SADDAM HÜSEYİN DÖNEMİ IRAK DIŞ POLİTİKASI: IRAK-İRAN SAVAŞI, KUVEYT’İN İŞGALİ VE ABD’NİN IRAK’A MÜDAHALESİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 83 - 109, 30.06.2018

Emine Zeynep Daban Cihan Daban

Öz

I. Dünya Savaşı’ndan sonra, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla Irak bölgesi, İngiltere’nin egemenliğine geçmiştir. 1932 yılında bağımsızlığını kazanan Irak, aynı yıl Milletler Cemiyeti’ne üye olmuş ve mutlak egemenliğini korumaya çalışmıştır. Ancak Irak’taki sosyo-kültürel yapının farklılık göstermesi, kuruluşundan günümüze kadar hem siyasi istikrarsızlığa hem de kanlı askeri darbelerin ve dış güçlerin müdahalesine maruz kalmasına neden olmuştur. 1941, 1958, 1963, 1968 ve 1979 yıllarında yaşanan kanlı askeri darbeler, Irak Devletisiyasi hayatının istikrarsızlığının somut göstergeleridir. Bu kapsamda makale, 1979 yılında bir darbeyle iktidarı ele geçiren Saddam Hüseyin dönemini incelemiş olup, bu dönemde yaşanan Irak-İran Savaşı’nı, Kuveyt’in İşgali ve Körfez Savaşı’nı, öte yandan ABD’nin 2003 yılında Irak’ı işgali gibi konuları da irdelemiştir.

