II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Devletinde Himaye Düşüncesi

Yıl 2019, Sayı: 33, 440 - 475, 29.12.2019

Kenan Demir

https://doi.org/10.14520/adyusbd.498290

Cited By: 2

Öz

1870’lerden sonra korumacı politikaların yürütülmesi gerektiğini savunan Osmanlı aydınları görülmüştür. Ahmet Mithat, Mizancı Murat ve Akyiğitzade Musa gibi Osmanlı aydınları Alman iktisatçı Friedrich List’ten etkilenmiş ve bu kişiler ülke sanayisinin gümrük vergileriyle korunması gerektiğini vurgulamışlardır. Bu düşünce 1880’lerden itibaren hemen hemen tüm Osmanlı aydın ve bürokratları tarafından benimsenmeye başlamıştır. II. Meşrutiyet dönemi aydınları da ülkenin iktisadi kalkınmasının himayeci iktisat düşünce doğrultusunda olacağına yönelik görüşler öne sürmüşlerdir. II. Meşrutiyet döneminde iktidarda olan İttihat ve Terakki Partisi de 1912 senesinden sonra devlet politikalarını bu düşünce doğrultusunda yürütmüş ve bu düşüncenin yaygınlaşması için birçok gazeteyi finanse etmiştir. Bu çalışmada II. Meşrutiyet döneminde yayımlanan gazeteler ışığında Osmanlı Devleti’ndeki himayeci iktisat düşüncesi tartışmaları incelenmiştir. Gazetelerde himayeci düşünceler 1908’de Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte görülmeye başlamış ve bu düşünce 1923’e kadar gazetelerde işlenen bir konu olmuştur. Dönemin gazeteleri bu düşüncenin ilkelerini halka öğretmeye çalışmış ve ülkenin iktisat politikalarının bu düşünce doğrultusunda olmasını hedeflemişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomi, basın, korumacı politikalar

II. The Concept of Conservation in the Ottoman Empire

Öz

After the 1870s, the Ottoman intellectuals, who argued that protectionist policies should be implemented, were seen. Ottoman intellectuals such as Ahmet Mithat, Mizancı Murat and Akyiğitzade Musa were influenced by the German economist Friedrich List and emphasized that the country's industry should be protected by customs duties. This idea was adopted by almost all Ottoman intellectuals and bureaucrats from the 1880s onwards. Intellectuals of the II. Constitutional Monarchy also suggested that the economic development of the country would be in line with the patronage of economic thought. II. The Committee of Union and Progress Party, which was in power during the Constitutional Monarchy, carried out its state policies in line with this idea after 1912 and financed many newspapers in order to spread this idea. In this study, II. In the light of the newspapers published during the Constitutional Monarchy period, the discussions on the idea of economic economy in the Ottoman state were examined. Protesting thoughts in the newspapers began to be seen with the declaration of the Constitutional Monarchy in 1908, and this idea became a subject in newspapers until 1923. The newspapers of the period tried to teach the principles of this idea to the public and aimed at the economic policies of the country to be in line with this idea.

