Farklı konut dokularının hava kirliliği yoğunluğu üzerindeki etkisi: Erzurum örneği

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 1, 75 - 81, 30.06.2023

Elif Nur Sarı , Sevgi Yılmaz

https://doi.org/10.25308/aduziraat.1194007

Öz

Hava kirliliği günümüzde canlı yaşamı için tehdit oluşturan önemli problemlerin başında gelmektedir. Kent içerisinde farklı konut dokularının emisyon oranları ve hava kirliliğini tetikleyen coğrafi değişkenler (basınç, yükseklik, rüzgâr, sıcaklık) ve fiziksel değişkenler (doğalgaz tüketimi, kömür tüketimi ve Gökyüzü Görünürlük Oranı) açısından durumu incelenmiştir. Değişkenlerin ArcGIS üzerinden mekânsal analizleri ve SPSS ile her bir konut dokusu için değişkenler arasında korelasyon analizi, konut dokuları arasındaki farkı anlamak için de Kruskal Wallis, hangi parametlerin farklı olduğunu ortaya çıkarmak için %95 güven düzeyinde Posthoc – Games Howell analizi yapılmıştır. Apartman tipi konut dokusu, emisyon değerleri ve basınç değerleri açısından diğer konut dokularına göre anlamlı olarak daha yoğun, doğalgaz ve kömür tüketimi konusunda gecekondu tipi yapılaşma hariç diğer konut dokuların anlamlı olarak daha yoğun değere sahiptir. Site tipi konut dokusu diğer konut dokularından rüzgâr hızı konusunda anlamlı olarak daha yoğun değere sahiptir. Gecekondu tipi konut dokusu yükselti ve yakıt tüketimi konusunda diğer konut dokularından anlamlı olarak daha yoğun değere sahiptir. Müstakil tip konut dokusu O3, sıcaklık ve Gökyüzü Görünürlük Oranı ile diğer konut dokularından anlamlı olarak daha yüksek değere sahiptir. Erzurum’daki kentsel dönüşüm alanları göz önünde bulundurulduğunda yerel yönetimlerin, şehir plancılarının, peyzaj mimarlarının doğal koşulları göz önünde bulundurarak, mekâna özgü kentsel tasarım önerilerini üretmesinin gerekliliği açıktır.

Anahtar Kelimeler

Hava kirliliği, konut dokusu, Gökyüzü Görünürlük Oranı (GGO), mekansal analiz, Erzurum