Anahtar Kelimeler

Irak Devleti, Saddam Hüseyin, Irak-İran Savaşı, Kuveyt, ABD

Kaynakça

• Arafat M. (2009), “Türkiye-Irak İlişkileri 1923-1958”, (ed.) Mohammad Arafat, Türkiye ve Komşuları, Ankara: Nobel Yayınları. Arı T. (2004a), Geçmişten Günümüze Orta Doğu, Siyaset, Savaş ve Diplomasi, İstanbul: Alfa Yayınları. Arı T. (2004b), Irak, İran ve ABD: Önleyici Savaş, Petrol ve Hegemonya, İstanbul: Alfa Dağıtım Yayınları. Armaoğlu F. (2007), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (16. Baskı), İstanbul: Alkım Yayınevi. Baram A. (1993), “The Iraqi Invasion of Kuwait: Decision-making in Bagdat”, (der.) Amatzia Baram ve Barry Rubin, Iraq’s Road To War, New York: St. Martin’s Press. Best A. (2012), “20. Yüzyıl Uluslararası Tarihi”, (çev.) Taciser Ulaş Belge, Ankara: Siyasal Kitabevi. Bozarslan H. (2015), Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi”, (çev) Ali Berktay, İstanbul: İletişim Yayınları. Brar H. ve RULE E. (2004), Ortadoğu ve Emperyalizm, (çev.) Evren Madran, İstanbul: Papirus Yayınevi. Chilcot Sir J. (2016), The Report of the Iraq Inquiry: Executive Summary, London: London Publisher. Cleveland William L. (2008), “Modern Ortadoğu Tarihi”, (çev.) Mustafa Harmancı İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları. Çağ G. ve EKER S. (2013), “Ortadoğu’da Baas Rejimleri. Suriye ve Irak”, Çankırı: Karatekin Üniversitesi, Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, Cilt 2, Sayı 2. Çetinsaya G. ve ÖZHAN T. (2009), “İşgalin 6. Yılında Irak” (1. Baskı). Ankara: SETA Yayınları. Davutoğlu A. (2010), “Stratejik Derinlik” (67. Baskı). İstanbul: Küre Yayınları. Entekhabifard C. (18 Temmuz 2015), “Nükleer Anlaşması İranlılar için Parlak Bir Gelecek Vadediyor”, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/nukleer-anlasmasi-iranlilar- icin-parlak-bir-gelecek-vadediyor (Erişim Tarihi: 05. 05. 2017). Erkmen S. (2008), “1945–1989 Yılları Arasında ABD’nin Kuzey Irak Politikası”, Orta Doğu Dergisi, Cilt 3, Sayı 1. Erkmen S. (2010), “Irak’ta İşgal Sonrası Siyasal Yaşam ve 2010 Parlemento Seçimleri”Ortadoğu Etütleri, Cilt 2, Sayı 3. Falk R. (2015), “Terör ve Devlet Terörizmi Çağında Savaş ve Barış”, Mustafa Aydın, vd.,(der.), “Uluslararası İlişkilerde Çatışmadan Güvenliğe”İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. 108 Galbraight Peter W. (2007), Irak’ın Sonu Ulus Devletlerin Çöküşü mü?, İstanbul: Doğan Kitapçılık. Gündoğan Ü. (2011), “Geçmişten Bugüne İran İslam Devrimi: Genel Değerlendirme”, Ortadoğu Analiz, Cilt 3, Sayı 29. Gürseler C. (2016), “Yeni” Olgusu: 100. Yılında Sykes-Picot Antlaşması, Orta Doğu ve Türkiye”, Akademik Bakış, Cilt 9, Sayı 18. Harris W. (2000), "Modern Irak'ın Stratejik Konumu", Avrasya Dosyası, Cilt 6, Sayı 3. Hut D. (5 Şubat 2013), “Petrolün Lanetlediği Ülke: Irak”, ORDAF, http://ordaf.org/petrolun-lanetledigi-ulke-irak/ Erişim Tarihi: 21.05.2017. Hürriyet Gazetesi (29 Aralık 2006), “Saddam Hüseyin’in Hayatı”, http://www.hurriyet.com.tr/saddam-huseyinin-hayati-5697218(Erişim Tarihi: 01.05.2017). Kahraman A. (2008), Irak’ın Geçmişi, Bugünü ve Geleceği Üzerine Muhtemel Senaryolar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Kadir Has Üniversitesi. Kaymaz İhsan Ş. (2005), “Arap-Kürt Karşıtlığı Temelinde Irak’ın Parçalanmasına GidenYol ve Türkiye”, (Erişim Tarihi: 12.05.2017). http://dergipark.ulakbim.gov.tr/guvenlikstrtj/article/view/5000098961/5000092218 Lazarev M. S. ve MIHOYAN Ş. X. (2010), Kürdistan Tarihi, (çev.) İbrahim Kale,İstanbul: Avesta Yayınları. OkurMehmet A. (2008), “Körfez Savaşı Ve Irak’ın İşgali Arasındaki Dönemde Irak’ta Faaliyet Gösteren BM Misyonları” (Erişim Tarihi: 25.05.2017). http://www.msu.edu.tr/GuvenlikStratejileriDergisi/dokuman/GSD_7/GSD_7_Art_6_062008.pdf Oran B. (1998), Kalkık Horoz, Ankara: Bilgi Yayınevi. Öztürk M. (2010), “I. Körfez Savaşı’ndan (1990- 91) - 11 Eylül Sürecine ABD’nin Irak Politikası ve Bunun Türk-Amerikan İlişkilerine Etkileri”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı 19. Palabıyık Mustafa S. (2010), “Sadabad Paktı (8 Temmuz 1937): İttifak Kuramları Açısından Bir İnceleme”, Ortadoğu Etütleri, Cilt 2, No 3. Pehlivanoğlu A. Ö. (2004), Orta Doğu ve Türkiye, İstanbul: Kastaş Yayınları. Sander O. (2002), Siyasi Tarih (1918-1994), Ankara: İmge yayınları. Sinkaya B. (2013), “Amerikan Askerlerinin Çekilmesinden Sonra: Irak-İran İlişkileri”, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA Rapor), No 9. Şen M. (2014), “Adil Yargılanma Hakkı ve Saddam Hüseyin Davası”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XVIII, Sayı 1. Ulusan Ş. (2009), “Şark Meselesi’nden Sevr’e Türkiye”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VIII/18-19, Bahar-Güz. Usta Y. (2009), Amerika Birleşik Devletleri’nin Irak Politikası Bağlamında Türkiye ile İlişkileri (1990-2006), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uzunçarşılı İsmail H. (1988), “Osmanlı Tarihi” II, Ankara: Türk Tarih Kurumu. 109 Üstünel R. (2015), “2003 Yılı Sonrası Irak’taki Gelişmelerin Türkiye’nin Güvenliğine Etkilerinin İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Kara Harp Okulu. Yeşilbursa Behçet K. (2014), “Geçmişten Günümüze Irak Meselesi”, (Erişim Tarihi: 09.05.2017). https://yasincoban.files.wordpress.com/2014/07/72.pdf Yeşilyurt N. (2013), “Saddam Sonrası Irak’ta Siyasal YenidenYapılanma” (der.) Baskın Oran, Türk Dış Politikası cilt III. İstanbul: İletişim Yayıncılık. Yılmaz H. (2003), “Irak’ta Muhalefet ve ABD’nin Irak Politikası”, Avrasya Dosyası, Cilt VI, Sayı 3, Sonbahar. (2017), “İngiltere’de Mahkemeden Blair’in Yargılanmasına İzin Yok”, 31 Temmuz, https://www.ntv.com.tr/dunya/ingilterede-mahkemeden-blairin-yargilanmasina-izin-yok,jVeGM_WaTki1Gb0eARNOHA (Erişim tarihi: 25.04.2018). (2017), “Irak Savaşı Raporunu Yazan Sir John Chilcot: Tony Blair Halka Doğruyu Söylemedi”, 6 Temmuz,http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-40518388 (Erişim Tarihi: 23.04.2018).