BÜYÜK MENDERES HAVZASINDA YILLIK TOPLAM YAĞIŞLARIN ZAMANSAL DEĞİŞİMLERİ

Yıl 2011, Cilt: 8 Sayı: 1, 37 - 46, 01.03.2011

ERCAN Yeşilırmak SELİN Akçay NECDET Dağdelen

Öz

Bu çalışmada, Büyük Menderes havzasında gerek DMİ (Devlet İşleri Genel Müdürlüğü) gerekse de DSİ (Devlet Su İşleri) tarafından işletilen onaltı istasyonda kaydedilen uzun dönemli yıllık toplam yağış serilerinin zamansal değişimleri Mann-Kendall testi ile sınanmıştır. Zamansal eğilimlerin eğimleri ise Sen'in eğim testi ile belirlenmiştir. Seri korelasyon içeren zaman serilerine TFPW (Trend-Free Prewhitening) yöntemi uygulanmış; eğilimlerin yönlerinin istasyonlar arasındaki homojenliği ise Van Belle ve Hughes testi kullanılarak araştırılmıştır. Araştırma sonucunda, iki istasyonda artan yönde, diğer istasyonlarda ise azalan yönde eğilim olduğu saptanmıştır. Sadece bir istasyondaki azalan yöndeki eğilimin %5 düzeyinde istatistiksel olarak önemli olduğu bulunmuştur. DSİ istasyonlarındaki yağış eğilimlerinin, DMİ istasyonları ile uyumlu olduğu belirlenmiştir. İstasyonlardaki azalan yöndeki eğilimlerin havza bazında homojen olduğu saptanmıştır. İklim değişikliği sonucunda yağışlardaki azalmaya bağlı olarak temiz su kaynaklarındaki daralmanın yanında, kentsel, endüstriyel ve tarımsal su talebindeki artışın, temiz su kaynakları üzerindeki baskıyı arttırması beklenmektedir. Beklenen su kıtlığı ile mücadelede arıtılmış atıksuların, özellikle tarımsal sulamada yeniden kullanılması önemli bir fırsat yaratabilir. Böylece, su kullanıcıları arasındaki rekabet hafifletilerek, endüstriyel ve kentsel tüketim için daha fazla temiz su ayrılabilir.

Anahtar Kelimeler

Yağış, eğilim, Büyük Menderes Havzası, iklim değişimi, atıksuların yeniden kullanımı

Temporal Change of Annual Rainfall in Büyük Menderes Basin

Öz

In this study, it was aimed to investigate long-term trends of annual precpitation data recorded in sixteen stations
operated by DMİ (Turkish State Meteorological Service) and DSİ (State Hydraulics Works) in Büyük Menderes
Basin (Turkey) using Mann-Kendall test with TFPW (Trend-Free Prewhitening) procedure that eliminates the
serial correlation for time series containing serial correlation. The slopes of trends were determinded by Sen's
Slope Estimator. Homogeneity of trends among stations was tested using Van Belle and Hughes test. The results
showed that total annual rainfall increased at only two stations, while decreased at other stations. However, the
trend at only one station is statistically significant at 5% level. Temporal patterns of DSİ-stations were found to be
consistent with those of DMİ-stations. Decreasing trends among the stations was found to be homogeneous. It is
expected that demand on fresh water resources will increase due to decreasing rainfall as a consequence of
climate change, together with domestic, industrial and agricultural water use. To cope with the expected water
scarcity in the basin, reuse of treated wastewaters, especially in agriculture, may provide an important
opportunity. Hence, this may alleviate the competition among water users, and fresh water resources can be
allocated to domestic and industrial use.

Anahtar Kelimeler

Rainfall, trend, Büyük Menderes Basin, climate change, reuse of treated wastewaters

