Medyada Sıradanlaşan Kavram; ‘Cinsel Şiddet’

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 19 - 20, 17.04.2018

Kenan Kaya Eren Akgündüz Ebubekir Burak Çelik Necmi Çekin Ahmet Hilal

Öz

Sayın Editör,

Medyada şiddetin özellikle cinsel
şiddetin, sürekli yayınlanması, ele alış şekli, olumlu değerli kılan öğelerle
yüklenmesi, özellikle gençlerin antisosyal davranış özelliklerini normal olarak
kabul etmelerine yol açmaktadır. Basının
sorumlu bir yayıncılık anlayışıyla bu haberleri vermesi çok önemlidir.
Haberlerde verilen bilgilerin sansasyondan uzak ve objektif bir biçimde
seçilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, kitle iletişim araçlarının özellikle
cinsel şiddet hakkındaki haberleri ele alış ve aktarış şekillerine değinmek
istiyoruz.

Kadına yönelik tariflenen ve şiddet tanımları içerisinde yer alan
cinsel şiddet, kadının isteği dışında zorla ilişkiye girmesi, ya da taciz
edilmesi gibi eylemleri içermektedir.¹ Tüm şiddet davranışları gibi
cinsel şiddet de öğrenilen bir davranıştır. Öğrenme; bizzat başına gelerek,
tanık olarak, dinleyerek, çevre ve özellikle akran ilişkileri, toplumsal
cinsiyet rolleri ve medya ile vs. olmaktadır. Bireyler, özellikle günümüzde
yazılı basın ve internet haber siteleri aracılığı ile şiddet eylemlerine tanık olurlar
ve bu eylemlerin yansıtılış biçimlerinden etkilenirler.

Kitle iletişim araçlarının cinsel şiddet
hakkındaki haberleri aktarış şekillerini incelemek amacıyla bir ulusal gazetenin bir yıl içerisinde yapmış olduğu 3.sayfa
haberler retrospektif olarak değerlendirildi. Toplam 54 cinsel istismar haberi verildiği
görülmüş ve bu olgularda; tanığın söylemleri,
mahkemeye verdiği ifadeleri, mağdurlara yakınlığı, mağdurların ve tanıkların
yaşları,  ensest ilişki olup
olmadığı,  olayın gerçekleştiği ortam,
ceza durumları, kaç yıl ile yargılandıkları, kaç yıl ceza aldıkları, ceza
indirimi uygulanıp uygulanmadığı, adli tıp uygulamaları, iç beden muayenesi
yapılıp yapılmadığı, bu hususta rapora ulaşılmış ise raporun içeriği, özellikle
ruh sağlığı kavramı ile ceza ilişkisi, 
çocukların olaydan etkilenip etkilenmediği (ruh sağlığı bozulup
bozulmadığı) gibi konular incelendi.

Haber başlıklarında zaman zaman mağdurun veya tanığın
söylemlerinin öne çıkarıldığı, medyanın şiddeti, toplumsal bir sorun değil satışı sağlayacak ve dikkati
çekecek adli bir vaka olarak sunduğu görüldü.

Haberleri sunuş şekillerine örnek olarak “Skandal Karar! Tecavüz Mağdurunun Yaşı Büyütüldü, Sanık
Kurtuldu”,“Bakire Çocuk İndirimi”,“Tacizci Öğretmene Akıl Sağlığı İndirimi”, “Erkek Çocuğa
Tecavüz Davasında Beraat”, “Koruma Altında Tecavüze Uğradı”, “Rapor
Değişti, Ceza 10 Yıla Düştü”,“Cinsel İstismar Sanığına 20 Bin Lira Kefaletle Tahliye” gibi
başlıklar kullanılmıştır. Bu haberlerin içeriği göz önüne alındığında; şiddeti
değerleştiren, popüler tutan, gerekçelendiren, sıradanlaştıran, kanıksatan
söylemler kullanıldığı görülmektedir. Bazı haberlerde mağdur ve failin
ifadelerine yer verildiği, sosyal medyanın cinsel istismarı kolaylaştırıcı bir
etkisinin olduğunun anlatıldığı, istismarı kolaylaştırıcı, teşvik edici
ifadelere yer verildiği görülmektedir.

Basın, yapılan bazı çalışmalarda, şiddet haberlerine ayrılan yer,
sayfa ve önem nedeniyle suç işlemeyi özendirmek ve suçluyu övmekle
suçlanmıştır.^2,3 Suçlamaya neden olan bu olumsuz etkilerden bazıları;
suçlunun saygın hale getirilmesi, suçun olağan, çekici ve heyecanlıymış algısı
oluşturulması, adalet mekanizmasının çalışmadığını ve adaletten kurtulmanın
kolay olduğunun vurgulanması, suçun farkında olmadan reklamının yapılması
şeklindedir.⁴

Medya, toplumdaki şiddetin başlıca kaynağı
olarak nitelendirilemesede yaşanan olayları meşrulaştıran, onların etkilerini
artıran ve mağdurlar üzerinde ikinci bir mağduriyet yaratan bir işleve
bürünebilir. Genelde medyanın, özelde ise yazılı ve internet basınının şiddete
çanak tutan ve onu meşrulaştıran rolünün önüne geçilebilmesi için sorumlu bir
habercilik anlayışıyla hareket edilmesi ve haberlerde kullanılan dile dikkat
edilmesi gerekmektedir.

