TÜKENMİŞLİK İLE ETİK DIŞI DAVRANIŞ İLİŞKİSİNDE YAŞ VE İŞ TECRÜBESİNİN ROLÜ

Yıl 2021, Sayı: 38, 538 - 577, 31.08.2021

Ömer Turunç Senem Altan

https://doi.org/10.14520/adyusbd.782405

Öz

Tükenmişlik işleteme yaşamında doğrudan ve dolaylı pek çok olumsuz etkinin kaynağı olan bir değişkendir. Etik davranışın giderek öneminin arttığı günümüz iş yaşamında tükenmişliğin etik davranışları da olumsuz yönde etkileyebileceği düşünülmektedir. Bu çalışmada; tükenmişlik ve etik olmayan davranış ile yaş ve çalışma süresi arasındaki ilişkilerin ortaya konması amaçlanmıştır. Antalya/Türkiye’de özel sağlık çalışanlarından toplanan verilerin analizi neticesinde (n=398); tükenmişlik düzeyinin etik olmayan davranışlar üzerinde pozitif ve anlamlı etkisinin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, yaş ve çalışma süresinin etik olmayan davranışları ve tükenmişlik üzerinde anlamlı etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Son olarak tükenmişlik ile etik dışı davranış arasındaki ilişkide yaş ve çalışma süresinin düzenleyici rolü olmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, etik dışı davranış, yaş, çalışma süresi, sağlık sektörü

THE ROLE OF AGE AND JOB EXPERIENCE IN THE RELATIONSHIP BETWEEN BURNOUT AND UNETHICAL BEHAVIOR: A STUDY IN HEALTH SECTOR

Öz

In this study; the goal is to reveal the relationships between burnout and unethical behavior and age and job experience. As a result of the analysis of data collected from 398 private health care workers in Antalya/Turkey; it was determined that burnout level had a positive and significant effect on unethical behavior. In addition, it was determined that age and job experience had no significant effect on unethical behavior and burnout. Finally, it is determined that age and job experience have not a moderating effect in the relationship between burnout and unethical behavior.

