FARKLI PAMUK TÜRLERİNE AİT ÇEŞİTLERİN DİALLEL MELEZLERİNDE ÖNEMLİ AGRONOMİK VE TEKNOLOJİK ÖZELLİKLERİN KALITIMININ SAPTANMASI

Yıl 2008, Cilt: 5 Sayı: 1, 45 - 52, 01.03.2008

Süleyman Çiçek M. Ali Kaynak

Öz

Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsünde yürütülen bu çalışmanın materyalini Gossypium hirsutum L. türünden Carmen, Nazilli 84 S, Gürelbey ve farklı türlerin [(G. hirsutum x G. barbadense F1) x (G. arboreum x G.thurberi x G. hirsutum)] melezlenmesinden elde edilmiş olan Delcerro çeşitleri ile bunların yarım diallel melezleri oluşturmaktadır. Bu çalışmada, oluşturulan populasyonda uygun anaç ve melezlerin belirlenmesi ve üzerinde durulan dokuz özellik bakımından genel ve özel uyuşma yetenekleri, heterosis ve heterobeltiosis değerleri, kalıtım dereceleri ve diğer genetik parametrelerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Genel uyuşma yeteneği tüm özelliklerde, özel uyuşma yeteneği ise bitki kütlü pamuk verimi, koza kütlü pamuk ağırlığı ve çırçır randımanında önemli bulunmuştur. Bitki kütlü pamuk verimi ve koza kütlü pamuk ağırlığında olumlu, koza sayısında olumsuz heterosis ve heterobeltiosis, diğer özelliklerde ise olumlu heterosis fakat olumsuz heterobeltiosis değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen genetik parametrelere göre bitki kütlü pamuk verimi ve koza kütlü pamuk ağırlığı özelliklerinin en az bir gen çifti tarafından idare edildiği tahminlenmiştir. Çırçır randımanı ve 100 tohum ağırlığında yüksek, diğer özelliklerde düşük kalıtım derecesi elde edilmiştir. Bitki kütlü pamuk verimi ve koza kütlü pamuk ağırlığı için dominant, çırçır randımanı, erkencilik oranı, 100 tohum ağırlığı, lif uzunluğu ve lif kopma dayanıklılığı için eklemeli, bitkide koza sayısı ve lif inceliği için ise hem dominant hem de eklemeli gen etkilerinin önemli olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Pamuk, Heterosis, Heterobeltiosis, Genel Uyuşma Yeteneği, Özel Uyuşma Yeteneği

Determination of Inheritance of Some Important Agronomical and Technological Properties in the Diallel Crosses of Some Varieties Belong to Different Cotton Species

Öz

Materials of this study, which was carried on in Nazilli Cotton Research Institute, were Carmen, Nazilli 84 S,
Gürelbey (Gossypium hirsutum L.) and Delcerro obtained from different species crosses [(G. hirsutum x G.
barbadense F1) x (G. arboreum x G.thurberi x G. hirsutum)] and their half diallel crosses. In this study, it is
aimed to determine suitable parent and crosses in getting population and to estimate general and specific
combining ability values, heritability values and other genetic parameters in examined nine characters. General
combining ability was found significant in all characters but specific combining ability was found significant for
seed cotton yield per plant, boll seed cotton yield and gin turnout. Heterosis and heterobeltiosis values were
determined to be positive for seed cotton yield per plant and boll seed cotton yield but negative for boll number.
In other properties positive heterosis but negative heterobeltiosis have been determined. According to obtained
genetic parameters, it is estimated that seed cotton yield per plant and boll seed cotton yield were controlled by
at least one pair of gene. It was obtained high heritability value in ginning turnout and 100 seed weight but that
was obtained low heritability in the other characters. For seed cotton yield per plant and boll seed cotton yield
dominance gene effects, for ginning turnout earliness, 100 seed weight, fiber length and fiber strongth additive
gene effects and for boll number and fiber fineness both dominance and additive gene were detected as
significant.

Anahtar Kelimeler

Cotton, Heterosis, Heterobeltiosis, General Combining Ability, Specific Combining Ability

Kaynakça

• ANONİM, 2005. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara.
• ANONYMOUS, 2006. ICAC, Cotton: Review of the World Situation, Volume 59-Number 6, July-Agust 2006.
• YILDIRIM, H. M., A., ÖZTÜRK, F., İKİZ, ve H. PÜSKÜLCÜ, 1979. Bitki Islahında İstatistik – Genetik Yöntemler. Gıda–Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırma Genel Müdürlüğü Yayın No:163.
• YILDIRIM, M.B ve ÇAKIR, S., 1986. Line x Tester Analizi. E.Ü. Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 9 (1).
• FALCONER, D.S., 1980. Introduction to Quantitative Genetics. Oliver and Boyd Ltd. London.
• DEMİR. I., N. AYDEM, K. Z. KORKUT, 1980. Kombinasyon Islahında Ebeveyn Seçimi. Bitki Islahı Simp. Bornova, Ege Bölge Zirai Araş. Ens., Yayın No: 17/41.
• JINKS, J.L. AND B.I. HAYMAN. 1953. The Analysis of Diallel Crosses. Maize Genet. Coop. News Letter. 27:48-54.
• JINKS, J.L. 1954. The Analysis of Continous Variation in a Diallel Cross of Nicotina Rustica Varieties. Genetics. 39:767-788.
• ÖZCAN, K. 1999. Populasyon Genetiği İçin Bir İstatistik Paket Program Geliştirilmesi. Doktora Tez Çalışması. E.Ü. Ziraat Fakültesi. İzmir
• HAYMAN, B.I. 1954 a. The Analysis of Diallel Tables. Biometrics. 10: 234 – 244.
• HAYMAN, B.I. 1954 b. Theory and Analysis of Diallel Crosses. I. Genetics, 39:789- 809.
• AKSEL, R. AND L.P.V. JOHNSON. 1963. The Analysis of Diallel Cross: A Worked Example. Advancing Frotiers of Plant Science. 2: 37 – 53.
• CHINNADURAI, K., and SREERANGASWAMY. S.R. 1974. Heterosis for yield of seed cotton and mean halo length in a diallel cross of (Gossypium hirsutum L.) Andhra Agric. Jour. 20, 1/2: 30-33. Dept Di, Auric, Coll. Coimbatore. India.
• ASHWATHAMA, V.H., PATIL, B.C., KAREEKATTI, S.R., ADARSHA, T.S., 2003. Studies on Heterosis for Biophysical Traits and Yield Attributes in Cotton Hybrids. World Cotton Research Conference 3, Abstracts of Paper and Poster Presentations. P.S. 15.9. Cape Town South Africa.
• CRUMPACKER, D.W. AND R.W. ALLARD. 1962. A. diallel cross analysis of heading date in wheat. Hilgardia, (326) 275-318.
• MATHER, K. AND J.L. JINKS. 1971. Biometrical Genetics. Second Edition. Chapman and Hall ltd. London.
• BOYACI, S. 1983. G. hirsutum L. Türü Sekiz Pamuk Çeşidinin Yarım Diallel Melezlerinde Önemli Kantitatif Özelliklerin Genetik Analizleri Üzerinde Araştırmalar. Doktora Tezi, Adana.
• EFE. L. AND O. GENCER. 1995. Inheritance of yield and components in half diallel hybrids of some glandless cotton cultivars under the conditions of Çukurova region. Proceedings. Joint meeting of working groups ‘’Cotton Breeding’’ ‘’Cotton Variety Trials’’ ‘’Cotton Technology’’ Adana-Turkey. P 31-34.
• Geliş Tarihi:30.11.2007
• Kabul Tarihi:16.06.2008