SABRİBEY Maltlık Arpa Çeşidinin Islah Hikayesi

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 2, 215 - 224, 31.12.2021

Soner Yüksel , Taner Akar , İsmail Sayim Namuk Ergün , Sinan Aydoğan , Turgay Şanal , Safure Güler Savaş Belen , Ali Cevat Sönmez

https://doi.org/10.25308/aduziraat.926532

Öz

Arpanın geniş alanlarda yetiştirildiği Orta Anadolu Bölgesi için maltlık kalitesi yüksek yeni çeşitlerin üretim alanlarına hızla girmesi ülke tarımına katma değer katacaktır. Arpa çeşit geliştirme çalışmaları kapsamında yapılan bir melezlemede CWB117-5-9-5/ST5819 hattı ile Kalaycı-97 çeşidinin iyi özelliklerinin bir çeşitte toplanması amaçlanmıştır. Anılan melez 1999 yılında F1 generasyonu, 2000-2003 yılları arasında açılan kademe materyali ve 2004 yılında gözlem bahçesi olarak denemeye alınmıştır. 2005 yılında ön verim ve 2006 yılında verim denemesine seçilmiştir. 2007 ve 2008 yılların da verim denemesi kademesinde yer alarak Eskişehir Karabayır lokasyonunda denenmiş ve ilk yıl 675 kg/da verim ile ilk sırada ikinci yıl ise 638 kg/da verim ile dördüncü sırada yer almıştır. Kışlık, iki sıralı ve yatmaya dayanıklı olan Sabribey çeşidi, verim ve kalite değerleri dikkate alınarak 2019 yılında maltlık arpa çeşidi olarak tescil edilmiştir. Sabribey arpa çeşidinin önemli özelliklerinden hektolitre ağırlığı 64.3-74.1 kg/hl, bin tane ağırlığı 30.8-31.9 g, tanede nişasta %60.9-64.9, tanede protein %9.4-13.9, 2.5+2.8 mm elek üstü %45.2-88.4, elek altı %2.4-5.0, irilik sınıfı 3-8, kavuz oranı %9.5-10.2, friabilite değeri %51.9-85.4, ince ekstrakt %75.2-78.9, hartong sayısı %35.7-37.0, kolbach sayısı %57.6-102 arasında değişmektedir.

Anahtar Kelimeler

sertifikasyon, tescil, melezleme, generasyon

Destekleyen Kurum

Tübitak

Proje Numarası

105G083

Breeding Story of Malting Barley Variety Sabribey

Öz

For the Central Anatolia Region, where barley is grown in large areas, the rapid introduction of new varieties with high malting quality into the production areas will add added value to the country's agriculture. In a crossing made within the scope of barley cultivar development studies, it was aimed to collect the good characteristics of CWB117-5-9-5/ST5819 line and Kalaycı-97 cultivar in one cultivar. The aforementioned hybrid was put into trial as F1 generation in 1999, segregated material between 2000-2003 and observation nursery in 2004. It was selected for pre-yield trial in 2005 and yield trial in 2006. It was tested in Eskişehir Karabayır location by taking part in the yield trial stage in 2007 and 2008. The material ranked first with a yield of 675 kg/da in 2017 and fourth place with a yield of 638 kg/da in 2008. The Sabribey variety, which is wintertype, two-row and resistant to lodging, was registered as malting barley variety in 2019, taking into account its yield and quality values. The important features of Sabribey barley variety are 64.3-74.1 kg/hl hectoliter weight, 30.8-31.9 g per thousand grain weight, grain starch 60.9-64.9%, grain protein 9.4-13.9%, 2.5+2.8 mm sieve 45.2-88.4%, under sieve 2.4-5.0%, size class 3-8, husk ratio 9.5-10.2%, friability value 51.9-85.4%, fine extract 75.2-78.9%, Hartong number 35.7-37.0%, kolbach number 57.6-102%.

