CATHOLIC MISSIONARY ACTIVITIES AMONG ASSYRIAN AND ARMENIAN COMMUNITY IN ADIYAMAN IN THE XIX. CENTURY

Yıl 2010, Sayı: 5, 74 - 85, 01.12.2010

Murat Gökhan Dalyan Mehmet Yıldız

https://doi.org/10.14520/adyusbd.83

Öz

In the 19th century missionary activities in the Ottoman Empire made their presence felt, reaching even the city of Adıyaman. Out of the missionary groups, Catholics made success in forming a congregation that was loyal to them by affecting Armenians and Assyrians. Especially in-kind aid and financial aid that they offered made a big impact. But generally, it is seen that missionary activities were carried out most in the city centre of Adıyaman which had a dense minority population. It is seen that out of the Catholic congregations, Armenians from Besni cared much about education. They built churches throughout 19th century without getting official permission from the state. It was recently given to them and Catholic missionaries continued their activities in Adıyaman and in its vicinity until World War I.

Anahtar Kelimeler

Armenains, Assyrians , Catholics Missioneries, Adıyaman

XIX. YÜZYILDA ADIYAMAN SÜRYANİ VE ERMENİLERİ ARASINDA KATOLİK MİSYONERLİK FAALİYETLERİ

Öz

XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki misyonerlik faaliyetleri Adıyaman’a da ulaşarak etkisini hissettirmiştir. Bu misyonerlik gruplarından Katolikler, Ermeniler ve Süryaniler üzerinde etkili olarak kendilerine bağlı ayrı bir cemaat oluşturmayı başarmışlardır. Özellikle bu konuda ayni ve nakdi yardımda bulunmalarının etkisi büyüktür. Ancak genel anlamda misyonerlik faaliyetlerinin bilhassa azınlık nüfusunun daha yoğun olduğu Adıyaman şehir merkezinde yoğunlaştığı görülmektedir. Oluşturulan Katolik cemaatlerinden özellikle Besni Ermenilerinin eğitime daha çok önem verdikleri görülmektedir. XIX. yüzyıl boyunca devletten habersiz bir şekilde inşa ettikleri kiliselerin resmi izin almaları son dönemlerde gerçekleşmiş ve I. Dünya Savaşı’na kadar Katolik misyonerler Adıyaman ve çevresinde faaliyetlerini yürütmüşlerdir.

