ABBÂS VESÎM’İN MENSUR ESERLERİ VE BU ESERLERDEKİ ŞİİRLERİN İNCELEMESİ

Yıl 2015, Sayı: 21, 771 - 820, 31.12.2015

İBRAHİM HALİL Tuğluk

https://doi.org/10.14520/adyusbd.07528

Öz

Klâsik Türk Edebiyatı, özellikle Fars edebiyatının etkisiyle şekillenmiş, zamanla kendi edebi dilini oluşturarak Türk Edebiyatı’nın önemli bir zaman dilimine damga vurmuştur. Bu edebiyatın temel ifade vasıtası nazımdır. Nesir, daima nazmın gölgesinde ve ikinci derecede kalmış, mensur eserler daha çok tarih, coğrafya, din ilimleri, astronomi, tıp ve biyografi  gibi didaktik konularda yoğunlaşmıştır.  Nesir dili de amaç ve içerik bağlamında farklılıklar göstermiştir.

Nesir dilinin önemli bir özelliği de şiir diline olan yakınlaşma çabasıdır. Özellikle seci vasıtasıyla sağlanan dil ahengi, manzum parçalarla nazma daha da yakınlaştırılmıştır. Mensur eserlerdeki bu manzum parçalarla ilgili çalışmalar; bir taraftan Klâsik Türk nesir edebiyatında geçen manzum parçaların istatistiğini çıkarmak, diğer taraftan nesir içinde nazımla kurulan anlam ve ahenk kombinezonlarını tespit etmek, son olarak Osmanlın klasik kültür alt yapısını belirlemek açısından önemlidir.

Osmanlı tarihinde edebî ve ilmî hüviyetleriyle ön plâna çıkmış birçok sanatkar, bilim adamı vardır. Abbâs Vesîm 18. yy. da yaşamış, zikredilen bu vasıfları kişiliğinde birleştirebilmiş şahsiyetlerdendir. Bu yönü, eserlerinin birçok açıdan incelenmesini zorunlu kılmaktadır.  Bu çerçevede Abbas Vesîm’in edebiyat dışında kaleme aldığı tıp ve astronomi alanındaki eserlerin manzum parçalarının incelenmesi, mensur eserlerdeki manzum söyleyişi tespit etmek ve  mensur eserlerin üslup özelliklerini belirlemek açısından önemlidir. 

Bu çalışmada, 18. yüzyıl şair ve yazarı Abbâs Vesîm’in mensur eserlerinin araştırılması, nüshalarının tespiti, bu eserlerdeki manzum parçaların transkripsiyonu ve bu parçaların biçim ve içerik açısından incelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Abbas Vesim, Klâsik edebiyat, nesir, nazım, mensur eser. 

