AN INVESTIGATION OF THE NOVELS INTIBAH AND PERIÇEHR WITHIN THE FRAMEWORK OF THE CONCEPT OF FEMME FATALE

Yıl 2024, Sayı: 47, 161 - 196, 28.08.2024

Gamze Gizem Avcıoğlu

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1488410

Öz

Even though they grew up in different geographies, Nâmık Kemal and Muhammed-i Hicâzî, two prominent writers of Turkish and Iranian literatures respectively, witnessed the political and social changes that occurred in the lands where they lived. Kemal and Hicâzî wrote important works under the influence of the westernization and modernization movements brought about by the Reformation and the Constitutional Monarchy in their societies. One of these works is Kemal’s Intibah, and the other is Hicâzî’s Perîçehr. In these novels, under the influence of the concept of “femme fatale” moral corruption in society and changes in the role of women were discussed, while the negative aspects of the West were also criticized. The fatal women in the two works are Mahpeyker and Perîçehr, respectively. In our study, the focus will be generally on the emergence of the Reformation and Constitutional Monarchy movements and observed on literature. Following a discussion of the respective styles and literary personalities of Nâmık Kemal and Muhammed Hicâzî, plots of the two works will be provided to gain insight into the subjects of the works. Then Mahpeyker and Perîçehr, the female characters in the two novels, will be analyzed in terms of the concept of “femme fatale.”

Anahtar Kelimeler

Intibah, Perîçehr, Femme Fatale.

İNTİBAH VE PERÎÇEHR ROMANLARININ FEMME FATALE KAVRAMI ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ

Öz

Türk ve İran edebiyatının önemli yazarlarından Nâmık Kemal ve Muhammed-i Hicâzî farklı coğrafyalarda yetişseler de bulundukları toprakların siyasî-sosyal değişimlerine tanık olmuş iki yazardır. Tanzimat ve Meşrutiyet hareketleri, bu değişimlere ortam hazırlayan olayların başında gelir. Kemal ve Hicâzî, Tanzimat ve Meşrutiyet’in toplumlarında meydana getirdiği batılılaşma ve modernleşmenin etkisiyle önemli eserler kaleme almışlardır. Bu eserlerden biri Nâmık Kemal’in İntibah, Muhammed-i Hicâzî’nin de Perîçehr romanlarıdır. İki romanda da ahlakî açıdan toplumdaki bozulmalar ve kadın rolünde meydana gelen değişiklikler ele alınırken batının olumsuz tarafları da eleştirilmiştir. Kemal ve Hicâzî modernleşme sürecinde kadının toplum içinde değişen misyonunu Fransız edebiyatında görülen “femme fatale” diğer bir ifadeyle “ölümcül kadın” kavramının etkisiyle kaleme almışlardır. İki eserdeki ölümcül kadınlar Mâhpeyker ve Perîçehr’dir. Nâmık Kemal’in ve Muhammed-i Hicâzî’nin, bir süre Fransa’da kalıp oranın kültürel ve edebî ortamlarından feyz almaları bu kavramdan etkilenmelerinin sebebi olarak düşünülebilir fakat iki yazar da eserlerini kaleme alırlarken Türk-İran toplum yapısının değer yargılarını görmezden gelmemişlerdir. Çalışmamızda Tanzimat ve Meşrutiyet hareketinin ortaya çıkışı ve iki ayrı coğrafyada görülen modernleşme etkisinin edebiyata yansımaları üzerinde durulacaktır. Nâmık Kemal ve Muhammed-i Hicâzî’nin üslûbu ve edebî kişiliklerinden bahsedildikten sonra eserlerin konusu hakkında bilgi sahibi olmak için özetleri verilecektir. İki eserdeki kadın karakterlerden Mâhpeyker ve Perîçehr “femme fatale” kavramına göre incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İntibah, Perîçehr, Femme Fatale.