Anahtar Kelimeler

registration, certification, hybridization, generation

Proje Numarası

105G083

Kaynakça

• Anonim (2008) Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, İklim Kayıtları, Eskişehir.
• Anonim 2020. http://www.eskisehirtarim.gov.tr. (Erişim tarihi: 10/02/2020).
• Anonim (2020a) http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/hububatsektorraporu 2019.pdf (Erişim Tarihi: 16/02/2021).
• Anonim (2020b) http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist (Erişim Tarihi: 15/01/2021).
• Anonymous (1960) International Association of Creal Chem. ICC Standart No: 105
• Anonymous (1986) Brauwelt Brevier 1986, 8500 Nümberg, p, 114-142
• Akkaya A, Aktan Ş (1990) Erzurum Yöresinde Yetiştirilebilecek Yazlık Arpa Çeşitlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Zir. Fak. Dergisi, 21:9-27
• Atlı A, Ozan A.N, Özkara R (1992) Arpada Yapılan Basit Analizlerle Malt Kalitesinin Tahmin Edilmesi Üzerine Araştırmalar. Arpa-Malt Semineri 25-27 Mayıs 1992, Konya.
• Baik BK, Ullrich SE (2008) Barley for Food: Characteristics, Improvement, and Renewed Interest. Journal of Cereal Science, 48: 233-242.
• Ceccarelli S, Grando S, Capettini F Baum M (2007) Barley Breeding for Sustainable Production. International Center for Agricultural Research in the Dry Areas (ICARDA), p 17 Aleppo, Syria.
• Candan B (2009) Arpa, Malt ve Birada β-Glukan İçeriği ve Bira Kalitesi Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, İzmir.
• Çekiç C, Savaşlı E, Dayıoğlu R, Önder O, Karaduman Y, Avcıoğlu R (2008) Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Ekim Zamanı ve Sıklığı İle Kalite Kriterleri Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran 2008, Konya, 201-209.
• Çelik S, Köksel H (1995) Arpa β-glukanlarının Fizikokimyasal Özellikleri, Teknolojik ve Besinsel Önemleri, Poster Bildiri, III. Arpa-Malt Semineri, Konya, 357.
• Çölkesen M, Cesurer L, Yürürdurmaz C, Demirbağ V, Çiçek A, Başgül A, Engin A (1999) Kahramanmaraş Koşullarına Uygun Yüksek Verimli Arpa Çeşitlerinin Belirlenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım 1999, Cilt I, Genel ve Tahıllar, Adana, 234-239.
• Ewertson, G (1977) Protein Content and Grain Quality Relation in: Barley Ph. D. Thesis. Agricultural College of Sweden, Uppsala.
• Köten M, Ünsal S, Atlı A (2013) Arpanın İnsan Gıdası Olarak Değerlendirilmesi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 51-55.
• McCleary B.V, Codd R (1991) J. Of Science of Food and Agriculture. 55: 303-331.
• Munns R, James RA, Läuchli A (2006) Approaches to Increasing the Salt Tolerance of Wheat and Other Cereals. Journal of Experimental Botany, Vol. 57, No: 5, pp. 1025–1043.
• Nasr HG, Shands HL, Forsberg RA 1973. Correlation Between Kernals Pulmpness, Lodging and Other Agronomic Characteristic in Six-Rowed Barley Crosses. Crop Sci. 13 (4): 399-401.
• Öztürk İ, Avcı R, Kahraman T (2007) Trakya Bölgesinde Yetiştirilen Bazı Arpa (Hordeum vulgare L) Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurları ile Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. U.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 21 (1): 59-68.
• Sayim İ, Ergun N, Aydoğan S (2018) Kavuzsuz Arpa http://www.ankarahalkekmek.com.tr/Dosyalar/62805911779.pdf. (Erişim Tarihi: 20/11/2018).
• Smith BD, Nesbitt M (1995) The Emergence of Agriculture (p. 231). New York: Scient. American Library.
• Sönmez AC, Olgun M, Yüksel S, Belen S, Yıldırım Y, Çakmak M, Karaduman Y, Akın A, Önder O (2020) Arpa (Hordeum vulgare L.) Islah Materyalinin Bazı Maltlık Kalite Özellikleri İle Bu Özellikler Arası İlişkilerin Belirlenmesi. Black Sea Journal of Agriculture 3(2): 155-161.
• Sparrow D.H.B (1970) Some Genetical Aspects of Malting Quality in Barley Genetics II, 559-574. Pullman, Washington.
• Tosun H (1993) 8 Adet Tescilli Arpa Çeşitlerinin Genotip x Çevre İntereksiyonları. (Doktora tezi) Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü (Yayımlanmamış).
• Türker İ (1977) Malt-Bira Kimyası ve Teknolojisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 660. Ankara. Uluöz M (1965) Buğday, Un ve Ekmek Analizleri. E.Ü.Z.F. Yayınları. No:57 E.Ü. Matbaası. İzmir.
• Williams P, El-Haramein F.J, Nakkoul H, Rihawi S (1986) Crop Quality Evaluation Methods and Guidelines, ICARDA.
• Yazıcıoğlu T, Geçkiner G, Kılıç O (1976) Biralık Güdümlü Arpa Projesi. Proje No: TOAG/125 TÜBİTAK, Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu, Gebze.