Kaynakça

• Abbas Vesîm, Divan. Topkapı Sarayı Hazine Kütüphanesi, nu: 961.
• Abbas Vesîm, Düstûru’l-Vesîm fî Tıbbı’l-Cedîd ve’l-Kadîm. RP, nu: 946, 947
• Abbas Vesîm, Düstûru’l-Vesîm fî Tıbbı’l-Cedîd ve’l-Kadîm. Beyazıt Devlet Kütüphanesi, nu: 4097.
• Abbas Vesîm, Düstûru’l-Vesîm fî Tıbbı’l-Cedîd ve’l-Kadîm. Arkeoloji Müzesi, nu: 722, nu. 726, 727.
• Abbas Vesîm, Düstûru’l-Vesîm fî Tıbbı’l-Cedîd ve’l-Kadîm. Topkapı Sarayı Kütüphanesi, nu: EH 1821.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. SSE. 2755.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. SH. 858.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. SS. 2755.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Kandilli Rasathânesi Ktp. nu: 240.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Kandilli Rasathânesi Ktp. nu: 248/1.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Kandilli Rasathânesi Ktp. nu: 258 / 5.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Beyazit Umumi Ktp. nu: 4646.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. İzmir Milli Ktp. nu: 672.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. İzmir Milli Ktp. nu: 726.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Edirne Selimiye Ktp. nu: 982.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Tavşanlı Zeytinoğlu Ktp. nu: 291.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Konya Yusuf Ağa Ktp. nu: 9887/15.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Raşid Efendi, ek, nu: 16788.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Kayseri Raşid Efendi nu: 245.
• Abbas Vesîm, Nehcü’l-Bülûğ fî Zîci’l-Ulûğ. Kahire, Tal’at Turkî, 42.
• Abbas Vesîm, Tercemeti Kitâbi’l-Bercendi Mine’l-Husûf ve’l-Küsûf. SYB. 3486.
• Abbas Vesîm, Risâle fî Rü’yeti’l-Hilâl. Kandilli Ktp. nu: 146.
• Abbas Vesîm, Vesîletü’l-Metâlib Fî İlmi’t-Terâkib. SSE. 2755.
• Abbas Vesîm, Vesîletü’l-Metâlib Fî İlmi’t-Terâkib. Millet Ali Emiri, Türkçe-Tıp, nu: 341.
• Akıncı, S. (1961). “Hekim Abbas Vesîm Efendi”. İstanbul Tıp Fakültesi Mecmuası, 24: 695.
• Akıncı, S. (1947). “Xvııı. Asırda Yaşamış Bir Hekimimiz Ve Meşhur Eseri”. Hayat-Tarih Mecmuası, C I, S. 2, İstanbul.
• Akıncı, S. (1964). “Kitâb-I Düstûr-U Vesîm Fi’t Tıbb’ü Cedîd Ve’l-Kadîm’in İncelemesinden Ortaya Çıkan Sonuçlar”. Yeni Tıp Âlemi, Aylık Tıp Dergisi, C Xııı, S 146, İstanbul.
• Akıncı, S. (1962). “Osmanlı İmparatorluğu Tıbbında Disseksiyon Ve Otopsi”. İstanbul Tıp Fakültesi, Mecmuası, C 25, İstanbul.
• Baltacı, C. (1992). “Abbas Vesîm Efendi”. Tdvia. C. 1, İstanbul, S. 29-30.
• Bilkan, A. F. (1997). Nâbî Dîvânı. C I, İstanbul: Meb Yayınları.
• Bursalı, T. (2000). Osmanlı Müellifleri. (Hzl.) Cemal Kurnaz, Mustafa Tatçı, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Dîvân-I Sabrî Şâkir (1296). Elcevâib Matbaası, İstanbul.
• Dizer, M. (?). Kandilli Rasathânesi Yazma Eserler Kataloğu. (1868-1988). Boğaziçi Üniversitesi Yayını, (Tarihsiz).
• Erdoğan, M. (2011). Bursalı Rahmi Divanı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Füruği, M. A. (1382). Gaz Elliyât-I Sa’dî. Tahran.
• Gökmen, F. (1944). “Abbas Vesîm. İslam Türk Ansiklopedisi, İstanbul.
• İhsanoğlu, E. Vd. (1997). Osmanlı Astronomi Literatürü. C I-Iı, İstanbul: Ircıca Yayınları.
• İpekten, H. (1990). Nâ’ilî-İ Kadîm Divânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karatay, F. E. (1961). Topkapı Sarayı Türkçe Yazmalar Katalogu. Cı, İstanbul.
• Kut, G. A., Üçer H., Büyükkare, C., , Boğaziçi, F. (1996). University Kandilli Observatory And Earthquake Resarch Institute Catalogue Of Astronomıcal, Astrologıcal And Mathmatıcal Manuscrıpts I Turkish Manuscripts, Translated: Ulıhan, Ela-Ferrard Christopher. Yayımlanmamış Katalog, İstanbul.
• Şeyhü’l-İslam Arif Hikmet Bey, Abbas Vesîm, Düstûru’l-Vesîm Fî Tıbbı’ı-L-Cedîd Ve’l-Kadîm Zahriyedeki Hal Tercümesinde, Bdk, Nu: 4097.
• Şehsüvaroğlu, Bedi N., Demirhan A. E., Güressever, G. C. (1984). Türk Tıp Tarihi. Bursa: Taş Yayıncılık.
• Şeşen, R., Akpınar, C., İzgi, C. (1983). Türkiye Kütüphaneleriİslâmî Tıp Yazmaları (Arapça, Türkçe Ve Farsça) Katalogu. Tarih, Sanat Ve Kültür Araştırma Merkezi Yayını. İstanbul: Ircıca: İslâm.
• Tuğluk, İ. H. (2007). Abbas Vesîm Efendi, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği Divanı’nın Tenkitli Metni Ve İncelemesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tuman, N. (2001). Tuhfe-İ Nâ’ilî. (Hzl. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı). Bizim Büro Yayınları: Ankara.
• Unat, Y. (2002). “Osmanlı Astronomisine Genel Bir Bakış”. (Ed.) Güler Eren Osmanlı. C 8., İstanbul.
• Yıldırım, A. (1997). İzmir Millî Kütüphânesi Yazma Eserler Katalogu. C Iıı, İzmir.
• (http://www.aftabir.com/lifestyle/view/59615/
• http://misaqfans.blogfa.com/post-4.aspx)
• http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/diwanindex4a55.pdf