Anahtar Kelimeler

Burnout, unethical behavior, age, job experience, health sector

Kaynakça

• Altın, Ş., Kurtoğlu,R., Kartal C. (2017)., Analysis of the Relationship between Job Satisfaction, Burnout, Occupational Ethics Perceptions and Organizational Commitment of Salespersons in the Retail Sector by Structural Equation Model, International Journal of Advance Research in Computer Science and Management Studies, Volume 5, Issue 3.
• Andersson, L. M. & Bateman, T. S. (1997). Cynicism in the Workplace: Some Causes and Effects. The Journal of Organizational Behavior, 18, 449-470.
• Ardıç , K. ve Polatcı, S. (2009), Tükenmişlik Sendromu Ve Madalyonun Öbür Yüzü: İşle Bütünleşme, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 32, Ocak-Haziran 2009, ss.21-46
• Ardıç, K. ve Polatcı, S. (2008), Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 10 / 2. 69-96 Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (GOÜ Örneği).
• Aslan, D., Kiper, N., Karaağaoğlu, E., Topal, F., Güdük, M. ve Cengiz, Ö. S. (2005), Türkiye’de Tabip Odalarına Kayıtlı Olan Bir Grup Hekimde Tükenmişlik Sendromu ve Etkileyen Faktörler, Türkiye Tabip Odaları Birliği Yayınları, Ankara.
• Ayaz, M. F. (2016). Çeşitli Değişkenler Açısından Öğretim Elemanlarının Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi, International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 7, Issue: 22, pp. (360-377).
• Baker, T. L. , Hunt, T.G. and Andrews, M. C. (2006). Promoting ethical behavior and organizational citizenship behaviors:The influence of corporate ethical values, Journal of Business Research, 59: 849–857,
• Barutçu, E. ve Serinkan, C. (2008), Günümüzün En Önemli Sorunlarından Biri Olarak Tükenmişlik Sendromu ve Denizlide Yapılan Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 8(2), 2008: 541-561.
• Behram, N. K. (2015). Örgütsel Politika ve Etik Olmayan Davranış Bildirimi. İstanbul: Beta.
• Büte, M.(2011). Algılanan Örgüt İkliminin Etik Olmayan Davranışlar Üzerindeki Etkilerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 2.
• Campana, K. L. ve Hammoud, S. (2014), “Incivility form Patients and Their Families: Can Organizational Justice Protect Nurses from Burnout?”, Journal of Nursing Management, in press.
• Cevizci, A., (2002), Etiğe Giriş, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• Cordes, C. L. ve Dougherty, T. W. (1993). "A review and an integration of research on job burnout." The Academy of Management Review, 18(4): 621–656.
• Cordes, C. L. ve T. W. Dougherty (1993), “A Review and an Integration of Research on Job Burnout”, The Academy of Management Review, Vol. 18 (4), pp. 621 – 656.
• Cullen, J.B., Victor, B. ve Stephens, C. (1989). An ethical weather report: Assessing the organization’s ethical climate. Organizational Dynamics, 18 (2), 50-62.
• Çetin, A., Güleç, R., Kayasandık, A. E.(2015). Etik İklim Algısının Çalışanların İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Tükenmişliğin Aracı Değişken Rolü, Electronic Journal of Vocational Colleges-October.
• Çiftci, B. (2015). “Örgütsel Etik”, Örgüt Sosyolojisi(2. Baskı), Ed.(2. Baskı), Ed. Memet Zencirkıran, Dora Yay., Bursa, ss. 169-202.
• Daft, R. (2008) New Era of Management, Second Edition, USA: Thomson South-Western.
• Demir, A. (1999). “Hemşirelerin Tükenmişlik (Burnout) Düzeyleri ve Tükenmişliği Etkileyen Bazı Faktörlerin İncelenmesi”, Hacettepe Üniversitesi, Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 6(1-2).
• Dolgun, U. (2015). Tükenmişlik Sendromu. N. Derya ERGUN ÖZLER (Editör). Örgütsel Davranışta Güncel Konular. Bursa, Ekin Basın Yayın Dağıtım, s. 287-308.
• Elçi, M., Erdilek Karabay, M., Akyüz,B.(2015)., Investigating the Mediating Effect of Ethical Climate on Organizational Justice and Burnout: A Study on Financial Sector, Procedia - Social and Behavioral Sciences 207: 587 – 597.
• Engel, J.F., Blackwell, R.D. and Miniard, P.W. (1995). Consumer Behavior, USA, The Dryden Press. ss.914
• Ensari, H. ve Tuzcuoğlu, S. (1995), “Marmara Üniversitesi’ne bağlı Fakültelerde Görev Yapan Yönetici ve Öğretim Elemanlarının Meslekten Yılgınlıklarında Kişilik Özelliklerinin Rolü”, Öneri Dergisi, 2(11): 51-63.
• Ergin, C. (1995), “Akademisyenlerde Tükenmişlik ve Çeşitli Stres Kaynaklarının İncelenmesi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12 (1-2), Ss. 37 – 50.
• Ergin, C. (1995), “Akademisyenlerde Tükenmişlik ve Çeşitli Stres Kaynaklarının İncelenmesi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(1-2): 37-50.