Kaynakça

• Afşar, İ. (1330). Nesr-i Farsî-yi Muâsır, Tahrân: Kânûn-i Ma’rifet.
• Âjend, Y. (1363). Edebiyyât-i Novîn-i İrân, Tahrân: İntişârât-i Emîr Kebîr.
• Akün, Ö. F. (1994). “Divan Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 9, 389-427. ss.). İstanbul.
• Akün, Ö. F. (2006). “Nâmık Kemal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 32, 361-378. ss.). İstanbul.
• Anbarcıoğlu, M. (1985). Çağdaş İran Edebiyatında Nesir, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Doğu Dilleri ve Edebiyatları Dergisi, 4 (1), 1-23.
• Arpacı, M. (2019). Cinsiyet, Kötülük ve Beden: Femme Fatale İmgesinin Kültürel İnşası, Fe Dergisi, 11(1), 140-154.
• Âryenpûr, Y. (1387). “Hicâzî Muhammed”, Ez Ṣabâ Tâ Nîmâ. (Cilt. 3, 243-257. ss.). Tahrân: İntişârât-i Zevvâr.
• Atalay, İ. (2010). Namık Kemal’in Romanlarında Toplumsal Değerler Karşısında Kadının Durumu. O.K. Tavukçu ve A. Tilbe (Ed.). Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu içinde (123-138 ss.). Tekirdağ.
• Aytekin, H. (2003). XIX. Yüzyıl Fransız ve Türk Romanında Kötü Yola Düşmüş Kadın Portrelerinin Karşılaştırılması, İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, 16, 19-34.
• Bakırcıoğlu, N. Z. (2017). Başlangıcından Günümüze Türk Romanı Yıllara ve Yazarlara Göre Romanımızın Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Dağ Gümüş, P. (2020). Söylencenin Söylencesi: Nihat Asyalı’nın Ateşle Oynayan Adlı Tiyatrosunda Sembolleşen Mitoloji Kullanımı, Kültür Araştırmaları Dergisi, 7, 97-126.
• Dino, G. (1978). Türk Romanının Doğuşu, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Doane, M. A. (1991). Femmes Fatales: Feminism, Film Theory, Psychoanalysis, New York: Routledge.
• Gökçek, F. (2017). Küllerinden Doğan Anka Ahmet Mithat Efendi Üzerine Yazılar, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Hicâzî, M. (1386). Perîçehr, Tahrân: İntişârât-i Emîr-i Kebîr.
• İsti’lâmî, M. (1981). Bugünkü İran Edebiyatı Hakkında Bir İnceleme, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kanar, M. (1999). Çağdaş İran Edebiyatının Doğuşu ve Gelişmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kavcar, C. (1993). Namık Kemal’in Üslûp Anlayışı, Doğumunun Yüzellinci Yılında Namık Kemal içinde (47-58). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kemal, N. (2023). İntibah, Ankara: Panama Yayıncılık.
• Kemal, N. (1305). Mukaddeme-i Celâl, İstanbul: Kitabhâne-i Ebüzziyâ.
• Kısakürek, N. F. (2008). Şahsı, Eseri ve Tesiriyle Namık Kemal, İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kolcu A. İ. (1999). Tanzimat Edebiyatı II Hikâye ve Roman, Erzurum: Bakanlar Medya.
• Millett, K. (1973). Cinsel Politika, İstanbul: Payel Yayınları.
• Mîr Âbidînî, H. (1386). “Hicâzî, Mîr Muhammed”, Dânişnâme-yi Zebân ve Edeb-i Fârsî, (Cilt.2, 687-691. ss.) Tahrân.
• Mîr Âbidînî, H. (2002). İran Öykü ve Romanının Yüzyılı I. (Çev. Örs, D). Ankara: Nüsha Yayınları.
• Perin, C. (1943). Türk Romancılığında Fransız Tesiri Nasıl Başladı?, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1(4), 39-50.
• Rypka, J. (1968). History of Iranian Literature, Holland: D. Reidel Publishing Company.
• Saraç, T. (2009). Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük, İstanbul: Can Yayınları.
• Selçuk, H. (2019). Kötülük Estetiği Bağlamında Edebiyatın Üç Kötücül Kahramanı: Mephistopheles, Lord Henry ve Suat. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sezer, M. Ö. (2023). Masallar ve Toplumsal Cinsiyet, İstanbul: Kor Kitap.
• Şerîfî, M. (1395). Ferheng-i Edebiyyât-i Fârsî, Tahrân: Neşr-i Nov.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Uçman, A. (2011). Namık Kemal. Tanzimat Edebiyatı içinde (201-288). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yâhakkî, M. C. (1375). Çûn Sebû-yi Teşne, Tahrân: İntişârât-i Câmî.