KOMMAGENE BÖLGESİNDE SOSYAL KİMLİK VE MOZAİKLER İLİŞKİSİ

Yıl 2023, Sayı: 43, 316 - 340, 19.04.2023

Yaprak Tanrıverdi

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1242747

Öz

Bu çalışma Kommagene bölgesi kentlerinin kültür ve yaşayışını mimaride süsleme ve bitirme malzemesi olarak kullanılan mozaikleri inceleyerek betimlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın konusu Kommagene bölgesi kentlerinden çeşitli dönemlere ve farklı işlevli yapılara ait mozaiklerdir. Samosata ve Arsameia on Nymphaios mozaikleri Helenistik dönemin en önemli yapıları olan saray ve kral mezarlarındaki törensel alanlarda kullanılmış olup, Batı mozaik merkezlerinin anlayışıyla uyumlu lüks ve ince işçilikli mozaiklerdir. Bu iki yapı harici bölgede başka Helenistik örneğin olmaması sarayın halk üzerindeki gücü ve halkın refah seviyesinin çok yüksek olmadığıyla ilişkilendirilebilir. Perre’deki mozaiklerin Roma dönemine ait villalar ve kilisede olması, mozaiklerin konutlarda kullanılmaya başladığı ve refah düzeyinin arttığı bir döneme işaret eder. Zeugma villalarında yer alan mozaikler oldukça büyük ve ince işçilikli bir koleksiyon olup halkın zenginleştiğini ve mozaikleri sosyal statü ve kimliklerinin inşasında kullandığına işaret eder. Son olarak Doliche antik kenti Yamaç bazilikasında yer alan mozaikler, Hristiyanlığın yükselişe geçtiği döneme aittir ve mozaikler konutlar yerine dönemin en önemli kamu binalarından olan bazilikada kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık, sosyal kimlik, Kommagene Bölgesi, mozaikler

THE RELATIONSHIP OF SOCIAL IDENTITY AND MOSAICS IN THE COMMAGENE REGION

Öz

The purpose of this research is to describe the culture and life of the cities of the Commagene region through the examination of mosaics used as decoration and finishing materials in architecture. The study focuses on mosaics from various periods and structures with various functions from cities in the Commagene region. Samosata and Arsameia on Nymphaios mosaics were used in the palace and ceremonial were luxurious and finely crafted mosaics compatible with the understanding of Western mosaic centers. Other than these two buildings, the absence of other Hellenistic examples in the region can be attributed to the palace's power over the people and the people's low level of welfare. The Roman-era mosaics found in the church and villas in Perre point to a time when the level of welfare rose and people began to utilize mosaics in residences. The mosaic collection of Zeugma villas, demonstrate how the residents used the mosaics to build their social standing and identities. Finally, the mosaics in the Terrace basilica of Doliche belong to the period when Christianity was on the rise, and mosaics were used in religious building instead of residences.

