BURSALI RAHMÎ DİVANI’NDA POETİK UNSURLARLA İLGİLİ BENZETMELER

Yıl 2024, Sayı: 47, 289 - 324, 28.08.2024

Zafer Topak

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1490518

Öz

Bu çalışmada, Bursalı Rahmî Divanı’nda yer alan şiir, şair, belâgat, anlam, fikir gibi poetik unsurlarla ilgili benzetmeler tespit edilmiş ve bu benzetmelerin şairin poetikasına katkıları gösterilmeye çalışılmıştır. Bursalı Rahmî Divanı örneği üzerinden yapılan bu çalışmayla da divanlardaki poetik benzetmelerin şair poetikaları açısından taşıdığı öneme dikkat çekmek amaçlanmıştır. Yapılan Divan incelemesi sonucunda, Rahmî’nin poetik benzetmelerinin daha çok kasidelerin fahriye bölümünde ve gazellerin mahlas beyitlerinde yer aldığı görülmüştür. Onun poetik benzetmeleri çoğunlukla şiir ve şairliğinin özelliklerine dair olmakla birlikte anlam, belâgat, fikir gibi poetik unsurlarla ilgili de benzetmeler vardır. Rahmî’nin, şiirleriyle ilgili benzetmeleri arasında “akarsu, deniz, bahçe, gül, inci, mücevher, ses, şeker, ülke” gibi unsurları görürken şairliğiyle ilgili olarak “bahçıvan, dalgıç, yüzücü, sihirbaz, bülbül, doğan, papağan, padişah” gibi unsurları görmek mümkündür. O, ayrıca şiirlerinin anlam özellikleriyle ilgili olarak “ülke, deniz, gül, kadeh, kuş” benzetmesine yer verirken belâgatla ilgili olarak “bahçe, gül” benzetmesine yer vermiştir. Rahmî, şiir ve şair anlayışına dair kimi zaman doğrudan tespit ve değerlendirmelerde bulunurken kimi zaman da bu poetik benzetmeler üzerinden görüş belirtmiştir. Bursalı Rahmî’nin, poetik unsurlar bağlamında yaptığı benzetmeler hem onun hem de klasik şiirin poetikasına yönelik çalışmalar için önemli veriler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bursalı Rahmi, Poetika, Klasik Türk Şiiri, Klasik Türk Şiiri Poetikası, Poetik Benzetmeler

Etik Beyan

Etik beyan gerektirir bir durum yoktur.

Destekleyen Kurum

Destekleyen bir kurum yoktur.

SIMILES RELATED TO POETICAL ELEMENTS IN BURSALI RAHMİ DIVAN

Öz

In this study, similes related to poetic elements such as poetry, poet, rhetoric, meaning and idea in Bursalı Rahmî's Divan were identified and the contributions of these similes to the poet's poetics were tried to be shown. With this study, based on the example of Bursalı Rahmî Divan, it is aimed to draw attention to the importance of poetic similes in divans in terms of poet poetics. As a result of the Divan examination, it was seen that Rahmî's poetic similes were mostly included in the fahriye section of the odes and the pseudonym couplets of the ghazals. Although his poetic similes are mostly about poetry and the characteristics of poetry, there are also similes about poetic elements such as meaning, eloquence and idea. Among Rahmî's similes regarding his poems, he sees elements such as "stream, sea, garden, rose, pearl, jewel, sound, sugar, country", while regarding his poetry, "gardener, diver, swimmer, magician, nightingale, falcon, parrot, sultan" it is possible to see elements such as. He also included the similes of "country, sea, rose, glass, bird" regarding the meaning features of his poems, while he included the similes of "garden, rose" regarding rhetoric. While Rahmî sometimes made direct determinations and evaluations about the understanding of poetry and poets, he sometimes expressed his opinions through these poetic similes. The similes made by Bursalı Rahmî in the context of poetic elements provide important data for studies on his poetics and the poetics of classical poetry.

Anahtar Kelimeler

Bursalı Rahmi, Poetics, Classical Turkish Poetry, Classical Turkish Poetry Poetics, Poetic Similes