Bazı haberlerde faillere verilen ceza indirimlerine vurgu
yapılmakta ve suçu teşvik edici bir yaklaşım sergilenmektedir. Yine bir haberde
bir cinsel istismar mağdurunun yaşının adli tıp tarafından büyütüldüğünün,
sanığın bu nedenle ceza almadığının haber olarak verildiği, bu kurumların hedef
olarak gösterildiği ve tarafsız habercilikten uzaklaşıldığı görülmektedir.

Çalışmamızda incelenen bir haberde ise
“Suriyeli tecavüzü kalkışması” başlığı kullanıldığı görülmüş ve bu haberin bir
bölge insanı ve halkı hedef gösterdiği, haberi okuyan kişilerde öfke ve nefret
uyandırdığı düşünülmüştür. Genellemeler yapmak hiç bir suçu olmayan
vatandaşları da rencide etmektedir. Toplumsal şiddeti teşvik edici, bir halkı
ya da bölgeyi hedef gösteren haberler yapılmamalıdır.

Bu haberlerde kullanılan görsel malzeme
ile anlatım biçiminin pornografik ve özendirici çağrışımlar yaratmamasına dikkat
edilmelidir. Cinsel
istismar mağdurunun fotoğraflarına yerverilerek, teşhir edilerek mağdurlara
ikincibir darbe vurulmamalıdır. İstismar haberi yapılırken reyting uğruna
mağdurları istismar etmeyen bir medya olmak amaçlanmalıdır. Eleştiren ve sorgulayan
bir habercilik anlayışı hakim olmalıdır. 
Medyada hesap soran habercilik anlayışı olmamalıdır. Sadece olay
gerçekleştiğinde haber olmamalı, sonrasında takibi de yapılmalıdır.⁵ Haber yaparken gerekçesi ne olursa olsun haber kaynaklarını, haber
dilini ve görsel malzemeyi mağdur aleyhine yeni hak ihlallerine yol açmayacak
şekilde kullanmaya dikkat edilmedir. Haber sunulurken mağdurlar cinsel obje
olarak gösterilmemelidir. İnternet haberciğinde, gazette ve dergilerde yayınlanan şiddet,
taciz, tecavüz, cinayet gibi haberler sadece tek adli bir vaka olarak
değerlendirilememeli, tüm toplumu ilgilendirdiği akıldan çıkarılmamalı ve
toplumu bu konuda bilinçlendiren haberlere de yer verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Basın, medya, cinsel şiddet, haber, kadın

An Ordinary Concept in Media: " Sexual Violence"

Öz

-

Anahtar Kelimeler

media, press, sexual violence, news, woman

Kaynakça

• 1-Dişsiz M. Şahin H.N.‚ Evrensel Bir Kadın Sağlığı Sorunu: Kadına Yönelik Şiddet‛ Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2008, Cilt:1,Sayı:1, 50-58.
• 2-Halıcı C., Gazete Haberlerinde Kadına Yönelik Şiddet: Posta ve Takvim Gazetelerinde Kadına Yönelik Şiddet Haberleri Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basın ve Yayın Anabilim Dalı, Eskişehir, 2007.
• 3-Karal D., Aydemir E., Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet, Usak Yayınları, Ankara, 2012.
• 4.Küçükbezirci Y. Biliçaltı Mesaj Gönderme Teknikleri ve Bilinçaltı Mesajların Topluma Etkileri, İnternational periodical for the languages, literatüre and history of turkish volüme 8/9 summer 2013, p.1879-94.
• 5-Aydemir M. Medyada Şiddetin Dönüşüme Bilinçaltı Etki Yöntemleri ve “Mutlu Şiddet” İlişkisi, KMÜ Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi 16, 2014;166-170.
• 6-Gökullu G. Basında Kadına Yönelik şiddet Haberlerinin Analizi: Hürriyet, Sabah ve Posta Gazeteleri Örneği(2005-2008), International Journal of Social Science, Volume 6, Issue 2, February 2013, P 1829-1850.
• 7-Potter J. W., On Media Violence, Sage Publications, Thousand Oaks, CA, 1999.
• 8-Dursun Ç. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet ve Haber Medyası: Alternatif Bir Habercilik, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara, 2008.
• 9-Naylor B. ‘Reporting violence in the British print media: gendered stories’, Howard Journal, 2001, 40(2): 180–94.
• 10-Reiner R. ‘Media made criminality: the representation of crime in the mass media’, in M. Maguire, R. Morgan and R. Reiner (eds), The Oxford Handbook of Criminology, 3rd edition. Oxford: Oxford University Press, 2002 .
• 11-Yavuzer H., Çocuk ve Suç, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2001.
• 12- www.ntv.com.tr/arsıv/id/25189225/ Son erişim tarihi: 20.06.2017.