ON THE NAMES OF KINSHIP IN DESTÂN-I YÛSUF VE SÜHEYL Ü NEVBAHÂR

Yıl 2023, Sayı: 45, 117 - 145, 31.12.2023

Osman Türk

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1355442

Öz

Studies on vocabulary reveal important clues about the characteristics of the people speaking that language as well as the language in question. Kinship names have a special place in vocabulary studies. Because kinship names, in a sense, are the heritage of the language, allowing it to live and extend into the future. Turkish is a language rich in kinship names. The main reason for this is that Turkish society is tightly bound to its traditions and customs. This situation has also positively affected the vocabulary. Turks gave great importance to social life and the sharing of social life. Therefore, kinship names are the reflection of social life on language. At this point, culture, solidarity and social relations become linked with language. In this study, words with kinship value were determined by the method of kinship names in the works of Şeyyad Hamza's Destân-ı Yûsuf and Mesud bin Ahmed's Süheyl ü Nevbahâr. The words are grouped under three general headings. The parts in the works are given as examples. Necessary evaluations were made by giving the numerical data of the determined words in the form of a table in the conclusion part.

Anahtar Kelimeler

Kinship Names, Destân-ı Yûsuf, Süheyl ü Nevbahâr, Word Presence.

DESTÂN-I YÛSUF VE SÜHEYL Ü NEVBAHÂR ADLI ESERLERDE GEÇEN AKRABALIK ADLARI ÜZERİNE

Öz

Söz varlığı üzerine yapılan çalışmalar söz konusu dilin olduğu kadar o dili konuşan insanların özellikleri hakkında da önemli ipuçları ortaya koyar. Söz varlığı çalışmaları içerisinde akrabalık adlarının özel bir yeri vardır. Çünkü akrabalık adları bir anlamda dilin mirası olup yaşamasını ve geleceğe uzanmasını sağlar. Türkçe akrabalık adları bakımından zengin bir dildir. Bunun başlıca nedeni Türk toplumunun gelenek ve göreneklerine sıkı sıkıya bağlı olmasıdır. Bu durum söz varlığını da olumlu etkilemiş bulunmaktadır. Türkler, sosyal hayata ve sosyal hayatın getirdiği paylaşımlara oldukça önem vermişlerdir. Dolayısıyla akrabalık adları sosyal hayatın dile olan yansımasıdır. Bu noktada kültür, dayanışma ve sosyal ilişkiler dil ile bağlantılı hâle gelir. Bu çalışmada Şeyyad Hamza’nın Destân-ı Yûsuf ve Mesud bin Ahmed’in Süheyl ü Nevbahâr eserlerinde yer alan akrabalık adları tespit yöntemiyle akrabalık değerinde olan sözcükler belirlenmiştir. Sözcükler genel mahiyette üç başlık altında toplanmıştır. Eserlerde geçen kısımlar örnek olarak verilmiştir. Tespit edilen sözcüklere ait sayısal veriler sonuç kısmında tablo şeklinde verilerek gerekli değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akrabalık Adları, Destân-ı Yûsuf, Süheyl ü Nevbahâr, Söz Varlığı.

Etik Beyan

Gerek yok

Destekleyen Kurum

Harran Üniversitesi

Teşekkür

Bilim dünyasına kattığınız her çalışma için sizi ve ekibinizi kutlarım.

Kaynakça

• Aksan, D. (2000). Türkçenin söz varlığı. Ankara: EnginYayınları.
• Argunşah, M. (2017), “Türkiye Türkçesindeki Kadınla İlgili Temel Söz Varlığının Tarihi Gelişimi”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatında Kadın Sempozyumu, 4-6 Mayıs, Kayseri.
• Atalay, B. (1985). Dîvânü lügâti’t- Türk tercümesi. Ankara: TDK Yayınları.
• Ayazlı, Ö. (2016). Eski Uygurca din dışı metinlerin karşılaştırmalı söz varlığı. Ankara: TDK Yayınları.
• Balaman, A. R. (2002). Evlilik akrabalık türleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Caferoğlu, A. (2015). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: The Clarendon Press.
• Ercilasun, A. B. (2016). Türk kağanlığı ve Türk bengü taşları. Ankara: Dergâh Yayınları.
• Gömeç, S. (2002). Dîvânü lügâti’t- Türk’te akrabalık bildiren terimler. Ankara: TDK Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Güner, N. (2013).” Kadınla İlgili Eski Türkçe bir kelime: Uragut.” Turkish Studies, 8 (9): 2659-2669.
• Kanar, M. (2014). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Say yayınları.
• Karahan, L. (2009). “Türkçede Dinî Anlamlı Bazı Kişi Adlarını Ekle Değiştirme Geleneği.” Dil Araştırmaları Dergisi, 4(4): 17-24.
• Koç, F. (2020). “Hacı Bektâş-ı Velî’nin Eserlerinde Geçen Akrabalık Adları.“ Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 4(2): 265-280.
• Parlatır, İ. (2014). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Tarama Sözlüğü (1995). Ankara: TDK Yayınları.
• Soydan, C. (2003). “Urdu Dilinde Akrabalık Terimleri ve Müslüman Hint Toplumunda Aile Yapısı.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43(1): 43-56
• Tietze, A. (2002). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lügati. İstanbul: Simurg Yayıncılık.
• Tuğluk, M. E. (2021). “Harezm Türkçesinden Türkiye Türkçesine Anlam Değişmeleri: "Nehcü’l-Ferâdîs" Örneği. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi 5(4):2662-3703.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü. (2022). Ankara: TDK Yayınları.
• Yaman, Ü. (2017). “Ahmet Bican Ercilasun, Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları.” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 57(57): 279-282.
• Yavuz, S. (2013). “Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki Akrabalık Adları ve Bu Adların Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Karşılıkları.” Ekev Akademi Dergisi, 17(56): 345-360.
• Yavuz, S. (2013). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları.” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2): 71-91.