AKDENİZ KUŞAĞINDA YETİŞTİRİLEN ARPA (Hordeum vulgare L.) ÇEŞİTLERİNDE VERİM UNSURLARI ve TANE KALİTE ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2015, Cilt: 12 Sayı: 1, 9 - 15, 01.03.2015

Yakup Onur Koca Osman Erekul Senem Sabancı Ahmet Zeybek Ali Yiğit

Öz

Akdeniz iklim kuşağında üretilen arpanın büyük bir bölümü hayvan yemi olarak değerlendirilmektedir. Buna
karşın arpa çeşitlerinde tanenin kapsamlı besin değerlerinin belirlendiği fazlaca çalışma bulunmamaktadır. Bu
çalışma arpa tanesinin besin değerlerinin belirlenmesi amacıyla Aydın koşullarında 2013 ve 2014 yıllarında
yürütülmüştür. Araştırmada materyal olarak Akhisar98, Vamıkhoca98, Hilal ve Sancak arpa çeşitleri
kullanılmıştır. Tek başakta tane verimi (TBV), başakta tane sayısı (BTS), bin tane ağırlığı (BTA), tanede protein
oranı, tanede nişasta oranı, tanede yağ oranı, tanede kül oranı ve tanede selüloz oranı değerleri ölçülmüştür.
Tek başakta tane verimi 1.10 g – 3.68 g aralığında ve başakta tane sayısı değeri ise 20.17 – 71.60 aralığında
ölçülmüştür. Bin tane ağırlığı değeri 39.12 g – 70.36 g aralığında hesaplanmıştır. Tanede protein oranı %10.31 –
%12.05 aralığında, tanede nişasta oranı %42.00 – %53.38, tanede yağ oranı %1.58 - %1.85, tanede kül oranı
%2.54 - %2.72 ve tanede selüloz oranı %6.68 – %9.06 aralığında olduğu ölçülmüştür. Çalışmanın ilk yılında tek
başakta tane verimi, başakta tane sayısı ve bazı tane kalite parametreleri (Tanede protein oranı, tanede kül ve yağ
oranı) ikinci yıldan düşük bulunmuştur. Hilal çeşidi en yüksek tek başakta tane verimi, bin tane ağırlığı ve tanede
nişasta oranı değerleri ile öne çıkmıştır. Buna ek olarak çeşit düşük selüloz oranı ile yem kalitesini artırabileceğini
göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Arpa (Hordeum vulgare L.), tane verimi, tanede protein (%), tanede yağ (%), tanede nişasta (%), tanede selüloz (%), tanede kül (%)

Determination Of Seed Yield and Quality Parameters in Barley (Hordeum vulgare L.) Varieties Growing Conditions of the Mediterranean

Öz

Although the large part of barley produced in Mediterranean conditions is considered as animal feed, a large
number of studies about grain nutritional value haven't been done comprehensively so far. This study was carried
out in Aydın location in Turkey in 2013 and 2014 in order to find out the nutritional values of the grain. In this
research, Akhisar98, Vamıkhoca98, Hilal and Sancak barley cultivars were used as the material of this study.
Grain yields per spike, numbers of grain per spike, 1000 grain weight, and protein rates of grain, starch rates of
grain, oil rates of grain, ash rates of grain and cellulose rates of grain were measured.
According to average result in two years' grain yield per spike and numbers of grain per spike were measured as
the ranges between 1.10 g – 3.68 g and 20.17 – 71.60 respectively. 1000 grain weight between 39.12 g – 70.36 g.
protein rates of grain, starch rates of grain, oil rates of grain, ash rates of grain and cellulose rates of grain were
measured as the following ranges; %10.31 – %12.05, %42.00 – %53.38, %1.58 - %1.85, %2.54 - %2.72 and
%6.68 – %9.06 respectively However, grain yield per spike, numbers of grain per spike and some quality
parameters such as grain protein rates, grain ASH rates and grain oil rates were measured much lower in the first
year than those measured in the second year in this study. Hilal barley cultivar came forward by giving the highest
grain yield per spike, 1000 grain weight and starch rates of grain. In addition to, the cultivar gave the lowest
cellulose rate of grain when measured in this experiment. As a result, it is suggested that the cultivar could be
increased by feed quality.

