Halide Edib Adıvar'ın Çaresaz Romanında Bilgi Kipliği

Yıl 2022, , 335 - 351, 29.03.2022

Şaziye Dinçer Bahadır , İsmet Karaca

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1030897

Öz

Kiplik, birçok araştırmacı tarafından farklı tanımlamalar ve tasnifler ışığında anlaşılmaya çalışılmıştır. Genel olarak kiplik, yazarın cümlede ifade edilen düşüncesine karşı tutumunu bağlamsal, biçimsel ve sözcüksel olarak ifade eden anlamsal bir kategori olarak tanımlanır. Kiplik biçimsel bir yapı olmaktan çok anlamsal yapının ön planda tutulduğu bir olgudur. Kiplik araştırmaları, Türkiye’de son zamanlarda hızlı bir gelişme göstermiş ve çalışma alanı son derece genişlemiştir. Fakat kiplik araştırmaları alanının yeni olması, kipliğin kip ve zaman gibi kategorilerle yakınlık göstermesi, anlaşılmasını zora sokmakta ve belli tartışmalara sebep olmaktadır. Ayrıca kiplik kategorisinin belli işaretleyicilerinin olmaması da bir belirsizlik oluşturmaktadır.
Bu çalışma, dilin hem anlamsal hem de biçimsel boyutuyla ilgili olan olasılık, çıkarım ve varsayım alanlarını işaretleyen bilgi kipliğini içermektedir. Palmer’in (2001) söz konusu sınıflandırmasından hareketle Halide Edip Adıvar’ın Çaresaz romanında bilgi kipliği konusu ele alınmış ve bu kategorinin işaretlediği anlam alanları tespit edilmiştir. Böylelikle Türkçede kullanılan bilgi kipliklerinin işaretlediği anlam alanları belirlenerek bu alandaki eksikliklerin giderilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilgi kipliği, Çaresaz, Palmer

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (2011). Çaresaz. İstanbul: Can Yayınları.
• Akarsu, B. (1975). Felsefe terimleri sözlüğü. Ankara. TDK Yayınları.
• Aslan Demir, S. (2008). Türkçede isteme kipliği semantik-pragmatik bir inceleme. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Barbiers, S. (2002). Current issue in modality: an introdiction to modality and its interaction with the verbal system. Modality and its interaction with the verbal system. (Ed. S. Barbiers vd. ). Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins Publishing, 1-8.
• Bybee, J., Perkins, R. ve Pagliuca, W. (1994). The evolution of grammar tense, aspect, and modality ın the languages of the world. Chicago: The University of Chicago Press.
• Çüçen, A. K. (2015). Klâsik mantık. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Çürük, S.M. (2010). Olumsuzluk ve kiplik arasındaki ilişki: bakış ve yaklaşımlar. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7 (2), 57-72.
• Dinar, T. (2020). Kiplik. Türkçede dilbilgisel ulamlar. (Ed. Erdoğan Boz). Ankara: Gazi Kitapevi, 57-90.
• Dinçer Bahadır, Şaziye (2021). -{(y)Abilir} Biçimbirimin kipsel değeri. Doğumunun 60. yılında Nevzat Özkan armağanı ediyä yazıka. (Ed. Hacer Tokyürek, Beytullah Bekar). Ankara. Nobel Yayınları. 467-477.
• Göksel, A. Ve Kerslake, C. (2005). Turkish: a comprehensive grammar. London and Newyork: Routledge.
• Hirik, S. (2013). Türkçede kip-kiplik terimleri ve tanımları üzerine. Bengü Beläk: Ahmet Ercilasun armağanı. (Ed. Bülent Gül). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 243-252.
• Hirik, S. (2014). Türkiye Türkçesinde bilgi kiplikleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Hirik, S. (2015). Türkçede bağımlı-bı̇çı̇mbı̇rı̇msel kı̇plı̇klerı̇n çok işlevlı̇lı̇ğı̇ üzerı̇ne. International Journal of Languages Education and Teaching. UDES, 2395-2409.
• Kerimoğlu, C. (2018). Kiplik ve kip. Ankara: Pegem Akademi.
• Khomutova, N. T. (2014). Mood and modality in modern English. Science Direct, Procedia, Social and Behavioral Sciences, 154, 395-401.
• Kılıç, F. (2004). Kırgız Türkçesinde bilgi kipliği: delile dayananların diğer bilgi kiplikleriyle ilişkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kılıç, F. (2005). Kırgız Türkçesinde algısal delile dayalılık. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 2(1), 68-113.
• Kocaman, A. (1983). Türkçede kip olgusu üzerine görüşler. Belleten 1980- 1981. Ankara: TDK Yayınları, 81-85
• Palmer, F. R. (2001). Mood and modality. Cambridge: Cambridge University Press.
• Portner, P. (2009). Modality. Oxford: Oxford University Press.
• Ruhi, Ş. Turan, Ü. D. ve Zeyrek, D. (2000). Koşul tümcelerinde varsayımsallık ve gerçek karşıtlığı, XIII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, 19-29.
• Seçkin, P. (2014). Anlama ve anlatma sürecinde ‘kip’ ve ‘kiplik’. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 57-72.
• Von Fintel, K. (2005). Modality and language. Encyclopedia of Philosophy. (Ed. Donald M. Borchet). New York: Thomson-Gale, 20-27.
• Von Wright, G. H.(1951). An essay in modal logic. Amsterdam: North-Holland Publishing.