Anahtar Kelimeler

Economy, press, conservative thought

Kaynakça

• Nestle Sütü Derdi: Çiftçilerin Başına Bir Bela Daha, (21 Ağustos 1913a). Toprak, 11, 179-181Yine Nestle Derdi, (11 Eylül 1913b). Toprak, 12, 208.Anadolu’da İthalat ve İhracat Meselesi, (Temmuz 1921), Türkiye İktisat Mecmuası, 2, 35-36.A. S., (16 Ağustos 1917). Teşebbüsat-ı İktisadiye, Ticaret-i Umumiye Mecmuası, 11, 164-165.Abdi Tevfik, (28 Aralık 1917). Ticareti Tehdit Eden Avamil, Ticaret-i Umumiye Mecmuası, 24, 373-375.Ahmet Muhittin, (11 Ağustos 1915). Milli İktisat Milli Sermaye Milli Sermaye Teşkilatı 1, İslam Mecmuası, 33, 731-732.Aynizade Hasan Tahsin, (Mart 1909). Avrupa’da Usul-i Himaye Hareketinin Menşeleri, İçtihad, 21, 325-329.Aynizade Hasan Tahsin, (21 Şubat 1916). Gümrük Tarifeleri, İktisadiyat Mecmuası, 1, 3-5.Aynizade Hasan Tahsin, (24 Eylül 1908a/22 Ekim 1908b). Serbest-i Mübadelat ve Usul-i Himaye 1-2, Aşiyan, 3; 7, 86-89; 203-206.Aynizade Hasan Tahsin, (17 Aralık 1908c). Usul-i Himaye ve Serbest-i Mübadelat, Aşiyan, 14, 15-17.Ali Nizami, (15 Aralık 1920). Harpten Sonra Türkiye, Sanayi, 58, 113-114.Ethem Nejad, (28 Nisan 1913). Harici Ticaretimiz ve İstihlaki Milli, Toprak, 3, 50-52.Harun el Reşid, (23 Eylül 1908a/28 Ekim 1908b). Gümrükçülük 1-3, Ceride-i Rüsumiye, 1; 3, 14-16; 39-41.Hüseyin Kazım, (12 Nisan 1909). Bir Ziraat Gazetesinin Vazifesi, Çiftçi Mecmuası, 1, 7.Galip Haldun, (14 Temmuz 1912). Mamulât-ı Dâhiliyeyi Himaye, İçtihad, 49, s.1128-1131.İsmail Safa, (29 Kasım 1908b/6 Aralık 1908c/7 Mart 1909a/25 Mart 1909b). Serbesti Ticaret ve Usulü Himaye 2-3-4-5, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, İkinci Sene: 27; 28, 30, Üçüncü Sene: 1, 429-432; 445-448; 470-472; 14-16.İsmail Suphi, (2 Ağustos 1908). Ticaretin Ehemmiyeti, İffet ve İstikamet, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, İkinci Sene: 13, 205-206.Konstantin, (27 Ocak 1909). Gümrük Rüsumu 1, İstişare, 18, 817-823.M. A. (15 Mayıs 1917). İktisadi Milliye Dair Bir Mev’ize, Çiftçiler Derneği Mecmuası, 8, 125-126.M. C. (28 Aralık 1917a/3 Ocak 1918a/10 Ocak 1918b). İktisadi Siyaset 1-2-3, Ticaret-i Umumiye Mecmuası, 24; 25; 26, 369-370; 2; 17-19.M. C. (10 Nisan 1918c). İktisadi Siyaset 4: Gümrüklerde Taassup, Ticaret-i Umumiye Mecmuası, 38, 218-220.M. C. (1 Temmuz 1917b/16 Temmuz 1917c). Milli Ticaret 1-2, Ticaret-i Umumiye Mecmuası, 8; 9, 113-116; 129-131.Mehmet Zeki, (16 Temmuz 1914). Sanayiyi İnkişaf Ettirmenin Yolları, İçtihad, 113, 249-251Muhittin, (29 Mayıs 1913). İktisadi Hasbihal: En Büyük Eksiğimiz, Halka Doğru, 6, 47-48.Mustafa Suphi, (23 Şubat 1911a). Gümrük İşleri: Malumat-ı İlmiye, Servet-i Fünun, 1029, 343-346.Reinhard Junge, (1 Haziran 1916). Türkiye’nin İktisaden Takviyesi Sistemi, İktisadiyat Mecmuası, 14, 2-4.Sanayi, (31 Ekim 1917). Zanaatkârlarımızı Takdir, Sanayi, 19, 2-4.Serkez Nihad, (14 Temmuz 1913). Ticaret Hariciyemiz, Felahat, 8, 117-119.Tekin Alp, (19 Nisan 1917). İktisadi Teşkilat, İktisadiyat Mecmuası, 52, 1-2.Tekin Alp, (28 Eylül 1916a). Yeni Gümrük Tarifesi, İktisadiyat Mecmuası, 28, 1.Tekin Alp, (15 Haziran 1916b). Milli İktisada Doğru: Yeni Ticaret Muahedeleri 1, İktisadiyat Mecmuası, 16, 1-2.Tekin Alp, (3 Ağustos 1916c). Ticaret Muahedeleri 4: Merkezi Avrupa ve Biz, İktisadiyat Mecmuası, 22, 1-2.Tekin Alp, (27 Temmuz 1916d). Bu Seneki Mahsulatımız, İktisadiyat Mecmuası, 21, 1-2.Z. Y. (31 Mayıs 1922). Türkiye’de Pamuk Ziraatı ve İplikçilik, Dersaadet Ticaret Odası Gazetesi, 1800, 33-34.Z. N. (15 Şubat 1317), Osmanlı Türklerinde İktisadi Hareket, Türk Yurdu, 128, 3334.Ahmad, F. (2010). Bir Kimlik Peşinde Türkiye, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.Ahmad, F. (1986). İttihatçılıktan Kemalizme, İstanbul, Kaynak Yayınları.Ahmad, F. (2006). Modern Türkiye’nin Oluşumu, İstanbul, Kaynak Yayınları.Boratav, K. (1997). İktisat Tarihi 1908-1980, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980, İstanbul, Cem Yayınevi.Çakmak, D. (2011). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Evrimi, İstanbul, Libra Yayıncılık.Çakır, C. (2005). Tanzimat’tan Cumhuriyete Osmanlı İktisat Düşüncesi, Osmanlı Medeniyeti, İstanbul, Klasik Yayınları.Çavdar, T. (2003). Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960, İstanbul, İmge Yayınevi.Denis, H. (1973). Ekonomik Doktrinler Tarihi 2, İstanbul, Sosyal Yayınları.Keyder, Ç. (1995). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İstanbul, İletişim Yayınları.Kipal U.- Uyanık Ö. (2001). Türkiye’de Milli İktisat Tarihi, İstanbul, Kaynak Yayınları.Lewis, B. (2004). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.Mardin, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 3, İstanbul, İletişim Yayınları.Pamuk, Ş. (1985). 19. yy’da Osmanlı Dış Ticareti, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 3, İstanbul, İletişim Yayınları.Savaş, V. F. (2007). İktisatın Tarihi, Ankara, Siyasal Kitabevi.Sayar, A. G. (2006). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, İstanbul, Ötüken Yayınları.Skousen, M. (2007). İktisadi Düşünce Tarihi Modern İktisadın İnşası, İstanbul, Adres Yayınları.Toprak, Z. (1985a). Milli İktisat, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 3, İstanbul, İletişim Yayınları.Toprak, Z. (1985b). II. Meşrutiyet Döneminde İktisadi Düşünce, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 3, İstanbul, İletişim Yayınları.Toprak, Z. (2012). Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918, İstanbul, Doğan Kitabevi.Toprak, Z. (1985c). Tanzimat’tan Sonra Dış İktisadi Politika, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 3, İstanbul, İletişim Yayınları.Tunaya, T. Z. 1988. Türkiye’de Siyasal Partiler Cilt 1, İkinci Meşrutiyet Dönemi, İstanbul, Hürriyet Vakfı Yayınları.Turanlı, R. (1994). İktisadi Düşünce Tarihi, İstanbul, Bilim Teknik Yayınevi.Zürcher, E. J. (2009). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul, İletişim Yayınları.