Kaynakça

• Bulut, H., B. Yeşilata, M.İ. Yeşilnacar. 2006. Atatürk baraj gölünün bölge iklimi üzerine etkisinin trend analizi ile tespiti. GAP 5. Mühendislik Kongresi Bildirileri s. 79- 86, 26-28 Nisan 2006, Şanlıurfa.
• Burford, J.E., S.J. Dery, R.D. Holmes. 2009. Some aspects of the hydroclimatology of the Quesnel River Basin, British Columbia, Canada. Hydrological Processes, 23: 1529-1536.
• Chaponniere, A., V. Smakhtin. 2006. A Review of climate change scenarios and preliminary rainfall trend analysis in the Oum Er Rbia Basin, Morocco. IWMI, Working Paper 110, Drought Series: Paper 8, Colombo, Sri Lanka.
• Chen, H., S. Guo, C.Y. Xu, V.P. Singh. 2007. Historical temporal trends of hydro-climatic variables and runoff response to climate variability and their relevance in water resource management in the Hanjiang basin. Journal of Hydrology, 344: 171- 184.
• Gilbert, R.O. 1987. Statistical Methods for Environmental Pollution Monitoring. Van Nostrand Reinhold, New York.
• Homar, V., C. Ramis, R. Romero, S. Alonso. 2010. Recent trends in temperature and precipitation over the Balearic Islands (Spain). Climatic Change, 98: 199- 211.
• Immerzeel, W. 2008. Historical trends and future predictions of climate variability in the Brahmaputra basin. International Journal of Climatology, 28: 243-254.
• IPCC, 2007. Climate change 2007: The physical science basis. In: Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Solomon S., D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B.Averyt, M. Tignor and H.L. Miller, eds). Cambridge University Press, 996 pp., Cambridge, UK.
• Kahya, E., S. Kalaycı. 2004. Trend analysis of streamflow in Turkey. Journal of Hydrology, 289: 128-144.
• Kukul, Y.S., S. Anaç, E. Yeşilırmak, J.M. Moraes. 2007. Trends of precipitation and streamflow in Gediz river basin, Western Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 16: 477-488.
• Kukul, Y.S., S. Anaç, E. Yeşilırmak. 2008. Türkiye'de atıksu arıtımı ve tarımsal sulamada kullanım potansiyeli. Su Tüketimi Arıtma Yeniden Kullanım Sempozyumu Bildirileri, s. 377-383, Bursa.
• Kumar, V., S.K. Jain. 2010. Trends in seasonal and annual rainfall and rainy days in Kashmir Valley in the last century. Quaternary International, 212: 64-69.
• Liu, Q., Z. Yang, B. Cui. 2008. Spatial and temporal variability of annual precipitation during 19612006 in Yellow River Basin, China. Journal of Hydrology, 361: 330-338.
• Nicholls, N., G.V. Gruza, J. Jouzel, T.R. Karl, L.A. Ogallo, D.E. Parker. 1996. Observed climate variability and change. In:Climate Change 1995: The Science of Climate Change, Contribution of Working Group I to t h e S e c o n d A s s e s s m e n t R e p o r t o f t h e Intergovernmental Panel on Climate Change (Houghton, J.T., L.G. Meira Filho, B.A. Callander, N. Haris, A. Kattenberg and K. Maskell, eds.) Cambridge University Press, pp. 133-192, Cambridge, UK.
• Oğuz, İ., T. Öztekin, Ö. Akar. 2008. Tokat Kazova'daki uzun yıllık yağış ve sıcaklık gidişlerinin kuraklık açısından irdelenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25: 71-79.
• Özfidaner, M. 2007. Türkiye Yağış Verilerinin TrendAnalizi ve Nehir Akımları Üzerine Etkisi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), 73 s.,Adana.
• Özkul, S. 2009. Assessment of climate change effects in Aegean river basins: the case of Gediz and Buyuk Menderes Basins. Climatic Change, 97: 253283.
• Partal, T., E. Kahya. 2006. Trend analysis in Turkish precipitation data. Hydrological Processes, 20: 2011- 2026.
• Tonkaz, T., M. Çetin. 2007. Effects of urbanization and land- use type on monthly extreme temperatures in a developing semi-arid region, Turkey. Journal of Arid Environments, 68: 143158.
• Topaloğlu, F. 2006. Trend detection of streamflow variables in Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 15: 644- 653.
• Türkeş, M. 1996. Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology, 16: 1057-1076.
• Türkeş, M., T. Koç, F. Sariş. 2009. Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey. International Journal of Climatology, 29: 1056-1074.
• Van Belle, G., J.P. Hughes. 1984. Nonparametric tests for trend in water quality. Water Resources Research, 20: 127-136.
• Vuille, M., R.S. Bradley, F. Keimig. 2000. Climate variability in the Andes of Ecuador and its relation to tropical Pacific and Atlantic sea surface temperature anomalies. Journal of Climate, 13: 2520-2535.
• Yeşilırmak, E. 2006. Büyük Menderes Akarsuyu Bazı Su Kalitesi Parametrelerinin Zaman ve Mekan Boyutundaki Değişiminin İstatistiksel Analizi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Basılmamış), 293 s., İzmir.
• Yeşilırmak, E., S.Akçay, N. Dağdelen, T. Gürbüz, F. Sezgin. 2009. Quality control and homogeneity of annual precipitation data in Büyük Menderes Basin, Western Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 18: 1748- 1757.
• Yıldırım, Y.E., M. Türkeş, M. Tekiner. 2004. Time-series analysis of long-term variations in stream-flow data of some stream-flow stations over the Gediz Basin and in precipitation of the Akhisar station. Pakistan Journal of Biological Sciences, 7: 17-24.
• Yue, S., P. Pilon, B. Phinney, G. Cavadias. 2002. The influence of autocorrelation on the ability to detect trend in hydrological series. Hydrological Processes, 16: 1807-1829. Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 05.04.2011