MÜSLÜMAN KARDEŞLERİN MURSİ İKTİDARI TECRÜBESİ SONRASI TÜRKİYE’NİN POZİSYONU

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 64 - 74, 30.06.2023

Muhammed Bilal Polat

Öz

Müslüman Kardeşler, Avrupa sömürgeleri ve düşünceleri etkisi altındaki Mısır’da 1928 yılında kurulmuş ve tüm dünya Müslümanlarını çok yönlü olarak etkilemiş büyük bir İslami Harekettir. İslami Siyaset ya da İslamcılık fikrinin gelişmesi bakımından Müslüman Kardeşler tüm dünya kamuoyu bakımından hep takip edilen mühim bir teşkilat olmuştur. Bu makalede Arap baharı sonrası hızla değişen siyasi ve toplumsal zeminde Müslüman Kardeşler teşkilatının Devrik Mısır Siyasi lider Hüsnü Mübarek sonrası Mısır iktidarına gelmesi ve 3 Temmuz 2013 yılındaki darbe sürecine kadar süren gelişmeler ve sonrasında Türkiye’nin Darbeye karşı göstermiş olduğu oldukça sert tepki ve buna bağlı olarak gerilen siyasi ilişkiler ele alınacaktır. Buna göre Türkiye ve Mısır arasındaki diplomatik münasebetlerin değişmesine sebep olan Arap Baharı’nın etkisi ile Türkiye iktidarı tarafından yürütülen Ortadoğu politikası açıklanarak, Muhammed Mursi iktidarından sonra Türkiye ve Mısır ilişkilerinin kopma noktasına gelmesinin evrelerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Müslüman Kardeşler, Mursi, Mısır, Türk Dış Politikası, Türkiye Mısır İlişkileri, Arap Baharı

Turkey's Position After the Mursi Rule Experience of the Muslim Brotherhood

Öz

The Muslim Brotherhood is an influential Islamic movement that was founded in Egypt in 1928, under the influence of European colonization and ideas. It has had a significant impact on Muslims worldwide in various ways. Regarding the development of the concept of Islamic Politics or Islamism, the Muslim Brotherhood has always been a crucial organization, garnering attention from the global public. This article explores the rapidly changing political and social landscape following the Arab Spring, focusing on the Muslim Brotherhood's rise to power in Egypt after the removal of Egyptian political leader Hosni Mubarak. The events leading up to the coup on July 3, 2013, as well as Turkey's strong reaction to the coup and the resulting strained political relations, will be discussed. Furthermore, the article will delve into the Middle East policy pursued by the Turkish government, influenced by the Arab Spring, which caused a shift in diplomatic relations between Turkey and Egypt. It will explain the different phases that led to the breaking point in relations between Turkey and Egypt following the government of Mohammed Morsi.
Keywords: Morsi, Türkiye-Egypt Relations, Muslim Brotherhood, Arab Spring.

Anahtar Kelimeler

Morsi, Türkiye-Egypt Relations, Muslim Brotherhood, Arab Spring.

