YAŞAM SEYRİ PERSPEKTİFİ VE YAŞLILIK

Yıl 2021, Sayı: 38, 276 - 309, 31.08.2021

Aslı Gözde Akış , Nilüfer Korkmaz Yaylagül

https://doi.org/10.14520/adyusbd.867560

Cited By: 1

Öz

Toplumsal yaşlanma, modern çağda karşılaşılan en önemli olgulardan birisidir. Yaşlanma, insanın biyolojik ömrünü temel almasıyla devam eden bir süreci anlatmaktadır. Yaşam seyri perspektifi, insan yaşamını kesitsel ve çizgisel değil çok yönlü, çok boyutlu ve devam eden bir süreç olarak ele alan bir yaklaşım olarak yaşlılık araştırmalarında kendisine önemli bir yer bulmaktadır. Bu araştırmada Türkçe literatürde çok az çalışma bulunan ancak Batılı literatürde yaygın olarak kullanılan yaşam seyri perspektifinin temel kavramlarının, prensiplerinin ve yaşlılık araştırmalarındaki yerinin ortaya konması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda klasik literatür incelemesi yöntemi ile bu konudaki temel eserler ve araştırma örnekleri incelenmiş, araştırma soruları çerçevesinde analiz edilmiştir. Buna göre yaşam seyri perspektifi, yaşam boyu gelişim, öznellik, zamanlama, bağlantılı yaşamlar, zaman-mekan olmak üzere beş temel prensibe ve kohortlar, geçişler, yörüngeler ve dönüm noktaları kavramlarından oluşan kavramsal çerçeveye dayanmaktadır. Yaşam seyri araştırmalarında boylamsal araştırma modelleri ve veri toplama tekniklerinin yanı sıra biyografik, kesitsel araştırma modelleri ve retrospektif teknikler de kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

yaşlılık, yaşlılık sosyolojisi, gerontoloji, yaşam seyri

LIFE COURSE PERSPECTIVE and AGING

Öz

Aging is one of the most important phenomenons of modern time. Aging is based on biologic life and it is described as a continuous period. Life course perspective has an important role in old age research and discusses human life not as not cross-sectional and linear, instead as a multidirectional, multidimensional and continuous process. Life course perspective is used widely in western literature, but less in Turkish literature. This research aims to reveal the main concept, principle and the place of life course perspective in the old age researches. The essential work and research has been examined and analyzed according to research questions using classical literature review. Accordingly, life course perspective is based on conceptional frames consisting of 5 main principles; lifelong development, subjectivity, timing, related lives and time-place and of concepts such cohorts, transitions, orbits and milestones. Longitudinal research models and data collection techniques are used besides biographic, cross-sectional research methods and retrospective techniques in life course researches.

