvarkova E, Voskresenskaya E (2014) Precipitation inequality over Ukraine. Journal of Scientific Research and Reports 3: 384-396.
• Wang W, Xing W, Yang T, Shao Q, Peng S, Yu Z, Yong B (2013) Characterizing the changing be of precipitation concentration in the Yangtze River Basin, China. Hydrological Processes 27: 3375-3393.
• Yue S, Pilon P, Phinney B, Cavadias G (2002) The influence of autocorrelation on the ability to detect trend in hydrological series. Hydrological Processes 16: 1807- 1829.
• Zhang Q, Xu C-Y, Gemmer M, Chen YD, Liu C (2009) Changing properties of precipitation concentration in the Pearl River basin, China. Stochastic Environmental Research and Risk Assessment 23: 377-385. Sorumlu Yazar Ercan YEŞİLIRMAK
• [e-mail]
• Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi
• Biyosistem Mühendisliği Bölümü AYDIN Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 02.07.2015