MULTIDIMENSIONAL SCALING TECHNIQUE ANALYSIS OF TURKEY'S HEALTH SERVICES CAPACITY

Yıl 2020, Sayı: 36, 355 - 382, 31.12.2020

Hüseyin Ataş , Selim Gündüz

https://doi.org/10.14520/adyusbd.790074

Cited By: 3

Öz

In this study, Turkey's health services capacity, using 13 different quantitative variables, by 'Multidimensional Scaling Technique' was analyzed. In the analyzes, the total number of specialist physicians, general practitioners, assistant physicians, dentists, pharmacists, nurses, midwives, other health personnel and the number of family medicine units, 112 stations, 112 ambulances, number of hospitals, number of beds, qualified beds and intensive care bed numbers were used. In the study, whether the health infrastructures of the provinces are sufficient and whether their distribution by provinces is fair or not has been examined through evidence-based analyzes. Results, health services in 81 provinces in Turkey shows that decomposes into 7 groups in terms of capacity. Istanbul, Izmir and Ankara are positively differentiated from other provinces and placed among the first group provinces. Approximately 40% of the total number of physicians in Turkey, approximately 30% of the total number of intensive care beds are located in these three provinces.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, health capacity, number of intensive care beds, multidimensional scaling

TÜRKİYE’NİN SAĞLIK HİZMETLERİ KAPASİTESİNİN ÇOK BOYUTLU ÖLÇEKLEME TEKNİĞİ İLE ANALİZİ

Öz

Bu çalışmada Türkiye’nin sağlık hizmetleri kapasitesi analiz edilmiştir. Türkiye’nin sağlık hizmetleri kapasitesi 13 farklı nicel değişken kullanılarak ‘Çok Boyutlu Ölçekleme Tekniği’ ile analiz edilmiştir. Analizlerde il bazında toplam; uzman hekim, pratisyen hekim, asistan hekim, diş hekimi, eczacı, hemşire, ebe, diğer sağlık personellerinin sayısı ile aile hekimliği birim sayısı, 112 istasyon sayısı, 112 ambulans sayısı, hastane sayısı, yatak sayısı, nitelikli yatak sayısı ve yoğun bakım yatak sayıları kullanılmıştır. Çalışmada illerin sağlık altyapılarının yeterli olup olmadığı, illere göre dağılımının adil olup olmadığı kanıta dayalı analizler ile incelenmiştir. Bulgular, Türkiye’deki 81 ilin sağlık hizmetleri kapasiteleri bakımından 7 gruba ayrıştığını göstermektedir. İstanbul, İzmir ve Ankara pozitif anlamda diğer illerden ayrışarak birinci grup iller arasında yer almıştır. Türkiye’deki toplam hekim sayısının yaklaşık %40’ı, toplam yoğun bakım yatak sayısının yaklaşık %30’u bu üç ilde yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Çok boyutlu ölçekleme tekniği, Sağlık kapasitesi, yoğun bakım yatak sayısı