Anahtar Kelimeler

aging, sociology of aging, gerontology, life course

Kaynakça

• Akış, A. G. (2020). Yaşlılarına Bakım Veren Yaşlılar: Antalya Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Antalya.
• Aydın, A. E. (2020). Kuşak Çalışmalarındaki Tartışmalı Konulara İlişkin Bir Değerlendirme. Yorum-Yönetim-Yöntem Uluslararası Yönetim-Ekonomi ve Felsefe Dergisi, 8 (1), 17-34.
• Ayrancı Sucaklı, İ. (2020). Life Course Theory (Yaşam Seyri Teorisi) ve Serebral Palsi. 2. Ulusal Riskli Bebek Kongresi. Bolu.
• Baran, A. G. (2004). Yaşlılık Sosyolojisi. V. Kalınkara (Dü.) içinde, Yaşlılık Disiplinler Arası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler (s. 35-57). Ankara: Odak İletişim.
• Bengtson, V. L., & Allen, K. R. (2009). The Life Course Perspective Applied to Families Over Time. In P. Boss, W. J. Doherty, R. LaRossa, W. R. Schumm, & S. K. Steinmetz (Eds.), Sourcebook of Family Theories and Methods A Contextual Approach (pp. 469-499). New York: Springer.
• Bengtson, V. L., & Martin, P. (2001). Families and intergenerational relationships in aging societies: comparing the United States with German-speaking countries. Zeitschrift für Gerontologie und Geriatrie (34), 207–217.
• Bernardi, L., Huinink, J., & Settersten, R. (2018). The Life Course Cube: A Tool for Studying Lives. Advances in Life Course Research.
• Birnbaum, S., Ferrarini, T., Nelson, K., & Palme, J. (2017). The Generational Welfare Contract. Northampton, MA: Edward Elgar Publishing.
• Bourdieu, P. (2006). Pratik Nedenler: Eylem Kuramı Üzerine (2. b.). (H. U. Tanrıöver, Çev.) İstanbul: Hil Yayın.
• Bracke, P., Delaruelle, K., Dereuddre, R., & Van de Velde, S. (2020). Depression In Women And Men, Cumulative Disadvantage And Gender Inequality In 29 European Countries. Social Science & Medicine.
• Bynner, J. (2016). Institutionalization of Life Course: Volume II. In M. J. Shanahan, J. T. Mortimer, & M. K. Johnson (Eds.), Handbook of the Life Course (s. 27-58). New York: Springer International Publishing.
• Cain, L. (1964). Life Course and Social Structure. In R. E. Faris (Eds.), Handbook of Modern Sociology (s. 272–309). Chicago: Rand McNally.
• Chopik, W. J., Bremner, R. H., Johnson, D. J., & Giasson, H. L. (2018). Age Differences in Age Perceptions and Developmental Transitions. Front. Psychol.
• Clausen, J. A. (1972). The Life Course of Individuals. In M. W. Riley, M. E. Johnson, & A. Foner (Eds.), Aging and society: Vol. III. Sociology of Age Stratification (s. 454–574). New York: Russell Sage Foundation.
• Con, G. (2013). Negotiating Parent Care among Siblings. Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Çelik Açıcı, G. (2019). Kırsal Alanda Yaşlılık: Sorunlar, Beklentiler ve Çözüm Önerileri. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Antalya.
• Dannefer, D. (2011). Age, the Life Course, and the Sociological Imagination: Prospects for Theory. In R. H. Binstock, & L. K. George (Eds.), Handbook of Aging and the Social Sciences (7.b., s. 3-16). London: Elsevier Inc.
• Dannefer, D. (2003). Cumulative Advantage/Disadvantage and the Life Course: Cross-Fertilizing Age and Social Science Theory. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 58 (6), 327-337.
• Dannefer, D., & Settersen, R. A. (2010). The Study of the Life Course: Implications for Social Gerontology. In D. Dannefer, & C. Phillipson (Eds.), The SAGE Handbook of Social Gerontology (s. 3-19). London: SAGE Publications.
• Doherty, E. E., Laub, J. H., & Sampson, R. J. (2009). Group-Based Trajectories in Life Course Criminology. In G. H. Elder, & J. Z. Giele (Eds.), The Craft of Life Course Research (s. 187-210). New York: The Guilford Press.
• Elder, G. H. (1974). Children of the Great Depression. Chicago: University of Chicago Press.
• Elder, G. H. (1998). The Life Course and Human Development. In R. M. Lerner (Eds.), Handbook of Child Psychology: Vol: 1. Theoretical Models Of Human Development (s. 939–991). New York: John Wiley & Sons.
• Elder, G. H., Johnson, M. K., & Crosnoe, R. (2003). The Emergence and Development of Life Course Theory. In J. T. Mortimer, & M. J. Shanahan (Eds.), Handbook of the Life Course (s. 3-19). New York: Kluwer Academic Publishers.