Anahtar Kelimeler

Ermeni, Süryani, Katolik Misyoner, Adıyaman

Kaynakça

• İ.HR Dosya No: 251 Gömlek No: 14916
• İrade ve Mezâhib 1314 –C. 12 Vesika No: 10 Adet: 3
• İrade Mezahib ve Adliye 1324 N-1/Vesika Adeti 5 Vesika No: 7
• İ.AZN Dosya No: 1327 C-5 Gömlek No: 4
• DH. MKT. Dosya No:67 Gömlek No:38;
• DH.MKT. Dosya No: 1699 Gömlek No: 59
• ARAS, Numan. (2006). Ondokuzuncu Yüzyılda Malatya Sancağı Besni Kazası’nınTarihi Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• ARSLAN, Ramazan. (2010). “XIX. Yüzyılda Adıyaman’da Sosyo-Ekonomik Yapı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı:26 Nisan, s.288-301.
• ATALAY, Talip. (2008), “Diyarbekir Vilayeti’nde Hısnımansur, Kahta ve Besni”,Medeniyetler Kavşağı Adıyaman, Adıyamanlılar Vakfı Yay., İstanbul, s.149-172.
• BAYDAŞ, Mehmet. (2008). 236 Numaralı Hısn-ı Mansur (Adıyaman) Kadı Sicilinin 20-96 Sahifelerinin Transkripsiyonu, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• BİLGE, Yakup (1991). Süryaniler Anadolu’nun Solan Rengi, Yeryüzü Yayınları, İstanbul.
• BİLGE, Yakup. (2001). Geçmişten Günümüze Süryaniler, Zvi-Geyik Yayınları, 3.Baskı, İstanbul, Aralık.
• ÇAĞATAY, Neşet. (1992). İslâm Tarihi (BaşlangıçtanAbbasilereKadar) Dini –İctimai-İktisadi-SiyasiAçıdan, TTK, Ankara.
• ÇAĞLAYAN, Aziz.(1967).Adıyaman Tarihi, Deniz Matbaası, Adıyaman.
• ÇELİK, Mehmet. (1989). KadimSüryaniKilisesi,I,Ankara .
• DALYAN, Murat Gökhan.(2010).“Amerikan Misyonerlerinin Osmanlı Ermenilerinde Meydana Getirdiği Bölünme ve Çatışmalar: George B. Nutting-George H. White ve Adıyaman Ermenileri Örneği”Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Mayıs 2010 Sayı: 21,s.88
• DOĞAN, Fevzi. (1980). Türkiye’de ve Adıyaman’da Şehirleşme Hareketleri ve Adıyaman İlinin Demografik Özellikleri, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Kürsüsü, Basılmamış Lisans Tezi.
• ESKİKURT, Adnan. (2002). “ Musul Atbeg Hakimiyeti Döneminde el-Cezire Bölgesinin Tarihî Coğrafyası”, Türklük Araştırmaları Dergisi, XII, (Özel Sayı, Prof Dr. Çoşkun Alptekine Armağan), Marmara Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi, İstanbul, s. 163-186.
• FRAŞERLİ, Mehdî .(2008). Osmanlı Devleti’nde Kapitülasyonların Uygulanışı (İmtiyâzât-ı Ecnebiyyenin Tatbîkât-ı Hâzırası), Yay. Haz. Fahrettin Tızlak, Fakülte Kitabevi, Isparta .
• GÖKDENİZ, Ömer Faruk. (2006). 262 Numaralı Hısn-ı Mansur (Adıyaman) Kadı Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• GÜNEL, Horepsikopos Aziz. (1970). Türk Süryanileri Tarihi, Diyarbakır.
• IŞIK, Adnan. (1998), Malatya 1830-1919, İstanbul.
• İRİS, Muzaffer (2003). Bütün Yönleriyle Süryaniler, İstanbul.
• KANADIKIRIK, İbrahim. (2005). 260 Numaralı Hısn-ı Mansur (Adıyaman) Kadı Sicilinin 1-122 Sahifelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• KENGER, Selahattin. (2006). 190 Numaralı Besni (Behisni) Kazası Osmanlı Şer’iyye Mahkemesi Kayıtlarının 118– 236 Sahifelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi ( Hicri 1313–1315/ Miladi: 1896–1897) Yüksek lisans Tezi Kahramanmaraş Haziran.
• ÖZTÜRK, Said. (2008), “Osmanlı Döneminde Adıyaman’ın Sosyal Ekonomik Özellikleri”, Medeniyetler Kavşağı Adıyaman, Adıyamanlılar Vakfı Yay., İstanbul, s.117-147.
• SONYEL, Salahi R. (2001). TheAssyrians Of TurkeyVictims Of MajorPowerPolicy, TTK., Ankara .
• SYKES, Mark .(2000).Dârü’l İslâm, Tercüme: Yılmaz Tezkan, 21. yüzyıl yayınları, İstanbul.
• ŞEŞEN, Ramazan. (1997). “Haçlı Seferleri Sırasında Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Siyâsî ve Sosyal Durumu, Haçlılarla Yapılan Mücadeleye Katkısı”, UluslarArasıHaçlıSeferleriSempozymu23-25 Haziran, İstanbul.s. 33-45.
• TEKEREK, Feyzullah. (2005). 260 Numaralı Hısn-ı Mansur (Adıyaman) Kadı Sicilinin 123-204 Sahifelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• TER MİNASSİAN, Anahide. (2006). Ermeni Kültürü ve Modernleşme Şehir, Oyun, Mizah, Aile, Dil, Çev. Sosi Dolanoğlu, Aras Yayınları, İstanbul .
• THE MISSIONARY HERALD. (1858).Containing the Proceedings at the American Borad of Commissioners for Foreign Missions, with View of other Benevolent Operations, for the Year 1858, Vol. LIV., Boston.
• THE MISSIONARY HERALD .(1863).ContainingtheProceedings at the American Borad of Commissioners for Foreign Missions, with View of other Benevolent Operations, for the Year 1863, Vol. LIX.,Cambridge
• TUĞLACI, Pars. (1985). Osmanlı Şehirleri, Milliyet Gazetesi Yayınları, İstanbul.