Kaynakça

• Akalın, M. (2016). Mekânsal ayrışmanın bir yeni biçimi olarak kapalı/kapılı siteler: Akkent konutları örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 923-956.
• Başar, P., Okyay, P., Ergin, F., Coşan, S., Yıldız, A. (2005). Aydın İli Kent Merkezinde Hava Kirliliği / 1997-2004*. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 6(3), 11–15. Retrieved from
• Bechle, M. J., Millet, D. B., & Marshall, J. D. (2011). Effects of income and urban form on urban NO2: Global evidence from satellites. Environmental science & technology, 45(11), 4914-4919.
• Bereitschaft, B., & Debbage, K. (2013). Urban Form, Air Pollution, and CO 2 Emissions in Large U.S. Metropolitan Areas. The Professional Geographer, 65(4), 612– 635. https://doi.org/10.1080/00330124.2013.799991
• Bharath, HA.; Chandan, MC.; Nimish, G. (2019). Assessing land surface temperature and land use change through spatio-temporal analysis: a case study of select major cities of India. Arab. J. Geosci., 12 (11): 367, 10.1007/s12517-019-4547-1
• Cavkaytar, Ö., Uysal, S. Ö., & Şekerel, B.E. (2013). Türkiye’de Hava Kirliliğinden Kaynaklanan Sağlık Sorunları. Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, 2, 105-111
• Chandan, M. C., Nimish, G., & Bharath, H. A. (2020). Analysing spatial patterns and trend of future urban expansion using SLEUTH. Spatial Information Research, 28(1), 11-23.
• Clark, L. P., Millet, D. B., & Marshall, J. D. (2011). Air quality and urban form in U.S. urban areas: Evidence from regulatory monitors. Environmental Science and Technology, 45, 7028–7035
• Çobanyılmaz, P., & Yüksel, Ü. D. (2013). Kentlerin iklim değişikliğinden zarar görebilirliğinin belirlenmesi: Ankara Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17(3), 39-50.
• Dursun D., Yavas M., Yilmaz S. (2020). Microclimate Assessment of Design Proposals for Public Space in Cold Climate Zone: Case of Yakutiye Square; Soğuk İklim Bölgesinde Kamusal Alanda Tasarım Önerilerinin Mikro-İklim Yönünden Değerlendirmesi: Yakutiye Meydanı Örneği. DOI: 10.14744/MEGARON.2020.15985, MEGARON 2020;15(2):321-331Group, London, eBook ISBN9781003027379, ISBN 978-0-367-46171-3, p. 54-60.
• Elbir, T., Bayram, A., Melik, K. A. R. A., ALTIOK, H., SEYFİOĞLU, R. S., Ergün, P., & Şimşir, S. (2010). İzmir kent merkezinde karayolu trafiğinden kaynaklanan hava kirliliğinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 12(1), 1-17
• Gülten, A. (2007). Kent Dokusunda Güneş Işınımından Yararlanmak İçin Cadde-Bina İlişkisinin Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Özgüven, U. Ö. (2008). İstanbul’daki Lüks Konutların İncelenmesi Ve Farklı Tiplerinin Karşılaştırılması Farklı Tiplerinin Karşılaştırılması (Doktora tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Hang, J., Sandberg, M., Li, Y., & Claesson, L. (2009). Pollutant dispersion in idealized city models with different urban morphologies. Atmospheric Environment, 43(38), 6011–6025. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2009.08.029
• Heal, M. R., Kumar, P., & Harrison, R. M. (2012). Particles, air quality, policy and health. Chemical Society Reviews, 41(19), 6606-6630.
• Hindman, E. E., & Upadhyay, B. P. (2002). Air pollution transport in the Himalayas of Nepal and Tibet during the 1995–1996 dry season. Atmospheric Environment, 36(4), 727-739.
• Hoydysh, W. G., & Dabberdt, W. F. (1994). Concentration fields at urban intersections: fluid modeling studies. Atmospheric Environment, 28(11), 1849-1860. Huang,Y.; Lei, C.; Liu, CH.; Perez,P.; Forehead, H.; Kong,S.; Zhou, JL. (2021). A review of strategies for mitigating roadside air pollution in urban street canyons. Environ. Pollut., 280:116971.
• Irmak A., Yilmaz S., Mutlu E., Yılmaz H. (2018). Assessment of the effects of different tree species on urban microclimate. Environmental Science and Pollution Research, 25: (16); 15802–15822. 26321
• Karadağ, A., & Koçman, A. (2007). Coğrafi çevre bileşenlerinin kentsel gelişim süreci üzerine etkileri: Ödemiş (İzmir) örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 16(1-2), 3-16.
• Karagulian, F.; Belis, CA.; Dora, CFC. (2015). Contributions to cities’ ambient particulate matter (PM): a systematic review of local source contributions at global level. Atmos. Environ., 120: 475-483.
• Karbuz, İ. (2016). Tekirdağ’da Hava Kirliliğine Coğrafi Bakış. The Journal Of Academic Social Science Studies, 44, 363-376
• Ketterer, C., & Matzarakis, A. (2016). Mapping the Physiologically Equivalent Temperature in urban areas using artificial neural network. Landscape and Urban Planning, 150, 1–9. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2016.02.010
• Koç, F. & Koç. A. (2018). An Assessment Through Relationship Between Air Pollution and Climatic Parameters in City of Igdır. Kent Akademisi, 11(1), 1-10.
• Kukkonen, J., Pohjola, M., Sokhi, R. S., Luhana, L., Kitwiroon, N., Fragkou, L., & Finardi, S. (2005). Analysis and evaluation of selected local-scale PM10 air pollution episodes in four European cities: Helsinki, London, Milan and Oslo. Atmospheric environment, 39(15), 2759-2773.
• Largeron, Y., & Staquet, C. (2016). Persistent inversion dynamics and wintertime PM10 air pollution in Alpine valleys. Atmospheric Environment, 135, 92-108.
• Lee, H.; Mayer,H.; W. Kuttler, W. (2020). Impact of the spacing between tree crowns on the mitigation of daytime heat stress for pedestrians inside E-W urban street canyons under Central European conditions. Urban For. Urban Green., 48:126558
