TURUNÇ (Citrus aurantium L.) VE KABA LİMON (C.jambhiri Lush.) ÇÖĞÜRLERİNDE MİKORİZA VE FOSFOR UYGULAMASININ FİDAN GELİŞİMİ ÜZERİNE ETKİLERi

Yıl 2008, Cilt: 5 Sayı: 1, 61 - 73, 01.03.2008

Ertuğrul Taştekin Zeynel Dalkılıç

Öz

Çalışma Aralık 2003-Mayıs 2005 arasında Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü 'nün Meyvecilik Bölümü'ndeki seralarda yürütülmüştür. Bitki materyali olarak turunçgil yetiştiriciliğinde yoğun olarak kullanılan turunç anacı, aşıgözü üretiminde yoğun olarak kullanılan kaba limon anacı ve aşıgözü olarak da 'Washington Navel' çeşidi kullanılmıştır. Mikoriza kokteyli, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü'nden temin edilmiştir. Ortam olarak buhar ile sterilize edilmiş torf ve pomza karışımı kullanılmıştır. Bulguların değerlendirilmesi çöğür şaşırtma zamanında, aşılama zamanında ve fidanların satışa geldiği zaman yapılmıştır. Bu çalışma ile turunç ve kaba limon anacının mikorizaya bağımlılığı, en uygun mikoriza uygulama zamanı (tohum ekim dönemi, şaşırtma dönemi), uygun mikoriza dozu (O, 50, 100, 200 g mikoriza karışımı) ve fosfor (P-, P+) uygulamasının çöğür ve fidan gelişimine etkisi araştırılmıştır. Turunç çöğürlerinin şaşırtılmasında iyi bir kök yapısı için kriter olan kök kuru ağırlığı, aşılama için en uygun kriter olan gövde çapı ve iyi bir fidan göstergesi olan fidan (kalem) çapını tohum ekim yastığı veya şaşırtma döneminde 50 g (500 spor/bitki) mikoriza karışım doz uygulamasının oluşturduğu söylenebilir. Bu sonuca göre, bitki köklerinin mikoriza ile bir kez inokulasyonunun sağlanmasının yeterli olduğu düşünülmektedir. Kaba limon anacının iyi bir kök yapısına sahip olmasından dolayı mikorizaya daha az bağımlı olduğu söylenebilir. Mikoriza ortamda bulunan minimum düzeydeki fosforu bitkiye yarayışlı hale getirebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

fosfor, kaba limon, mikoriza, turunç, ‘Washington Navel’

Effects of Mychorrhiza and Phosphorus Applications on Nursery Plant Development in Sour Orange (Citrus aurantium L.) and Rough Lemon (C.jambhiri Lush.) Seedlings

Öz

This research was conducted in greenhouses at West Mediterranean Agricultural Research Institute (BATEM),
Antalya between December 2003 and May 2005. Sour orange, extensively used in citrus nursery plant growing;
rough lemon, extensively used in budwood multiplication; and ‘Washington Navel’ for budwood were used as
plant materials. Cocktail mycorrhiza was obtained from the Department of Soil Science, Faculty of Agriculture,
Cukurova University. Steam-sterilized peat moss and pomza mixture was used as a planting medium. Evaluation
of the data was performed at seedling transplantation, budding, and nursery plant sale stages. With this research,
the mycorrhizal dependancy of sour orange and rough lemon rootstocks, the mycorrhiza application time (seed
sowing and seedling transplantation periods), and the appropriate mycorrhiza (0, 50, 100, 200 g mycorrhiza
mixture) and phosphorus (P-, P+) rate combination for seedling and nursery plant development were
investigated. In the sour orange rootstock, for the criteria of dry root weight, the stem diameter of the seedling,
and the stem diameter of the scion for well-established root structure at the seedling transplantation stage, at the
budding stage, and nursery plant sale stage, respectively; 50 g (500 spore/plant) mycorrhiza application either at
a bench seed sowing period or at a seedling transplantation period was given the best result. As a result of this, it
was thought that one time mycorrhizal infection of plant roots was sufficient. Due to the well-established root
structure of rough lemon rootstock, it could be said that rough lemon is less dependent to mycorrhiza
inoculation. Mycorrhiza could make minimum phosphorus in the medium beneficial to the plant.