Kaynakça

• Akacan, P. (2001). “Pazarlama Araştırmalarında Conjoint Analiz ve Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi: Kozmetik Sektöründe Bir Uygulama”. Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü.
• Ankaralı, H. ve Ankaralı, S. (2020). COVID-19 Salgını için Türkiye’de Nisan Ayı Sonuna Kadar İhtiyaç Duyulan Yoğun Bakım Yatak Sayısı ve Hastane Kapasitesinin Dolaylı Tahmini. Turkish Journal of Intensive Care, 1–10. doi:10.4274/tybd.galenos.2020.68077
• Borg, I. ve Groenen, P. J. F. (2005). Modern Multidimensional Scaling: Theory and Applications. Journal of the American Statistical Association (2. bs., C. 94). Springer Netherlands. doi:10.2307/2669710
• Cox, T. F. ve Cox, M. A. A. (2001). Multidimensional Scaling (2. bs.). USA: Chapman&Hall/CRC.
• Davison, M. L. (1985). Multidimensional scaling versus components analysis of test intercorrelations. Psychological Bulletin, 97(1), 94–105.
• Ding, C. S. (2018). Fundamentals of Applied Multidimensional Scaling for Educational and Psychological Research. Fundamentals of Applied Multidimensional Scaling for Educational and Psychological Research (1. bs.). Springer US. doi:10.1007/978-3-319-78172-3
• Emanuel, E. J., Persad, G., Upshur, R., Thome, B., Parker, M., Glickman, A., … Phillips, J. P. (2020). Fair allocation of scarce medical resources in the time of covid-19. New England Journal of Medicine, 382(21), 2049–2055. doi:10.1056/NEJMsb2005114
• Ersoy, N. ve Akpinar, A. (2010). Turkish nurses’ decision making in the distribution of intensive care beds. Nursing Ethics, 17(1), 87–98. doi:10.1177/0969733009349992
• Euronews. (2020). Türkiye: Kişi başına düşen yoğun bakım yatağı 2012-2018 arasında yüzde 46 arttı; Avrupa’da durum ne? https://tr.euronews.com/2020/03/24/koronavirus-turkiye-de-kisi-bas-na-kac-yogun-bak-m-yatag-dusuyor-avrupa-da-durum-ne Erişim tarihi: 24.08.2020
• Farrokhyar, N., Alimohammadzadeh, K., Maher, A., Hosseini, S. ve Bahadori, M. (2019). Designing a Model for Distribution of Intensive Care Beds in Iranian Hospitals. Sadra Med Sci J, 7(3), 12–19. doi:10.30476/smsj.2019.82379.1025
• Grasselli, G., Pesenti, A. ve Cecconi, M. (2020). Critical Care Utilization for the COVID-19 Outbreak in Lombardy, Italy. American Medical Association, 323(16), 1545–1548. doi:10.1056/NEJMoa2002032
• Gündüz, S. (2011). Uzaklık Fonksiyonlarının Çok Boyutlu Ölçekleme Algoritmatlarındaki Etkinliğinin İncelenmesi ve Uygulamalar. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Hardle, W. ve Simar, L. (2007). Applied Multivariate Statistical Analysis (E-kitap.). Springer. http://www.xplore-stat.de/ebooks/ebooks.html Erişim tarihi: 24.08.2020
• Kapoor, G., Hauck, S., Sriram, A., Joshi, J., Schueller, E., Frost, I., … Nandi, A. (2020). State-wise estimates of current hospital beds, intensive care unit (ICU) beds and ventilators in India: Are we prepared for a surge in COVID-19 hospitalizations? CDDEP The Center for Disease Dynamics, Economics & Policy, 1–19.
• Kılıç, Y. A. ve Konan, A. (2007). Türkiye’de Yoğun Bakım Açısından Olası Viral Pandemilere Hazırlık. Yoğun Bakım Dergisi, 7(2), 233–239.
• Mannelli, C. ve Mannelli, C. (2020). Whose life to save? Scarce resources allocation in the COVID-19 outbreak. Journal of Medical Ethics, 46(6), 364–366. doi:10.1136/medethics-2020-106227
• Martinez, W. L. ve Martinez, A. R. (2005). Exploratory Data Analysis with Matlab. USA: Chapman&Hall/CRC.
• Morens, D. M., Daszak, P. ve Taubenberger, J. K. (2020). Escaping Pandora’s Box — Another Novel Coronavirus. New England Journal of Medicine, 382(14), 1293–1295. doi:10.1056/NEJMp2002106
• Ortaç Ersoy, E., Abdülkerim, Ş., Öz, A., Aslan, G., Bozkurt Kavak, P., Fakılı, D. ve Topeli, A. (2017). Yoğun bakim ünitelerinde hemşire iş yükünün değerlendirilmesi. Journal of Medical and Surgical Intensive Care Medicine, 8(1), 1–5. doi:10.5152/dcbybd.2017.1353
• Özdamar, K. (2004). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi 2 (Çok Değişkenli Analizler). Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Phua, J., Faruq, M. O., Kulkarni, A. P., Redjeki, I. S., Detleuxay, K., Mendsaikhan, N., … Fang, W.-F. (2020). Critical Care Bed Capacity in Asian Countries and Regions. Critical Care Medicine, 48(5), 654–662. doi:10.1097/CCM.0000000000004222
• Phua, J., Weng, L., Ling, L., Egi, M., Lim, C. M., Divatia, J. V., … Du, B. (2020). Intensive care management of coronavirus disease 2019 (COVID-19): challenges and recommendations. The Lancet Respiratory Medicine, 8(5), 506–517. doi:10.1016/S2213-2600(20)30161-2
• Rhodes, A., Ferdinande, P., Flaatten, H., Guidet, B., Metnitz, P. G. ve Moreno, R. P. (2012). The variability of critical care bed numbers in Europe. Intensive Care Medicine, 38(10), 1647–1653. doi:10.1007/s00134-012-2627-8
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2018). Sağlık İstatiskleri Yıllığı 2018. Ankara.
• Topeli İskit, A. (2005). Yoğun Bakım Ünitelerinin Yapılanması. 4. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi, 3–4. www.sccm.org
• TÜİK. (2018). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059 Erişim tarihi: 26.08.2020
• Verelst, F., Kuylen, E. ve Beutels, P. (2020). Indications for healthcare surge capacity in European countries facing an exponential increase in coronavirus disease (COVID-19) cases, March 2020. Eurosurveillance, 25(13), 1–4. doi:10.2807/1560-7917.ES.2020.25.13.2000323