Anahtar Kelimeler

barley (Hordeum vulgare), seed yield, protein (%), oil (%), starch (%), cellulose (%), ash (%)

Kaynakça

• Açıkgöz, N., Aktaş, M.E., Mokhaddam, A.F. and Özcan, K., 1994. TARİST an Agrostatistical Packageprogramme for Personel Computer. E.Ü.Z.F. Tarla Bitkileri Kongresi, 1994. İzmir. Turkey.
• Akman, Z., Karadoğan, T. ve Çarkçı, K., 1999. Farklı azot ve fosfor dozlarının arpanın verim ve verim ögeleri üzerine etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 8 (1-2); 17 – 27.
• Anonim, 2013c. TÜİK Dış Ticaret İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod= temelist; erişim: 07.08.2014.
• Anonim, 2007. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı MEGEP ( M e s l e k î E ğ i t i m v e Ö ğ r e t i m S i s t e m i n i n Güçlendirilmesi Projesi) Yiyecek İçecek Hizmetleri, B e s i n G r u p l a r ı R a p o r u . K a y n a k : h t t p : / / i s m e k . i b b . g o v. t r / i s m e k - e l - s a n a t l a r i - kurslari/webedition/file/2013_hbo_program_ modulleri/besin_gruplari.pdf, erişim: 19.08.2014.
• Anonim, 2008. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü, Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi, B e s l e n m e M o d ü l l e r i . K a y n a k : http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/t9. pdf, erişim: 19.08.2014.
• Anonim, 2013d. Dünyada ve Türkiye'de yem, et ve süt sektörlerinde mevcut durum ve öngörüleri raporu. Kaynak: http://www.setbir.org.tr/kaynaklar/ raporlar_dosyalar/ 2013_08_01 _756813.pdf, erişim: 07.08.2014.
• Ataei M., 2006. Path Analysis of Barley (Hordeum vulgare L.) Yield. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, Vol. 12 (3):227-232.
• Aydoğan S., Şahin M., Göçmen Akçacık A., Ayrancı R., 2011. Konya Koşullarına Uygun Yüksek Verimli ve Kaliteli Arpa Genotiplerinin Belirlenmesi. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 25 (1): 10-16.
• Bozkurt, İ., Tugay, M.E., 1999. Arpada (Hordeum vulgare L.) Çeşit x Çevre Etkileşimleri Üzerinde Bir Araştırma. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi (15-18 Kasım), Cilt 1 (Genel ve Tahıllar) s: 228-233, Adana.
• Çelik, A., Şahin Demirbağ, N. 2013. Türkiye'de tarımsal desteklemelerin yem bitkileri ekiliş ve üretim üzerine etkisi, Yayın No: 215.
• Çölkesen M., Öktem A., Engin A., Öktem G., Demirbağ V., Yürürdurmaz C., Çokkızgın A., 2002. Bazı Arpa Çeşitlerinin (Hordeum vulgare L.) Kahramanmaraş ve Şanlıurfa Koşullarında Tarımsal ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 5(2), 76-87.
• Demirel R., Saruhan V., Baran M.S., Andiç N., Şentürk Demirel D., 2010. Farklı Oranlarda Ak Üçgül (Trifolium repens) ve Arpa (Hordeum vulgare L.) Karışımlarının Silolanma Özelliklerinin Belirlenmesi. YYÜ Tar. Bil. Dergisi, 20(1):26-31.
• Dorsey-Redding C., Hurburgh C.R., Johson J.A., Fox S.R., 1991. Relationships Among Maize Quality Factors. Creal Chem. 68(6):602-605.
• Engin A., 2005. Adıyaman koşullarına uygun yüksek verimli ve kaliteli maltlık arpa çeşitlerinin belirlenmesi. GAP IV. Tarım Kongresi Kitabı, 759-763.
• Fathi G., Rezaie K., 2000. Path Analysis of Barley Yield and Yield Components in Ahvaz Region. Agricultural Science and Industrial. Volume 14:39-48.