• Fast, J., Keating, N., Eales, J., Kim, C., & Lee, Y. (2020). Trajectories of Family Care over the Life Course: Evidence from Canada. Ageing and Society, 1-18.
• George, L. K. (2009). Conceptualizing and Measuring Trajectories. In G. H. Elder, & J. Z. Giele (Eds.), The Craft of Life Course Research (s. 163-186). New York: The Guilford Press.
• Giddens, A. (2020). Toplumun İnşası - Yapılaşma Teorisinin Ana Hatları (1.b.). (Ü. Tatlıcan, Çev.) Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Hansson, I., Buratti, S., Thorvaldsson, V., Johansson, B., & Berg, A. I. (2018). Changes in Life Satisfaction in the Retirement Transition: Interaction Effects of Transition Type and Individual Resources. Work, Aging and Retirement, 4 (4), 352–366.
• Hareven, T. K. (2019). The Life Course and Aging in Historical Perspective. In K. W. Back (Eds.), Life Course: Integrative Theories and Exemplary Populations (2. b.). New York: Routledge.
• Heinz, W. R., Huinink, J., & Weymann, A. (2009). The Life Course Reader - Individuals and Societies across Time. Frankfurt: University of Chicago Press.
• Hutchison, E. D. (2013). A Life Course Perspective. In E. D. Hutchison (Eds.), Essentials of Human Behavior: Integrating Person, Environment, and the Life Course (s. 373). SAGE Publications.
• Hutchison, E. D. (2005). The Life Course Perspective: A Promising Approach for Bridging the Micro and Macro Worlds for Social Workers. Families in Society: The Journal of Contemporary Social Services, 143-152.
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik Derleme Metodolojisi: Sistematik Derleme Hazırlamak İçin Bir Rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6 (1), 26-33.
• Keating, N., Eale, J., Funk, L., Fast, J., & Min, J. (2019). Life Course Trajectories of Family Care. International Journal of Care and Caring, 3 (2), 147-163.
• Kocabıyık, S. (2019). Lgbt Bireylerin Yaşlılık Dönemlerine İlişkin Beklentileri. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Ana Bilim Dalı, Antalya.
• Kohli, M. (2007). The Institutionalization of the Life Course: Looking Back to Look Ahead. Research in Human Development, 4 (3), 253-271.
• Komp, K., & Johansson, S. (2016). Population Ageing In a Life Course Perspective: Developing a Conceptual Framework. Ageing & Society, 36, 1937-1960.
• Korkmaz-Yaylagül, N. (2020). Pandemi ve Yaş Ayrımcılığı. Yaşlanma ve Toplum (6), 5-8.
• Korkmaz-Yaylagul, N., & Seedsman, T. (2012). Ageing: The Common Denominator?. Journal of Population Ageing, 5(4), 257-279.
• Levy, R., & ThePavieTeam. (2005). Why Look at Life Courses in an Interdisciplinary Perspective? In R. Levy, P. Ghisletta, J.-M. L. Goff, D. Spini, & E. Widmer (Eds.), Towards an Interdisciplinary Perspective on the Life Course: Advances in Life Course Research (s. 3–32). Amsterdam: Elsevier Ltd.
• Lindberg, N. (2013). Psikoloji ve Tarih Disiplinlerinin Bakış Açısından İnsan. F.Çok, & C.Karadeniz (Dü) içinde, Çocuklar, Gençler ve Müze Eğitimi (s. 105-138). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Marshall, V. W., & Mualler, M. M. (2003). Theoretical Roots of the Life Course Perspective. In W. R. Heinz, & V. W. Marshall (Eds.), Social Dynamics of the Life Course: Transitions, Institutions, and Interrelations. New York: Aldine de Gruyter.
• Mayer, U. (2009). New Directions in Life Course Research. Annual Review of Sociology (35), 413-433.
• McDaniel, S., & Bernard, P. (2011). Life Course as a Policy Lens: Challenges and Opportunities. Canadian Public Policy, 37 (1), 1-13.
• Mikolai, J., & Amos, M. (2020). Studying Individuals across The Life course: A Review Of Longitudinal Methods. In J. Falkingham, M. Evandrou, & A. Vlachantoni (Eds.), Handbook on Demographic Change and the Life course (s. 40-55). Cheltenham Glos: Edward Elgar Publishing.
• Moen, P. (2011). The Gendered Life Course. In R. H. Binstock, & L. K. George (Eds.), Handbook of aging and the social sciences (s. 179–196). Academic Press.