Anahtar Kelimeler

phosphorus, rough lemon, mycorrhiza, sour orange, ‘Washington Navel’

Kaynakça

• Akgün,A. 2003. Bazı Mikoriza Türlerinin Farklı Antepfıstığı Anaçlarının Kök Ve Gövde Gelişimi Üzerine Etkileri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Anonim, 2001. Fidan Üretim ve Dağıtım Talimatı, TÜGEM, Ankara, 306s.
• Anonim, 2006. http://faostat.fao.org/faostat/, 24 Ocak 2006
• Arslan,R., A.Aydın ve İ.Ortaş. 2003. Üç farklı turunçgil anacında farklı mikoriza türlerinin aşılanmasının çöğür gelişimine etkileri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TAGEM, Sonuç raporu.22 s.
• Bayram,A. 1999. Bazı Mikoriza Türlerinin Amerikan Asma Fidanlarının Kök ve Sürgün Gelişimi Üzerine Etkileri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Canıhoş,E. 2003. Turunçgillerde Zamklanma Hastalığı (Phytophthora citrophthora)’na Karşı Alternatif Mücadele Yöntemlerinin Araştırılması. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Davies,F.S. and L.G.Albrigo. 2005. Turunçgiller, (Çeviren: Z.Dalkılıç), Adnan Menderes Üniversitesi Yayınları No:22, Aydın.
• Graham, J.H. and J.H.Syvertsen. 1985. Host determinants of mycorrhizal dependency of citrus rootstock seedlings. New Phytol. 101:667-676.
• Karahocagil, P., R.Tunalıoğlu, N.Çakaryıldırım. 2005. Turunçgiller, Durum ve Tahmin. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• Menge,J.A. 1982. Effect of soil fumigants and fungicides on vesicular-arbuscular fungi. Phytopathology 72(8):1125-1132.
• Menge,J.A., H.Lembright and E.L.V.Johnson. 1977. Utilization of mycorrhizal fungi in citrus nurseries. Proc. Int. Soc. Citriculture 1:129-132.
• Ortakçı,D. 1999. Değişik Mikoriza Türlerinin Turunç Bitkisinde Fosfor ve Çinko Alımına Olan Etkilerinin Araştırılması. Çukurova Üniversitesi Fen Bil. Enst., Yüksek Lisans.Tezi.
• Ortakçı,D., İ.Ortaş, S.Ercan. Z.Kaya. 1998. Değişik Mikoriza Türlerinin Turunç Bitkisinin Büyümesi ve Besin Elementleri Alımı Üzerine Etkileri.
• Ortaş,İ. 1995. Mikorizanın Besin Elementleri Alımındaki Mekanizmaları. Toprak İlmi Derneği, İ. Akalan Toprak ve Çevre Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Halkla İlişkiler ve Yayın Ünitesi, Cilt II.
• Ortaş,İ. 1998a. Toprak ve Bitkide Mikoriza. Workshop, Çukurova Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, 20-22 Mayıs Adana 61 s.
• Ortaş,İ. 1998b. Mikorizanın Narenciye Tarımındaki Önemi ve Kullanım Olanakları. Ç. Ü. Subtropik Meyveler Arş. ve Uyg. Mer. Turunçgil Bülteni. Sayı 2:9-15
• Özdemir,Ö.L. 1968. Sarıçam ve Karaçam Tohum Yastıklarına Mikoriza Aşılama Tekniği Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları. Teknik Bülten Serisi No:27 Ankara.
• Özkan,C.F., T.Ateş, M.Kelten, T.Taşdemir ve A.Arpacıoğlu. 2004. VA Mikoriza Uygulamasının Bazı Turunçgil Anaçlarının Çöğür Gelişimine Etkisi. Türkiye 4. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Antalya. 163-166.
• Taşdemir,H.A. 1990. Turunçgiller Araştırma ve Eğitim Projesi Faaliyet Raporları. Narenciye Araştırma .Enstitüsü, Antalya.
• Uzun,A. 2002. Turunçgil Anaçları. Alata Bahçe Bitkileri Arş.Ens. Mersin. No.10.
• Üstüner,Ö. 2001. Değişik Harç Ortamlarında Değişik Mikoriza Türlerinin Turunç Bitkisinin Büyüme ve Kök Gelişimine Etkisinin Araştırılması. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Yılmaz,Ö. 2002. In Vitro Koşullarda Yetiştirilen Bazı Kiraz Anaçlarının Dış Koşullara Aktarılmasında Mikoriza Uygulamasının Bitki Gelişimi Üzerine Etkileri. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Geliş Tarihi:03.09.2007
• Kabul Tarihi:16.06.2008