Anahtar Kelimeler

Architecture, social identity, Commagene Region, mosaics

Kaynakça

• Başgelen, N. (2000). Fırat üzerindeki Seleukeia’dan Zeugma-Belkıs’a. Arkeoloji ve Sanat. 22: 98, 10-19.
• Başgelen N. ve Ergeç, R. (2000). Belkıs/Zeugma, Halfeti, Rumkale A Last Look at History, İstanbul.
• Bingöl, O. (1997). Malerei und mosaik der antike in der Turkei. Mainz am Rhein.
• Blömer, M. ve Winter, E. (2011). Kommagene: Toros ve Fırat Arasındaki Tanrılar Ülkesi. İstanbul: Homer Kitabevi ve Yayıncılık Ltd. Şti.
• Blömer, M. ve Winter, E. (2012). (eds.), Iuppiter Dolichenus: Lokalkult und Reichsreligion im Vergleich, Orientalische Religionen in der Antike 8, Tübingen
• Cellini, G. A., (1996). Les sources littéraires sur Iuppiter Dolichenus et Iuppiter Heliopolitanus, in: Gloria M. Belelli and Ugo Bianchi (eds.), Orientalia Sacra Urbis Romae: Dolichena et Heliopolitana, Studia Archaeologica 84, 19–55.
• Dunbabin, K.M.D. (1979). Technique and Materials of Hellenistic Mosaics. AJA 83/3, 265-267.
• Dunbabin, K.M.D. (1999). Mosaics of the Greek and Roman World. Cambridge
• Dörner, K.F. (1999). Nemrud Dağı’nın Zirvesinde Tanrıların Tahtları, Vural Ülkü (çev.), Ankara.
• Eraslan, F., Özman, R., Şancı, F., Arslan, M., Karaca, M. N., Alkan, M. (2010). “Perre Antik Kenti Nekropol Alanı 2007 Yılı Kazı ve temizlik Çalışmaları”, 17. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Ankara, 91-104.
• Eraslan, F., (2012). “Die Antike Stadt Perre und ihre Nekropole.” In Gottkönige am Euphrat. Neue Ausgrabungen und Forschungen in Kommagene, edited by J.Wagner. Mainz, 146-150.
• Ergeç, R. (1995). Belkıs-Zeugma’da bir Roma villası ve taban mozaikleri. Arkeoloji ve Sanat. 17: 66, 2-10.
• Ergeç, R. (Ed.). (2006). Zeugma Gaziantep Müzesi Belkıs-Zeugma ve Mozaikleri. Sanko Holding.
• Gifford, R. (2002). Environmental psychology: principles and practice. Canada: OptimalBooks.
• Görkay, K. (2012). Zeugma Roma dönemi konutları. Arkeoloji ve Sanat. 141, 7-17.
• Karadoğan, S. vüçe Tonbul, S. (2005). Adıyaman Havzasında Kuvaterner’deki Doğal Ortam Koşullarının Yerleşmelerin Dağılışı ve Diğer İnsan Faaliyetleri Üzerindeki Etkileri. Türkiye Kuvaterner Sempozyumu (TURQUA), V: 191-204.
• Khoury, W. ve Riba, B., (2013). Les églises de Syrie (IVe-VIIe siècle). Essai de synthèse, in: Françoise Briquel-Chatonnet (ed.), Les églises en monde syriaque, Études Syriaques 10, Paris, 41–84.
• Loosely, E., (2012). The Architecture and Liturgy of the Bema in Fourth- to-Sixth-Century Syrian Churches, Leiden.
• Nasar, J. L., & Kang, J. (1999). House style preference and meanings across tastecultures. Landscape and Urban Planning, 44, 33-42.
• Özgüç, N. (1985). Samsat 1984 Yılı Kazıları. 7. KST I, 221-227.
• Özgüç, N. (2009). Samsat: Sümeysat, Samosata, Kumaha, Hahha, Hahhum: Bir başkent ve kalenin uzun yaşamının 6000 yıllık döneminden kesitler. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sadalla, E. K., & Sheets, V. L. (1993). Symbolism in building materials: Self presentational and cognitive components. Environment and Behavior, 25(2), 155-180.
• Salman, B. (2007). Orta Euphrates mozaikleri ışığında edessa ve samosata mozaikleri. Yayınlanmamış doktora tezi, DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü).
• Salman, B. (2012). Kommegene ve Suriye Bölgesi mozaiklerinde yerel özellikler ve yabancı etkiler: Karşılaştırmalı bir değerlendirme. Journal of Mosaic Research, (5), 187-200.
• Tanrıverdi, Y. (2016). Variations in Sizes, Shapes, Materials and Colours of Mosaic Tesserae in the Southeastern Anatolia Region. Unpublished Phd Thesis, METU, Ankara.
• Tanrıverdi, Y. (2022). Variations in Shape and Colour of Tesserae in the Mosaics of the Terrace Basilica at Doliche. Exploring urbanism in ancient North Syria: Fieldwork in Doliche 2015–2020, 1, 63.
• Tchalenko/Baccache (1979). Églises de village de la Syrie du nord, Paris.
• Versluys, M. J. (2017). Visual Style and Constructing Identity in the Hellenistic World: Nemrud Dağ and Commagene under Antiochos I. Cambridge University Press.
• Zoroğlu, L. (2000). Samosata. Ausgrabungen in der kommagenischen Hauptstadt, J. Wagner (ed.), Gottkönige am Euphrat: Neue Ausgrabungen und Forschungen in Kommagene, 75-83.