• Erkutlu, H. V. (2017), Negatif Örgütsel Davranış, Akademisyen Kitabevi, Ankara, 53-88.
• Freudenberger, H. J. ve Richelson, G. (1981). Burn-out: How to beat the high cost of success. New York: Bantam Books Doubleday & Company, Inc.
• Freudenberger, H. J.; (1974), “Staff Burnout”, Journal of Social Issues, 30, ss.159-165.
• Freudenberger, H. J.; (1975), The Staff Burnout Syndrome in Alternative institutions. Pyschotherapy: Theory, Research and Practice, 12(1), 73-82.
• Gino, F. (2015). Understanding Ordinary Unethical Behavior:Why People Who Value Morality Act Immorally. Current Opinion İn Behavioral Sciences. 3, 107-111.
• Gül. H.(2006). Etik Dışı Davranışlar ve Ussallaştırılması: Devlet Hastanelerinde Bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı: 10 Yıl: 9, 65-79.
• Gündüz, B., Erkan, Z. ve Gökçakan, N. (2007), “Polislerde Tükenmişlik ve Görülen Psikolojik Belirtiler”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 283-298.
• Hock, Roger R., (1998), “Professional Burnout Among Public School Teachers”, Public Personnel
• Huhtala, M, Tolvanen, A. Mauno, S. Feldt, T. (2015). The Associations between Ethical Organizational Culture, Burnout, and Engagement: A Multilevel Study, J Bus Psychol, 30:399–414.
• Huhtala, M., Feldt, T., Lamsa, A., Mauno, S., Kinnunen, U.(2011), Does the Ethical Culture of Organisations Promote Managers’ Occupational Well-Being? Investigating Indirect Links via Ethical Strain, Journal of Business Ethics101, 231–247.
• Huhtala, M., Tolvanen, A., Mauno, S.,Feldt, T. (2015). The Associations between Ethical Organizational Culture, Burnout, and Engagement: A Multilevel Study, J Bus Psychol (2015) 30:399–414.
• Izgar, H. (2001), Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Izgar, Hüseyin (2003). “Çalışanlarda Stres ve Tükenmişlik”, Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, Konya: Eğitim Kitabevi, ss. 159-172.
• JACKSON Susan E., SCHWAB Richard L. and SCHULER Randall S. (1986). “Toward an understanding of the burnout phenomenon”, Journal of Applied Psychology, November, 71(4), 630-640.
• Jones, T.M. (1991). Ethıcal Decısıon Making By Indıvıduals In Organızatıons:An Issue-Contingent Model, Academy of Management Review, Vol. 16, No. 2, 366-395.
• Kalağan, G. & Güzeller, C.E. (2010). Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Düzeylerinin İncelenmesi. Pamukkale Dergisi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 83-97.
• Kandemir, Üstünoldu, A. (2012). “Eriğin Kurumsallaşmasının İş Tatminine Örgütsel Adalete Olan Etkisi”, Yönetim Dergisi, 23(71), ss.34-56.
• Lazaro, C., Shin, M. and Robinson, P. E. (1984). Burnout, Job Performance and Job Withdrawal Behaviors. Journal of Health and Human Resources Administration, 7(2), 213-234.
• Lee, R. T. Ve B. E. Ashford (1993). “A Further Examination of Managerial Burnout: Toward an Integrated Model”. Journal of Organizational Behavior, Vol. 14, pp. 3 – 20.
• Lefkowitz, J., (2006), “The Constancy of Ethics Admits the Changing World of Work”, Human Resource Management Review, Vol: 16, 245-268.
• Leiter, M. P. ve Maslach, C. (1988). "The impact of interpersonel environment on burnout and organizational commitment." Journal of Organizational Behaviour, 9: 297–308.
• Lewis, P, V. (1985). Defining 'Business Ethics': Like Nailing Jello to a Wall, Journal of Business Ethics 4 (1985) 377-383.
• Longenecker, Justin G., Moore, Carlos W., Petty, William, Palich, Leslie E., McKinney, Joseph A.,( 2006) “Ethical Attitudes in Small Businesses and Large Corporations: Theory and Empirical Findings from a Tracking Study Spanning Three Decades”, Journal of Small Business Management, 44(2), pp.167–183. Management, Vol.17, Iss.2, (167-189).
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). "The measurement of experienced burnout." Journal of Occupational Behavior, 2: 99-113.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1986), Maslach Burnout Inventory Manual (2nd Ed.), Paulo Alto, Ca: Consulting Psychologist Press.
• Maslach, C. ve P. G. Zımbardo; (1982), Burnout – The Cost of Caring, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey. Maslach, C., Schaufeli, W.B. and Leiter, M. (2001), “Job burnout”, Annual Review of Psychology, Vol. 52, pp. 397-422.
• Mirkovic, D. ve Bianchi, R. (2019). An exploratory study of the link between Machiavellianism and burnout, Personality and Individual Differences, 148: 27-31.
• Özdevecioğlu, M. ve Aksoy, M. S., (2005), “Organizasyonlarda Sabotaj: Türleri, Amaçları, Hedefleri ve Yönetimi”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C:6, S:1, 95-109.