Kaynakça

• Arslan, Ş. (2006). Fıtrat Kavramı Çerçevesinde Eğitimde İnsanın Ne’liği Sorusu. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Açıkgöz, C. (2017). “Klasik Türk Şiirinde Dalgıç”. Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6/2: 894-924.
• Bayram, Y. (1995). 16. Yüzyıl Divan Şiirinde Poetika. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Bayram, Y. (2004). “16. Yüzyıldaki Bazı Divan Şairlerinin Şiiri Nitelemek Üzere Kullandıkları Sıfatlar”. Türkbilig Dergisi, 8: 36-53.
• Bayram, Y. (2007). “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler”. Turkish Studies, 2/4: 209-219.
• Bayram, Y. (2016). “Divan Şairlerinin Şiirle İlgili Benzetme ve İstiâreleri”. Mavi Atlas, 7: 1-35.
• Bilgegil, K. (1980). Edebiyat Bilgi ve Teorileri: 1 Belâgat. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Birici, S. (1996). Bursalı Rahmî, Şâh U Gedâ (Metin-İnceleme). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Bulut, A. (2015). Belâgat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Canım, R. (2018). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ Ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Https://Ekitap.Ktb.Gov.Tr/Eklenti/60327,Latifi-Tezkiretus-Suara-Ve-Tabsiratunnuzamapdf.Pdf?0 [ET: 10.11.2023].
• Çavuş, M. F. (2020). Poetik Açıdan Klasik Türk Şiirinin Fotoğrafı (15. Yüzyıl). Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Doğan, M. N. (1996). “Fuzulî’nin Poetikası”. İlmî Araştırmalar Dergisi, 2: 45-72.
• Erdoğan, M. (2017). Bursalı Rahmî Dîvânı. Https://Ekitap.Ktb.Gov.Tr/Eklenti/55910,Bursali-Rahmi-Divanipdf.Pdf?0 [Et:20.03.2024].
• Erdoğan, M. (2020). Rahmî, Bursalı Pîr Mehmed. Https://Teis.Yesevi.Edu.Tr/Madde-Detay/Rahmi-Bursali-Pir-Mehmed [Et:10.03.2024]
• Erkal, A. (2009). Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl), Ankara: Birleşik Dağıtım Yayınevi.
• Güler, Z. (2014). “Divan Şiirinde Papağan”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/1: 61-71.
• Gündüz, Ş. (2003). “Maniheizm”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.27: 575-577, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Harman, Ö. F. (2013). “Yed-İ Beyzâ”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.43: 376-377, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İpekten, H. vd. (2017). Sehî Beg, Heşt Bihişt. Http://Ekitap.Kulturturizm.Gov.Tr/Eklenti/56165,Hest-Bihistpdf.Pdf?0. [Et:16/11/2023].
• İsen, M. (2017). Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Https://Ekitap.Ktb.Gov.Tr/Eklenti/55739,Kunhul-Ahbarin-Tezkire-Kismpdf.Pdf?0 [Et:15.03.2024]
• Kara, Ç. (2019). “Pekmez, Bal ve Şeker: Helvaya Statü Veren Tatlandırıcılar”. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 47: 74-88.
• Kâşânî, A. (2004). Tasavvuf Sözlüğü. Çev., Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yayınları.
• Kaya, B. A. (2012). “Necâtî Bey’in Şiir Anlayışı”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 27: 143-218.
• Kılıç, F. (2018). Es-Seyyid Pîr Mehmed Bin Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. Https://Ekitap.Ktb.Gov.Tr/Eklenti/59036,Asik-Celebi-Mesairus-Suarapdf.Pdf?0 [Et: 14.10.2023].
• Kutlar, F. S. (2005). Klâsik Dönem Metinlerinde Değerli Taşlar ve Risâle-i Cevâhir-Nâme. Ankara: Öncü Kitap.
• Külekçi, N. (1995). Açıklamalar ve Örneklerle Edebi Sanatlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mutlu, M. (2021). 19. Yüzyıl Divan Şiiri Poetikası. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Öztoprak, N. (2005). “Rûhî’nin Şiir Anlayışı”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 12: 101-136.
• Öztoprak, N. (2006). “Ruhî’nin Şair Anlayışı”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 28: 94-120.
• Pala, İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2007). Klâsik Edebiyat Bilgisi: Belâgat. İstanbul: 3f Yayınevi.
• Sevinç, F. (2017). Klasik Türk Şiirinde Bahçe ve Unsurlarının Anlamsal İlişkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bitlis.
• Solmaz, S. (2018). Bağdatlı Ahdî, Gülşen-İ Şuʿarâ. Http://Ekitap.Kulturturizm.Gov.Tr/Eklenti/56733,Ahdi-Gulsen-İ-Suarapdf.Pdf?0. [Et:12/11/2023].
• Sungurhan, A. (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş- Şu’arâ. Http://Ekitap.Kulturturizm.Gov.Tr/Eklenti/55834,Kinalizade-Hasan-Celebipdf.Pdf?0. [Et:10/11/2023].
• Tığlı, F. (2006). Bursalı Rahmî Çelebi ve Divanı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tolasa, H. (1982). “Divan Şairlerinin Kendi Şiirleri Üzerine Düşünce ve Değerlendirmeleri”. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, I: 15-46.
• Topak, Z. (2020a). 18. Yüzyıl Divan Şiiri Poetikası. Ankara: Akademik Kitaplar Yayınları.
• Topak, Z. (2020b). “Poetik Bir Terim Olarak Klasik Türk Şiirinde Düşünce”. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 23: 253-270.
• Tuğluk, İ. H. (2009). “Mesnevilerde Şairle İlgili Bazı Tespitler”. Turkish Studies, 4/7, 619-635.
• Tuğluk, İ. H. (2016). “Türk Edebiyatında Bahâristân”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26/1: 45-57.
• Yaylalı, Y. (2018). “Klasik Fars Şiirinde Ressam Mani”. Sbad Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13/1: 169-177.
• Yılmaz, G. ve Akman, S. (2019). “Osmanlıdan Günümüze Helvalar ve Helva-i Gazi’nin Gastronomik Değeri”. Gastroia: Journal Of Gastronomy And Travel Research, 3/3: 462-469.
• Yılmaz, M. (2008). XVIII. Yüzyıl Klasik Türk Şiiri’nde Değerli Taşlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Yılmaz, O. (2019). Ferheng-i Şu‘ûrî. C.1. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Yılmaz, O. (2011). “Klasik Türk Edebiyatı’nda Bir Başka Anlamıyla Bahâr”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 18: 177-194.