• Li, C., Wang, Z., Li, B., Peng, Z.-R., & Fu, Q. (2018). Investigating the relationship between air pollution variation and urban form. Building and Environment. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2018.06.038
• Liu, Y.; Gao,C.; Lu, Y. (2017). The impact of urbanization on GHG emissions in China: the role of population density. J. Clean. Prod., 157: 299-309, 10.1016/j.jclepro.2017.04.138
• Lu, C., & Liu, Y. (2016). Effects of China’s urban form on urban air quality. Urban Studies, 53(12), 2607–2623. https://doi.org/10.1177/0042098015594080 31. Nimish, G.; Bharath, HA.; Lalitha, A. (2020). Exploring temperature indices by deriving relationship between land surface temperature and urban landscape. Remote Sensing Applications: Society and Environment 18:100299.
• Ning, G., Wang, S., Yim, S. H. L., Li, J., Hu, Y., Shang, Z., Wang, J.,and Wang, J. (2018).Impact of low-pressure systems on winter heavy air pollution in the northwest Sichuan Basin, China, Atmos. Chem.Phys., 18, 13601–13615, https://doi.org/10.5194/acp-18 13601-2018, 2018
• Nosek, Š., Fuka, V., Kukačka, L., Kluková, Z., & Jaňour, Z. (2018). Street-canyon pollution with respect to urban-array complexity: The role of lateral and mean pollution fluxes. Building and Environment, 138(February), 221–234. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2018.04.036
• Özsahin, E., Eroglu, I., & Pektezel, H. (2016). Kesan'da (Edirne) Hava Kirliligi/Air Pollution in Kesan (Edirne). Selcuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (36), 83.
• Radzka, E. (2020). The effect of meteorological conditions on air pollution in Siedlce. Journal of Ecological Engineering, 21(1), 97-104.
• Rakowska,A.; Wong, KC.; Townsend, T. (2014). Impact of traffic volume and composition on the air quality and pedestrian exposure in urban street canyon. Atmos. Environ., 98:260-270
• Ritz, B., & Yu, F. (2000). Parkinson's disease mortality and pesticide exposure in California 1984–1994. International journal of epidemiology, 29(2), 323-329.
• Rodríguez Algeciras, J. A., Gómez Consuegra, L., & Matzarakis, A. (2016). Spatialtemporal study on the effects of urban street configurations on human thermal comfort in the world heritage city of Camagüey-Cuba. Building and Environment, 101, 85–101. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2016.02.026
• Sari E.N., Yilmaz S., Yilmaz B.G. (2020). Definition of Pedestrian Friendly Street Parameters and Evaluation in the Case of Erzurum City. Pedestrians, Urban Spaces and Health Proceedings of the XXIV International Conference on Living and Walking in Cities (LWC, September 12-13, 2019, Brescia, Italy). Edited ByMaurizio Tira, Michèle Pezzagno, Anna Richiedei, https://doi.org/10.1201/9781003027379, Taylor & Francis
• Schatzmann, M., Leitl, B., Liedtke, J. (2000). Dispersion in urban environments - comparison of field measurements with wind tunnel results. Environ. Monit. Assess. 65, 249e257. http://dx.doi.org/10.1023/A:1006493319734.
• Shi, Y., Xie, X., Fung, J. C. H., & Ng, E. (2018). Identifying critical building morphological design factors of street-level air pollution dispersion in highdensity built environment using mobile monitoring. Building and Environment, 128(November 2017), 248–259. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2017.11.043
• Sindosi, O. A., Katsoulis, B. D., & Bartzokas, A. (2003). An objective definition of air mass types affecting Athens, Greece; the corresponding atmospheric pressure patterns and air pollution levels. Environmental Technology, 24(8), 947-962.
• Stone, B. (2008). Urban sprawl and air quality in large US cities. Journal of Environmental Management 86:688–98.
• Topcu, M.; Girgin, S. (2016). The impact of urbanization on energy demand in the Middle East. J. Int. Glob. Econ. Stud., 9 (1) : 21-28.
• UN. (2019). United Nations. World Urbanization Prospects 2018 – Highlights Department of Economic and Social Affairs, Population Division.
• Yavas M., Yilmaz S., (2020).Climate Sensitive Urban Design Principles: The Case of Erzurum City. İklim Duyarlı Kentsel Tasarım İlkeleri: Erzurum Kenti Örneği. doi: 10.14744/planlama.2020.04934. Planlama 2020;30(2):294–312
• Yilmaz, S.; Sezen, I.; Sari, EN., (2021)a. The relationships between ecological urbanization, green areas, and air pollution in Erzurum/Turkey. Environ Ecol Stat., 28, 733–759
• Yilmaz S.,Mutlu B.E., Aksu A., Mutlu E., Qaid A., (2021)b. Street design scenarios using vegetation for sustainable thermal comfort in Erzurum, Turkey. Environmental Science and Pollution Research, 28 (3):3672–3693
• Yilmaz S., Mutlu E., Yılmaz H., (2018). Alternative Scenarios For Ecological Urbanizations Using Envi-Met Model. Environmental Science and Pollution Research, 25 (26): 26307– 27.
• WHO (2021). Ambient air pollution - a major threat to health and climate. https://www.who.int/airpollution/ambient/en
• Zhang,Y.; Gu, Z. (2013). Air quality by urban design. Nat. Geosci., 6: 506.
• Zhang, H., Xu, T., Zong, Y., Tang, H., Liu, X., & Wang, Y. (2015). Influence of Meteorological Conditions on Pollutant Dispersion in Street Canyon. Procedia Engineering, 121, 899–905. https://doi.org/10.1016/j.proeng.2015.09.047
• Zhou, C., Li, S., & Wang, S. (2018). Examining the impacts of urban form on air pollution in developing countries: A case study of China’s megacities. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(8). https://doi.org/10.3390/ijerph15081565