• Moen, P., Lam, J., & Jackson, M. N. (2014). Aging Families and the Gendered Life Course. In J. Treas, J. Scott, & M. Richards (Eds.), The Wiley Blackwell Companion to the Sociology of Families (s. 444-463). John Wiley & Sons, Ltd.
• Mottram Alıçlı, S. (2003). Yaşlanan Anne- Yetişkin Kız Evlat İlişkisi Dayanışma, Çatışma, İkircikli Duygular, Tipoloji ve Zaman İçindeki Değişimler. Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Psikoloji Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Möhring, K. (2016). Life Course Regimes in Europe: Individual Employment Histories in Comparative and Historical Perspective. Journal of European Social Policy, 26 (2), 124–139.
• Neugarten, B. L. (1968). Middle Age and Aging. In B. L. Neugarten (Eds.), Chicago and London: The University of Chicago Press.
• Oğlak, S., & Canatan, A. (2017). Kuşaklar, Kuşaklararası İlişkiler, Kuşak Politikası. K. E. Lüscher içinde, Generationen, Generationenbeziehungen, Generationenpolitik. Ein mehrsprachiges Kompendium (s. 261-280). Universität Konstanz.
• Osunluk, H. (2004). Yaşam Seyri Teorisi (Life Course Theory) ve Özürlüler. Özveri Dergisi, 1 (1), 1-10.
• Piccarret, R., & Studerbc, M. (2019). Holistic analysis of the life course: Methodological challenges and new perspectives. Advances in Life Course Research (41).
• Raudenbush, S. W. (2001). Comparing Personal Trajectories and Drawing Causal Inferences from Longitudinal Data. Annual Review of Psychology (52), 501-525.
• Riley, M. W., Johnson, M., & Foner, A. (1972). Aging and Society, vol. III. New York: Russell Sage.
• Roser, M., Ortiz-Ospina, E., & Ritchie, H. (2020). Life Expectancy. OurWorldInData.org. https://ourworldindata.org/life-expectancy adresinden alınmıştır.
• Seedsman, T. & Korkmaz-Yaylagul, N. (2018). A Call to Arms for the Aged Care Sector: A Spotlight on Systematic Abuse and Neglect of Older Disabled Persons. OBM Geriatrics, 2(4):1-24. doi: HYPERLINK http://dx.doi.org/10.21926/obm.geriatr.1804022 10.21926/obm.geriatr.1804022
• Sepulveda-Loyola, W., Rodríguez-Sánchez, I., Perez-Rodriguez, P., Ganz, F., Torralba, R., Oliveira, D. V., et al. (2020). Impact of Social Isolation Due To COVID-19 on Health in Older People: Mental and Physical Effects and Recommendations. The journal of nutrition, health & aging, 1-10.
• Settersten, R. A. (2003). Propositions and Controversies in Life-Course Scholarship. In R. A. Jr. Settersten (Eds.), Invitation To The Life Course: Towards New Understandings Of Later Life (s. 15–45). New York: Baywood Publishing Company.
• Settersten, R. A., Bernardi, L., Härkönen, J., Antonucci, T. C., Dykstra, P. A., Heckhausen, J., et al. (2020). Understanding the Effects of Covid-19 through a Life Course Lens. Advances in Life Course Research, 45.
• Sever, H. (2018). Yaşlılıkta Bir Yaşam Aranjmanı Olarak Tek Başına Yaşamak: Gaziantep'te Yaşlanmak. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyoloji Anabilim Dalı, Gaziantep.
• Silverstein, M., & Giarrusso, R. (2011). Aging Individuals, Families, and Societies: Micro–Meso–Macro Linkages in the Life Course. In R. A. Settersten, & J. L. Angel (Eds.), Handbook of Sociology of Aging (s. 35-49). London: Springer Science+Business Media.
• Talaş, E. ve Çakmak, F. (2013). Türkiye’de Kadınların İşgücüne Katılımlarının Kohort Analizi. Ekonometri ve İstatistik, 18-34.
• Türkbeyler, İ. H., Öztürk, Z. A., Kalem, A., & Abiyev, A. (2018). Gelişen ve Yaşlanan Toplumumuzda Yaşlılık Algısı. Nobel Medicus, 14 (2), 17-21.
• United Nations. (2019). World Population Prospects 2019 Highlights. New York: Department of Economic and Social Affairs.
• Victor, C. R. (1994). Old Age in Modem Society: A Textbook Of Social Gerontology . Springer Science+Business Media Dordrecht .
• WHO. (2021). Life Expectancy At Birth (years). Ocak 6, 2021 tarihinde World HealthOrganization:https://www.who.int/data/gho/data/indicators/indicator-details/GHO/life-expectancy-at-birth-(years) adresinden alındı.
• WHO. (2001). Men, Ageing and Health: Achieving Health across the Life Span (No. WHO/NMH/NPH/01.2). World Health Organization.
• Zhanga, J., Emery, T., & Dykstra, P. (2020). Grandparenthood in China and Western Europe: An analysis of CHARLS and SHARE. Advances in Life Course Research (45).