• Febrero A., Bort J., Català J., Marzaba P., Voltas J., Araus JL., 1994. Grain yield, carbon isotope discrimination and mineral content in mature kernels of barley under irrigated and rainfed conditions. Agronomie, Vol:2, P:127-132.
• Gislum R, Micklander E, Nielsen JP. 2004. Quantification of nitrogen concentration in perennial ryegrass and red fescue using near-infrared reflectance spectroscopy (NIRS) and chemometrics. Field Crops Research 88: 269–277.
• Gürsoy M., 2011. Bazı İki Sıralı Arpa (Hordeum vulgare L.) Hat ve Çeşitlerinde Farklı Azot Dozlarının Verim ve Kalite Ögelerine Etkileri. Ecological Life Science, e- Journal of New World Sciences Academy, Volume: 6, Number: 4, Article Number: 5A0066.
• Kendal E., Doğan Y., 2012. Bazı Yazlık Arpa Genotiplerinin Verim ve Kalite Yönünden Değerlendirilmesi. YYÜ Tarım Bilimleri Dergisi, 22(2): 77-84.
• Kutluay-Merdol, T. 1999. Beslenme Eğitimi Rehberi. Okul Öncesi Dönem Eğitimi Veren Kişi ve Kurumlar İçin. İstanbul: Özgür Yayınları, 171s.
• Kün, E., Özgen, M., Ulukan, H., 1992. Arpa Çeşit ve Hatlarının Kalite Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. II. Arpa-Malt Semineri (25-27 Mayıs) s:70-97, Konya.
• Mehrvarz S., Chaichi M.R., 2008. Effect of Phosphate Solubilizing Microorganisms and Phosphorus Chemical Fertilizer on Forage and Grain Quality of Barely (Hordeum vulgare L.). American-Eurasian J. Agric. & Environ. Sci., 3 (6): 855-860.
• Nematı A., Sedghı M., Sharıfı R.S., Seıed M.N., 2009. Investigation of Correlation between Traits and Path Analysis of Corn (Zea mays L.) Grain Yield at the Climate of Ardabil Region (Northwest Iran). Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj 37(1): 194-198.
• Öztürk İ., Avcı, R., Kahraman T., 2007. Trakya Bölgesinde yetiştirilen bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurları ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Dergi. 21(1):59-68.
• Sırat A., 2014. Orta Karadeniz Bölgesi Koşullarına Uygun Maltlık ve Yemlik Arpa (Hordeum vulgareL.) Çeşitlerinin Belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (1): 9-17.
• Takedaa Y., Takedab C., Mizukamia H., Hanashiroa I., 1999. Structures of large, medium and small starch granules of barley grain. Carbohydrate Polymers, (38):109 – 114.
• Taş B. Yürür N., 2002. Bursa ekolojik koşullarında bazı yabancı iki sıralı arpa (Hordeum vulgare distichon) çeşitlerinin kimi verim ve kalite özelliklerinin incelenmesi. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Dergi., 16(1):117- 127.
• Weller C.L., Paulsen M.R., Steinberg M.P., 1988. Corelation of starch recovery with assorted quality factors of four corn hybrids. Creal Chem. 65:392-397.
• Yağbasanlar, T., Özkan, H, Toklu, F, Kırtok, Y., 1997. Çukurova Koşullarında Yetiştirilen Biralık Arpa Çeşit ve Hatlarının Adaptasyonu Üzerinde Bir Araştırma. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi (22-25 Eylül) s:76- 79, Samsun. Sorumlu Yazar Yakup Onur KOCA [e-mail]
• Adnan Menderes Üniversitesi,
• Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, AYDIN Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 13.03.2015