Kaynakça

• Akçalı, Y. ve Kocamaz, İ. (2013). Mısır’ın Dini Jeopolitiği, Dini Jeopolitik Yaklaşımıyla Orta Doğu, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akgün, B. (2013). “Obama’nın Mısır’da Demokrasi Sınavı”, Stratejik Düşünce Dergisi, 7-13.
• Akgün, B. ve Bozbaş, G. (2013). “Arap Dünyasında Siyasi Selefizm ve Mısır Örneği”, Akademik Ortadoğu Dergisi, 14, 2-38.
• Akgün, M. ve Gündoğar, S. (2014). “Mısır-Türkiye İlişkilerinde Daha İyi Bir Geleceğe Doğru”, TESEV Dergisi Dış Politika Programı.
• Alkan, S. (2019). Hüsnü Mübarek Dönemi ve Arap Baharı’nda Türkiye-Mısır İlişkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Apak, A. (1999). Amr b. el-Âs, Hayatı-Şahsiyeti-Devlet Adamlığı. (Basılmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Apak, A. (2001). “Mısır’ın Müslümanlar Tarafından Fethi ve Fetih Sonrası Ülkede Sosyal ve Dinî Alanda Meydana Gelen Değişimler Üzerine Değerlendirmeler”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 10 (2), 145-159.
• Arı, T. ve Koç, E. (2014). “Müslüman Kardeşler Hareketinin Mısır Hükümeti ile Paradoksal İlişkileri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 42, 112-321.
• Arslantaş, D. (2013). Müslüman Kardeşler ve AKP Geleneğinin Siyasi Analizi: Türkiye Modeli Neden Başarısızlığa Uğradı?. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aycan, İ. (1999). Müslüman Yönetimlerde Birarada Yaşama Tecrübeleri (Emevi Örneği), İslâm ve Demokrasi, Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aykurt, Ç. (1992). Yavuz Sultan Selim’in Mısır Politikası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Baker, R.W. (1991). Afraid for Islam: Egypt's Muslim Centrists between Pharaohs and Fundamentalists, Daedalus, 120 (3), 41-68.
• BBC Haber, (15.11.2012). Türkiye ve Mısır: Yeni Bir Bölgesel İttifaka Doğru.
• Bingöl, O. (2013). “Ortadoğu ve Arap Baharı: Çok Eksenli Güç Mücadelesinde Denge Arayışları”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 13 (2), 25-49.
• Borisovich, L. (2011). Arap Ülkelerinin Yakın Tarihi 18. Yüzyıldan 20. Yüzyıla, (Çev. Turan Keskin), İstanbul: Yordam Kitap.
• Bozbaş, G. (2016). Mısır’ın Sosyo-Politik Dönüşümü ve Demokratikleşme Sorunu. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Can, B. (2013). Mısır’da Bir Devrim Daha Olacak: Büyük İslâm Devrimi. Umran Dergisi, 228, 32-39.
• Celâl, E. (2013). Kıssatü’l-İktisadi’l-Mısrî, Kahire: Dâru’ş-Şüruk.
• Cook, S. (2008). Yönetmeden Hükmeden Ordular Türkiye-Mısır-Cezayir, Bahar Şahin (Çev.). İstanbul: Hayy Kitap.
• Çakmak, C. (2007). Müslüman Kardeşler Bir Sivil Toplum Örgütü Mü?, Akademik Orta Doğu, 2 (1), 76.
• Çakmak, M.A. (2009). “İki Dünya Savaşı Arasında Ortadoğu”, Prof. Dr. Reşat Genç Özel Sayısı, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 1347-1352.
• Fuller, G. E. (2016). Türkiye ve Arap Baharı: Ortadoğu’da Liderlik. (Çev. Mustafa Acar) Ankara: Eksi Kitapları.
• Ganim, İ. (2012). Hasan El-Benna'nın Siyasi Düşüncesi. İstanbul: Ekin Yayınları.
• Gerges, F. A. (2014). Giriş: Bir Kırılma, Yeni Ortadoğu Arap Dünyasında Protesto ve Devrim, (Çev. M. İkbal Saylık ve Timur Demirtaş). İstanbul: İyi Düşün Yayınları.
• Görgün, H. (2008). Rifâa et-Tahtâvî, İstanbul: TDV Yayınları.
• Gözen, R. (2011). “Türkiye ve Arap Baharı: Değişimi Anlamak ve Açıklamak”, Adam Akademi Dergisi. 2, 1-25.
• Güçtürk, Y. (2016). Devrimden Darbeye Mısır’da İnsan Hakları (Rapor: 59), Ankara: Seta Yayıncılık.
• Güvenilir, E. (2016). Ortadoğu'da siyasal İslam: Mısır'da Arap Baharı ve Müslüman Kardeşlerin etkileri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kızıltoprak, S. (2010). Mısır’da İngiliz İşgali Osmanlı’nın Diplomasi Savaşı (1882-1887), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kotob Abed, S. (1995). The Accommodations Speak: Goals and Strategies of the Muslim Brotherhood of Egypt, International Journal of Middle East Studies. 27 (3), 321-339.
• Kök, S. (2013). Ortadoğu Güncesi 21 Haziran- 20 Temmuz, Ortadoğu Analiz, 5 (56), 1-52.
• Oğuzlu, T. (2011), Arap Baharı ve Yansımaları, Ortadoğu Analiz Dergisi, 3 (36), 8-16.