• Özgener, Ş., Öğüt, A. &Kaplan, M. (2008). İşgören-İşveren İlişkilerinde yeni bir paradigma: Örgütsel Sinizm. in M. Özdevecioğlu&H. Karadal(Eds), Örgütsel Davranışta Seçme Konular: Organizasyonların Karanlık Yönleri ve Verimlilik Azaltıcı Davranışlar (pp. 53-72). Ankara İlke Yayınevi.
• Parlangeli, O., Palmitesta, P., Bracci, M.,Caratozzolo, M. C., Liston, P. M., Marchigiani, E., Stress and Perceptıons of Unethıcal Behavıours In Academıa, Department of Social, Political and Cognitive Sciences, University of Siena (ITALY) Centre for Innovative Human Systems, School of Psychology, Trinity College Dublin, The University of Dublin (IRELAND) Proceedings of ICERI2017 Conference 16th-18th November 2017, Seville, Spain.
• Perlman, B. ve Hartman, E. A. (1982). "Burnout: Summary and future research." Human Relations, 35(4): 283–305. Perlman, Baron; E., Alan, Hartman (1982), “Burnout: Summary and Future Research”, Human Relations, 35(4): 283-305. Pieper, A. (2012). Etiğe Giriş (Çev. Veysel Atayman & Gönül Sezer). Ayrıntı Yayınları 2. Baskı İstanbul.
• Polatcı, S., Ardıç, K., Türkan , G.(2014). Bağlılık Boyutlarının Tükenmişlik Boyutları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi, Yönetim ve Ekonomi 21/2 (2014) 281-292. Randall, M. ve W.A. Scott; (1988), “Burnout, Job Satisfaciton and Job Performance”, Australian Psychologist, 23(3), ss.335-347.
• Rocca, A. D. & Konstanski, M.(2001). Burnout and Job satisfaction amongst Victorian Secondary School Teachers: A comparative look at contract and permanent employement . Paper presented at the Atea Conference.
• Schaufeli, W. B., Maslach, C. ve Marek. T. (1993). The Future of Burnout./ Professional Burnout: Recent Developments in Theory and Research. pp. 253-259.Washington DC: Taylor&Francis.
• Schaufeli, W. ve Enzmann, D. (1998). The burnout companion to study and practice: A critical analysis. T.Cox ve A. Griffiths(Series Ed.) Issues in occupational health, Philadephia. PA: Taylor&Francis Inc.
• Schminke, M., A. Arnaud and M. Kuenzi: 2007, ‘The Power of Ethical Work Climates’, Organisational Dynamics 36, 171–186.
• Spector, Paul E. (2008). Industrial and Organizational Psychology, 5th ed., John Wiley & Sons
• Tayfun, A. & Çatır, O. (2014). Hemşirelerin Örgütsel Sinizm Düzeylerinin İncelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 347-365.
• Taşğın, Ö. (2004). Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Merkez ve Taşra Örgütü Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeylerinin İş Doyum Düzeylerine Etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya.
• Tiyek, R. & Peker, K. (2015). Örgütsel Etik Davranışlar: Bir Araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 113-136.
• Tümkaya, S. (1996), Öğretmenlerdeki Tükenmişlik, Görülen Psikolojik Belirtier Ve Başa Çıkma Davranışları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Tütüncü, Ö. ve Savran, G., (2007). Etik iklim ve tükenmişlik sendromunun kalite yönetim sistemi üzerine etkileri: Bir laboratuvar uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9 (4), 177-218.
• Ulrich, C., O’Donnell P., Taylor, C., Farrar A., Danis M. ve Grady C., (2007). Ethical climate, ethics stress, and the job satisfaction of nurses and social workers in the united states. Social Science & Medicine. 65, 1708–1719.
• Wanous, J. P., Reichers, A.,&Austin, J. (1994). Organizational Cynicism: An Initial Study. Paper Presented at the Academy of Management Annual Conference.
• Yang, F.H., Tsai, Y.S ve Tsai, K.C. (2014). The influences of ethıcal clımate on turnover intention: The mediating role of emotional exhaustion. The International Journal of Organizational Innovation, 6 (4). 72-89.
• Yeşilçimen, K. C. 2015). Hemşirelikte Örgütsel Sinizm ve Örgütsel Güven İlişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yoon-Jung, B, Bo-Young, K. (2016). The Effects of Job Attitudes and Ethical Climate on Unethical Behavior: Moderating Effect of Job Burnout, Journal of Ethics, Vol. 107 (May 30, 2016).
• Zaman, T. and Alakus, K. (2015) Analysis of the Invariance and Generalizability of Multiple Linear Regression Model Results Obtained from Maslach Burnout Scale through Jackknife Method. Open Journal of Statistics, 5, 645-651.
• Zehir, Cemal., Elçi, M., Savi, F., (2003), Ethical Climate’s Relationship To Job Satisfaction, Organizational Commitment, and Turnover Intention), 1st International Business and Professional Ethics Congress of Turkey, Hacettepe, Ankara.