• Okumuş, F. (2015). İslami Hareketin İktidar Denetimi: Mısır ve Tunus. İstanbul: Mana Yayınları.
• On, J. (1992). Nasser's Blessed Movement Egypt's Free Officers and the July Revolution, Oxford: Oxford University Press.
• Ostrovsky, V. (1990). Claire Hoy, Mossad İhanet Çemberi, Ahmet Arslan (Çev.). İstanbul: Hikmet Neşriyat.
• Özkan, M. (2013). “Egypt’s Foreign Policy Under Mohamed Morsi”, Ortadoğu Analiz Dergisi, 5 (51), 114-140.
• Özkoç, Ö. (2016). “Arap Dünyasında Demokratikleşme Süreçleri ve Siyasal İslam: Müslüman Kardeşler ve En-Nahda Hareketleri Üzerine Bir Karşılaştırma”, Mülkiye Dergisi, 40(1), 29-56.
• Özkoç, Ö. (2017). Türkiye’nin Kuzey Afrika’ya Yönelik Politikası: Bir Modelin Çöküşü, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72 (1), 77-97.
• Özkuyumcu, N. (1993). Fethinden Emevilerin Sonuna Kadar Mısır ve Kuzey Afrika, (Basılmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, T. E. (2012). Dünden Bugüne Pan-Arapçılık ve Arap Baharı: Yeni Bir Pan-Arap Uyanış mı?, Akademik Ortadoğu, 7 (1), 124.
• Pargeter, A. (2010). The Muslim Brotherhood From Opposition to Power. Londra: Saki Books.
• Ranko, A. (2012). The Muslim Brotherhood and its Quest for Hegemony in Egypt State Discourse and Islamist Counter-Discourse, Hamburg: Springer.
• Rodinson ,M. (1969). İslamiyet ve Kapitalizm, Orhan Suda (Çev.). İstanbul: Gün Yayınları.
• Sağlam, K. (2013). İhvan-ı Müslim’in Emperyalizmle Mücadelesi, Hasan El- Benna ve Müslüman Kardeşler Uluslararası Sempozyum 5-6 Mayıs. Ankara: İlim Kültür Eğitim ve Dayanışma Derneği (2. Baskı). İstanbul: Aydınlar Matbaacılık, 2, 141-186.
• Salih el-Verdani, Mısır'da İslami Akımlar, Çev. H.Acar-Ş.Duman-Sefer Turan, 2.bs., Fecr Yay., Ankara 1988, s.66. Salwa, İ. (2006). Rethinking Islamist Politics, Culture, State and Islamism. London: I.B.Tauris,
• Somuncuoğlu, E. (2019). Siyasal İslam ve Mısır'da Müslüman Kardeşler ‘in Dönüşümü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sputnik Haber, (05.08.2015), Türkiye- Mısır İlişkileri Neden Normalleşemiyor.
• Şiblî, Mahmud, Hayatu Ömer, Mısır ts. (Mektebetü’l-Kahire), s. 307;
• Tansel, S. (1966). Sultan II. Beyazit’in Siyasi Hayatı, İstanbul: Meb Basımevi.
• Tarık, R. (2005). İslami Yenilenmenin Kökenleri Afgani’den, el-Benna’ya Kadar İslam Islahatçıları. Ayşe Meral (Çev.). İstanbul: Anka Yayınları.
• Turan, Ö. (2003). Medeniyetlerin Çatıştığı Nokta Ortadoğu, İstanbul: Yeni Şafak Yayınevi.
• Turan, Ö. (2002). İslami Hareketler. İstanbul: Step Ajans.
• Tümer, G., Küçük, A. (1988). Dinler Tarihi, Ankara: Berikan Yayınevi.
• Türkmen, H. (2013). “Mısır Darbesi Mısır Halkına Mı Dayanıyor?”, Umran Dergisi, 228, 50-55.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1979). Bayezid II. İslam Ansiklopedisi VIII (II) , 392-398. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Vasagar, J. (2002). Dilemma of the Moderates, The Guardian, https://www.theguardian.com/uk/2002/jun/19/september11.religion1
• Wendt, A. (2005). Constructing International Politics, Theories of International Relations, 4, 201-211.
• Wendt, A. (2012). Uluslararası Siyasetin Sosyal Teorisi, Helin Sarı Ertem, Suna Gülfer Ihlamur Öner (Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Wıckham, R.C. (2011). The Muslim Brotherhood and Democratic Transition in Egypt, Interdisiplinary Journal of Middle East Law and Governance, 3, 42-61.
• Wıener, A. (2003). Constructivism: The Limits of Bridging Gaps, Journal of International Relations and Development, 6 (3), 252-275.
• Yaşar, T.N. (2012). Mısır’daki Geçiş Sürecinin Aktörler Üzerinden Değerlendirilmesi, Orta Doğu Analiz, 4 (44), 311-362.
• Zaıd, M. (2007). Economic and Political Liberalisation in The Middle East: The Muslim Brotherhood and The Politics of Succession in Egypt, The University of Leeds, (MS Thesis). Leeds Universty / School of Politics and International Studies, United Kingdom.
• Zeydan, C. (1970). İslâm Medeniyeti Tarihi, I-V, İstanbul: Üçdal Yayıncılık.
• Zurayk, R., Gough, A. (2014). Ekmek ve Zeytinyağı: Arap İsyanlarının Tarımsal Kökenleri”, Yeni Ortadoğu: Arap Dünyasında Protesto ve Devrim. İstanbul: İyidüşün Yayınları.